اخلاق سیاسی حضرت امام خمینی(ره)

‏‏اخلاق سیاسی حضرت امام خمینی(ره)‏

‏‏□ سخنرانی حجت الاسلام مجید انصاری، نماینده مجلس شورای اسلامی‏

‏‏بسم الله الرحمن الرحیم‏

‏‏الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین «قد کانت لکم اُسوَة حَسَنَةَ فی ابراهیم و الذین مَعَهُ...» ‏

‏‏بسیار مایل بودم که در این جمع مبارک و مقدس در مورد موضوع سخنرانی؛ یعنی اخلاق سیاسی امام، مقاله ای را ارائه می کردم. اما مسافرت حج و بعد از آن مشغله سنگین در خصوص تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، مانع از این کار شد و نهایتاً چند روز قبل سرکار خانم مصطفوی دستور فرمودند که بنده دربارۀ اخلاق سیاسی حضرت امام سخنرانی کنم. طبعاً در این سه ـ چهار روز، فرصت محدود و توأم با کارهای فشرده بود. در ‏

‏
‏‎

‏‏نکته مقدماتی دوم آنکه ما انقلابمان، انقلاب اسلامی است و به نام دین، انقلاب کرده ایم. پس اخلاق کارگزاران نظام و سیاستمداران نظام و امت این نظام مستقیماً به عنوان اسلام جلوه گر خواهد شد. قضاوت کسانی که اسلام را نمی شناسند و از بیرون، اسلام را در میدان عمل، ارزیابی می کنند، نسبت به کردار و روش و منش سیاسی ما در حقیقت، قضاوت نسبت به اصلاح است. بنابراین لازم است که علاوه بر شناخت سیره های عملی و نظری امام در باب اخلاق سیاسی، همه مردم خصوصاً کسانی که به نوعی در حکومت مسئولیتی دارند؛ هر کس بالاتر، بیشتر نسبت به رعایت این موازین اخلاق سیاسی پای بند باشد. ‏

‏‏و نکته سوم اینکه امام یک شخصیت جامعی بودند که تفکیک این شخصیت جامع، به عنوان همان تجسم دین جامع و کامل اسلام به موضوعات جدا از یکدیگر دشوار است. اخلاق سیاسی چیزی جدای از اخلاق اجتماعی نیست؛ جدای از اخلاق فردی نیست؛ نگاه امام هم به کل شریعت و احکام دین نگاهی کاملاً تلفیق شده و توأمان با سیاست و ‏

‏
‏‎

‏‏متأسفانه سیاست را در دنیای معاصر به گونه ای معنا کرده اند و سیاستمداران جهان به گونه ای رفتار کرده اند که سیاست با تزویر، با عدم صداقت، با قدرت طلبی، با فریب و مکر، واژه مترادفی در ذهنها تفسیر می شود و امام بزرگوار به این حیله و به این تحریف در جای، جای کلماتشان اشاره داشتند. آنجا که بحث جدایی دین از سیاست را محکوم می‎کنند و تحلیل می فرمایند، اشاره به این برداشت غلط از سیاست کرده و می فرمایند: در گذشته این گونه بوده است که سعی کرده اند به علمای دین بگویند که این امور سیاسی به آنان اختصاص دارد؛ در یک جا یادم هست که امام تعبیر خاصی که معمولاً در اینجاها به کار می بردند سیاسیها آن را هم به باد مسخره می گرفتند و مطرح می کردند و می گفتند، این امور مال ما و قرآن و عبادت و مسجد مال شما، که امام می فرمایند: بله، سیاست بدان معنای قبیح کلمه در اسلام نیست و سیاست ناب اسلامی جدا از دیانت نمی باشد. خلاصه تأکید من بر این است که ما باید اخلاق سیاسی مان به گونه ای باشد که به محکومیت چهره دین نینجامد و به گونه ای حرکت نکنیم که اگر گفتیم دیانت ما عین سیاست ماست بعد اینجور استنتاج بشود که پس فاتحه دین فرد مدعی هم خوانده شده است. خواه سیاست غیر صادقانه ای که احیاناً وجود داشته باشد. ‏

‏‏اولین مسأله ای که در اخلاق سیاسی امام به چشم می خورد، خدا محوری و رعایت ضوابط شرع در امور سیاسی است، به تعبیر دیگر، امام، حکومت و سیاست و ابزار قدرت ‏

‏
‏‎

‏‏ «اگر نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به دست دشمنان ما ساقط شود، بهتر از آن است که ما به گونه ای رفتار کنیم که اسلام لکه دار شود، ما باید نگهدار اصل اسلام و اصل شریعت باشیم، نه به بهانه حفظ نظام، شریعت و احکام دین را نادیده بگیریم و احیاناً زیر پا بگذاریم.» بنابراین تأکید می فرمودند نسبت به رعایت شدید احکام اسلام در زندانها و رعایت حال زندانیان، حتی زندانیانی که تیر بر روی جمهوری اسلامی کشیده بودند و قصد براندازی داشتند. ‏

‏‏موضوع دوم که در اخلاق سیاسی امام به وضوح مشهود است، بحث مردم سالاری است. امام بعد از توجه به خداوند، مردم را به عنوان یک رکن در همه برنامه های سیاسی قبول داشتند و به مردم ایمان کامل داشتند. ایمان امام به مردم آن هم نه به نخبگان مردم، به توده مردم، یک امری است که از آغاز نهضت امام در سال 42 کاملاً مشهود است تکیه امام به مردم و حقوق مردم و دفاع از حقوق مردم، تا پیروزی انقلاب و تا پایان عمر پر برکت حضرت امام بود. بنابراین، شما می بینید در رعایت حقوق سیاسی مردم، از هیچ امری فروگذار نکردند. در میدان اعطای شخصیت و حق رأی و آزادی به مردم، امام در سال 58 به تنهایی ملتی که قرنها تحقیر شده بود و هنوز تمرین دموکراسی را نداشتند، ملتی که قرنها  ‏

‏
‏‎

‏‏اوایل که امام به تهران تشریف آورده و در مدرسه رفاه بودند، منافقان آن روز ادعایی داشتند و از امام درخواست وقت خصوصی کرده بودند و فکر می کردند حق ویژه ای به عنوان نخبگان جامعه باید برای آنها منظور بشود؛ اما امام فرمودند: «شما هم مثل مردم هستید؛ اگر مثل مردم هستید، با مردم بیایید» و این دید را امام نسبت به توده مردم داشتند. جلوه هایی از صداقت امام با مردم را شما در طول این مدت دیده‎اید که مشخص ترین آن جلوه ها، مسأله پذیرش قطعنامه مربوط به جنگ بود. ممکن است که خیلی از شما مسائل پشت پردۀ قبل از قطعنامه را ندانید و الان هم فرصت نیست که من بازگو بکنم؛ اما ریسک پذیرش این خطر بقدری بالا بود که برخی از حواریون و هواداران امام به امام پیشنهاد دادند که بگذارید این ریسک را ما انجام بدهیم و تبعات سوء این تصمیم متوجه ما بشود و چهره مقدس شما مقدس بماند. امام بعد از یک روز تأمل و اندیشه فرمودند: «اگر قرار است تصمیمی گرفته شود، خود من تصمیم می گیرم» و صادقانه آمدند با مردم مطرح کردند و ‏

‏
‏‎

‏
‏‎

‏‏من عرضم را تمام می کنم با تأکید بر این نکته که من ده محور را به عنوان محورهای اخلاقی ـ سیاسی امام یادداشت کرده بودم که برای هر کدام هم شواهد نظری از سخنان امام و شواهدی عملی از سیره امام نوشته بودم که خوب به دلیل ضیق وقت بنده همین جا عرضم را خاتمه می دهم، در نهایت جمع بندی عرضم این است که امام، مظهر یک حاکم تمام نمای مسلمان و جلوه ای از امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ در کرسی حکومت و زمامداری و عدالت بودند و امروز هم که ما وارث حکومت امام هستیم و در آستانه ارتحال جانگداز آن حضرت، و ملت ایران در آستانه یک تحول جدید و یک نقطه عطف تازه، به تعبیر مقام معظم رهبری، حیات معنوی جدید و حیاط طیبه با انتخاب رئیس جمهور جدید، امیدواریم که با اینگونه سمینارها و ترویج اخلاق سیاسی امام، دولتمردان ما بیشتر به ارزشهای فراموش شده برگردند و به توصیه های امام راحل در خصوص اخلاق سیاسی عنایت کنند، که عملکردها به پای اسلام نوشته می شود. ‏

‏‏والسلام‏

‏
‏‎