حضور زن در عرصه های هنری

‏‏حضور زن در عرصه های هنری‏

‏‏«با توجه به دیدگاه اسلام و اندیشه های ژرف و خدایی حضرت امام خمینی»‏

‏‏ ‏

‏‏□ دکتر احمد علی افتخاری‏

‏‏مقدمه‏

‏‏اگر صحیفه داستان پر غصه سیر زندگی تاریخی ـ اجتماعی و مظلومیت زن را با انگشتان پرتوان کاوش ورق بزنیم، در نگاه نخست نظر ما به این حقیقت معطوف می گردد، که این داستان راستان گاهی خنده دار، گاهی رقت بار و غم انگیز، که اشک هر خواننده با احساس را بر گونه شرمسارش جاری می سازد. و چه بسا در بیشتر صفحات روزگاران، مایه عشق و افسون و مایه بزم و هیجان هر محفل انسی است در قالب هنرمند. ‏

‏‏در هر برهه از زمان قلم تقدیر صفحه ای را بنا به اقتضای اندیشه ها، سلیقه ها، جهان بینیها، قدرت و حاکمیت ارزشهای دینی، فرهنگی و آداب و رسوم ملی و گروهی، بر ‏

‏
‏‎

‎‏تاریخ پر ماجرای زندگی او نگاشته است. ‏

‏‏مثلا: زمانی به بیان صریح قرآن کریم، مایه ننگ شمرده می شدند و زنده به گورش می ساختند. گاهی برده بودند، و به شهادت تاریخ، مالک دسترنج و حتی فرزند خود نبودند. روزگارانی را در حکم اموال و دارایی سپری کرده و به ارث می رسیده است. در نقاطی از قلمرو انسان، پس از مرگ سرپرست حق زندگی از او سلب شده و زنده زنده سوزانده می شد. در هیچ جایی، مقام، شخصیت، آزادی و حتی حق دادخواهی نیز نداشته است. ‏

‏‏اما پس از سرمایه قرار دادن پاکدامنی، جایگاهی در درون خانه می یابد. آنگاه به حکومت مادر شاهی دست می یازد. و بر سیطره خود در محیط خویش می افزاید. ارث می برد، استقلال مالی پیدا نموده و ثروت اندوزی می کند. به یاران و نزدیکان و شوهر و فرزندان خود وام داده و بهره می گیرد. ‏

‏‏زمانی با گفتن جمله «تو آزادی مثل این شتر» رهایش می ساختند، بلکه در دشتستانها طعمه گرازش می ساختند، و اینک خود به تعهدات زناشویی پشت پا می زند و هر آن به آشیانه ای سر می زند. لحظاتی چند در سوگ عزیزان می نشیند و غمخوار یتیمان و معلولان بازمانده از جنگهای جهانی می شود. برای ایفای نقش خطیر خویش به کارگاهها، کشتزارها، کارخانه ها و مجتمعهای کارگری روی می آورد، همپای مردان در اتحادیه ها و سندیکاهای کارگری پای می گذارد. سالیان درازی را به کارگری، دامداری و کشاورزی می پردازد، و با آگاهی از ستم قهر زمان شعار آزادیخواهی سر می دهد؛ و نهضتهایی پدیدار می سازد تا همسنگ مردان قرار گیرد و به پرواز پندار در آید. در میدانهای سیاست، بازرگانی، ورزشی، فرهنگی، هنری، خدماتی و آموزشی و همه شئون اجتماعی پای حضور گذارد. و سرانجام توفیق رفیق او می گردد. ‏

‏‏و پس از گذشت بی بازگشت زمان و تلاشها و حرکتهای افتان و خیزان، اینک می پرسیم آزادی اش چیست؟ مقام، شخصیت و جایگاه مطلوبش کجاست؟ ... و یا ... ؟ ‏

‏‏برآنیم در این همایش پرشکوه به بهانۀ تجدید پیمان با آرمانهای متعالی آمال عارفان، به نگرشها و اندیشه های ژرف و خدایی حضرت امام نسبت به مقام، شخصیت و جایگاه، آزادی، عظمت و رسالت زن مسلمان در جامعه و عرصه های فرهنگی، هنری و دیگر شئون اجتماعی، نگاهی پند آموز بیفکنیم و رهنمودهای سعادتبخش و پر فروغ معظم له را در مشکلات لوح زندگی خویش قرار دهیم تا شاید از شایستگان باشیم و در خط امام و اسلام ‏

‏
‏‎

‎‏ناب گام برداریم. ‏

‏‏بسی روشن است که هر جامعه ای بخواهد به وضع مطلوب در اخلاق، هنر، تمدن، علم و دانش و تکامل و پیشرفت و... نایل آید. باید از وجود عناصر سازنده آن (زن و مرد) به طور سالم و خردمندانه و به دور از هر گونه تبعیض و... بهره بگیرد. و این دو عنصر در قاموس هستی انسان نام گرفته اند. و در ویژگی انسان گفته اند، مردان مظهر جلال و زنان جلوه جمال حق تعالی هستند. بلکه باید گفت: انسانهایی که مسیر عبودیت را به طور تمام پیموده اند هر دو صفت جمال و جلال را در حد اعتدال دارا هستند. پس در جهان انسانیت و معنویت هیچ یک را بر دیگری امتیازی نیست. و پیش از پرداختن به اصل آزادی و مساوات زنان از دیدگاه اسلام و نگرشهای امام راحل در عرصه های مختلف اجتماعی ـ  سیاسی، هنری، اعتقادی و فرهنگی و... به همه زنان آزاده جهان بویژه خواهران ایمانی میهن اسلامیمان، این پند گران را گوشزد می کنیم، که چگونه زیستن را از بهترین الگوهای جهان اسلام بیاموزند و در مسیری گام نهند که همای سعادت در آن پرواز دارد. خود را همسان بیگانگان، گمراهان، بداندیشان، فساد انگیزان و زیبا رویان بد سیرت و مترسکهای بی روح و افسرده غربزده ننمایند. و به تاریخ پر فراز و نشیب سقوط و انحطاط ملتهای باستان و فساد دامنگیر جوامع غربی به دیده عبرت بنگرند. از اخلاق و معنویت در هیچ عرصه ای از فعالیتهای اجتماعی فاصله نگیرند، خانواده و جامعه را به پوچی و فساد و تباهی نکشانند، مجد و عظمت خود را نگاهبان باشند و آنچه خود دارند از بیگانه تمنایش نکنند. و به پیام مغز امام، در آزادگی و رهایی از غربزدگی گوش جان سپارند که فرمودند: تبلیغات کردند که شما را از آن حیثیتی که دارید بیندازند. شما را غربی کنند. آرایشها و مدها از غرب بیاید، همه چیز شما از غرب وارد شود. هر روز تغییر کرد شما هم تغییرش دهید. و همه هم عادت کرده بودند که فرنگی مآب باشند یا هیچی. و می افزایند: ‏

‏‏تا از این تقلید بیرون نیایید؛ نمی توانید مستقل باشید. اگر می خواهید مستقل باشید و به این که ملتی هستید بشناسند باید از تقلید غرب دست بردارید. (17 / 6 / 58) ‏

‏‏به اسلام پناه آورید که اسلام برای شما سعادت ایجاد می کند. (26 / 2 / 58) ‏

‏‏زنها نباید گول بخورند و گمان کنند که این مقام زن است که باید بزک کرده بیرون بیایند، سرِ باز و لخت، این مقام زن نیست این عروسک بازی است. (22 / 11 / 58) ‏

‏‏امیدواریم همه زنان قهرمان و آزاده جامعه در پناه و پرتو اسلام مأوا گزینند و عزت و  ‏

‏
‏‎

‎‏سعادت را در پاکدامنی بجویند و در لوای توحید از بندگی نفس رهایی یابند و کردار خویش به فضایل اخلاقی و سجایای انسانی بیارایند و در نهان حافظ و پشتیبان و نگهبان اجتماع باشند که امام راحل فرمودند: ‏

‏‏امیدوارم با تعهد بانوان که آتیه، پشتوانه این ملت و اسلام محکمتر باشد. ‏‎[1]‎‏ (12 / 2 / 60) ‏

‏‏ ‏

‏‏زن و سرگذشت آزادی‏

‏‏از دوران کهن و تمدنهای باستان در بین تمامی اقوام و ملتها، قلم قهر زمان، تقدیری جز خفت و خواری، انزوا، بردگی، محرومیت و سکوت در برابر بیداد، آوارگی، استضعاف و قربانی سنگدلی و بی رحمی قساوتمندان، فنا شدن در راه عقاید منحط و خرافه ای و تحمل جور و جبر و... بر لوح پر رنگ و نگار حیات زن ترسیم و تصویر نکرده است و پیکر ناتوان او زیر شلاقهای ناجوانمردانه کوته فکران و خرافه پرستان ستمکار هر زمان آزاده تر می شد و او را به این اندیشه وا می داشت، که پاسخ این همه شرارت را چگونه باید بگوید؟ قید و بندهای اسارت را زمان گسستن کی فرا می رسد؟ تحمل آزار و شکنجه تا کی؟ همای سعادت و آزادی بر فراز بختش، کی به پرواز در می آید؟ ‏

‏‏جاودانه در آرزوی استیفای حقوق از دست رفته خود بود. و مترقب و مترصد زندگی را گذران می کرد، تا در فرصتهای پیش آمده دام فتح بگشاید و خصم را غالب آید. و شمشیر انتقام از نیام انزجار دیرینه اش به در آورده و مردان مظلوم ستیز و محروم آزار را مقهور خود سازد. و در عرصه اجتماعات بشری ظهور قدرتمند و پر شکوه و صلابت و شایسته خود را صلا دهد و بر کرسی رفیع آمال و آرزوهای بلند خود تکیه زند، از حقوق مساوی، شخصیت، ارزش، پایگاه اجتماعی، مالکیت و در پایان از آزادی خود دفاع کند. سرانجام رویدادهای عظیم جهانی بسان جنگهای جهانی و انقلابهای صنعتی و... این فرصت طلایی را بدو بخشیدند. جنگهای جهانی مشکلات روز افزونی را بر شانه زن آورد. و زندگی سراسر مشقت و رنج او را دچار تحولی عظیم گردانید. زنی که یک عمر سر در جیب مراقبت فرو برده بود و به فرزند و خانواده می اندیشید، با این صاعقه رستاخیز در غم جانکاه از دست دادن فرزند و همسر و دیگر عزیزان خود به سوگ می نشیند. سرپرست خود را از دست داده و چه بسا کودکان یتیم و معلول پیرامون او حلقه زده اند. در پاسخ به گریه های پر ‏

‏
‏‎

‎‏سوز کودکان و گذراندن زندگی، در دریای تحیر و شگفتی غرق است. برای رهایی از چنگال فقر و خطر نیستی می اندیشد و پای حرکت در مقام مدیریت و سرپرستی پیش می گذارد. تا با پنجه نیرومند خود، گره های کور زندگی را بگشاید. آنگاه به کارخانه ها، کشتزارها، و کارگاههای مختلف روی می آورد. و از خلأ نیروهای کارآمد جامعه بهره می جوید. و سرمایه داران دنیاپرست، نظاره گرند که این کبوتران خسته از جور سوز سرمای زمان، بی پر و بال به دنبال دانه، با پای خسته، لرزان و کم رمق خود روانند، با بهترین شیوه از آنان استقبال می کنند، و از فرصت پیش آمده بیشترین سودجویی را به عمل می آورند. همه را در یک مجتمع کارگری گرد می آورند. اکنون همه کارگرند و مزدبگیر. ‏

‏‏اینجاست که نظام خانواده بر هم می خورد. عفت و آبروی زن مورد تجاوز قرار می گیرد. جوانان پر شور و زن و مرد رسته از قید و بندهای کلیساها گرد هم آمده و بی ترس و رعب از رسوایی اجتماعی تن به هر عمل ضد اخلاقی می دهند. «هویتها مجهول است و سابقه تعارفی نیست.» اینک می توانند همپای یکدیگر، حزب و انجمن تشکیل دهند. پا به سندیکاهای کارگری بگذارند و با آزادی قلم و بیان خواسته های خود را همصدا مترنم شوند. ‏

‏‏این تحول بی سابقه شالودۀ زندگی آرام خانواده ها را سُست و به همه زوایای آن تجاوز نمود. به سرعت شهرنشینی و زندگی تازه با اسلوبی نوین شکل گرفت. بی بند و باری در محیطهای کارگری چون مشعلهای فروزان خرمن پاک و زندگی بی دغدغه مردم را به آتش کشید. شکارچیان اقتصادی از این شرایط مطلوب استمداد جسته، زن پاکدامن را از محیط امن و حریم خانواده وادار به گریز کردند. او باید تن به فساد دهد. از ازدواج خودداری کند. از لباس عفت به در آید. تا رمانها نوشته شود. مجلات صفحه آرایی شوند. فیلمهای هیجان برانگیز تهیه گردند، ملکه های زیبایی انتخاب گردند، زن روز شدن، آمال دختران جوان گردد. «تمناها جامه عمل بپوشند.» از بدنهای عریان آنان برای سود جویی به عنوان هنرمند بیشتر تبلیغ شود و یادآور می شویم سخن حضرتش را در تأیید این سیاست نیرنگ بازان روزگار که فرمودند: ‏

‏‏قلمهای مسموم خطاکار و گفتار گویندگان بی فرهنگ، زن را به منزله کالایی معرفی کردند.» هر کس می خواهد به شمه ای از آن جنایات مطلع شود به روزنامه ها، مجلات، کتابها، نوشته ها و تصنیفها بنگرد که نسبت به زن، این قشر انسان پرور و آموزگار روزگار ‏

‏
‏‎

‎‏چه ظلمها و جنایتهای در ظاهر فریبنده ای به اسم آزادی و زن مترقی روا داشتند. رویشان سیاه و شکسته باد قلمهای روشنفکرانه آنان. (15 / 2 / 59) ‏

‏‏آری! باید شخصیت و هویت آنها خرد گردد و چون موم در دست سردمداران سیاسی و اقتصادی قرار گیرند. ‏

‏‏افسوس! زن در این صحنه حیات همان را از خود به نمایش گذاشت که کارگردانان شیطان صفت طالبش بودند. و از دیرباز برای نیل به این هدف شوم خود، برنامه ریزی دقیق و حسابگرانه ای را طرح و تدوین کرده بودند. ‏

‏‏زن پس از مدتی که تسلیم سناریوهای نافرجام این بازی گردانان جهانی شد، دریافت که، عنان اختیار از کف داده است. در کار، تحصیل، هنر، ورزش و همه شؤون زندگی، تصمیم گیرنده خود او نیست، در حاشیه لباسهای رنگارنگی که می پوشد، رنگهایی بر چهره اش می مالد و خود را به نمایش می گذارد. در اندیشه اش آنگاه که می اندیشد، همچون برده ای است بی مواجب، که شمع هستی اش را به رایگان در معرض تند بادهای هوس آلود مرد، با حضور در مجامع هنری، بازاریابی، کامیابی و عرصه های سیاسی و اقتصادی و ... سپرده و بی فروغش ساخته است. او به خوبی این رفتارهای ناشایست و سوء فریبکاران و هوسبازان در کمین را، در خطوط اولیه این طرح شوم به دقت نظر خواند و به خویشتن واقعی خود بازگشت. دانست که این بار نیز مقهور نظام حاکم سرمایه، کار و تولید و عنوان هنر شده است. آگاه شد که باید به ستمگریهای ممتد مرد پاسخ دهد، روح رنجور و افکار پریشان او زمزمه جنبش آزادیخواهی را سر می داد. و آزادی کامل را نوید می داد. در این مرحله نیز گروهی از مردان سودجو لباس یاری و حمایت به تن کردند و برای بقای صنعت و سرمایه و سود مضاعف خود، شعار آزادی را همصدا شدند. و نایره عشق به رهایی زن را مشتعلتر گردانیدند. و با این همراهی فریبنده، زن را در اجرای نقشه های شوم خود یار مهربان خود گردانیدند و به خواب سنگین غفلت و رؤیاهای شیرین و مدهوش کننده آزادی فرو بردند و راه محو ارزشها، آرمانهای متعالی، عقاید مذهبی، آداب قومی و قبیله ای، اخلاق و عفت و همه و همه مبانی ارزشمند فرهنگی اجتماعی و هنری و... را هموار ساختند. و به حرکت آرام و خزنده و هدفدار و مذبوحانه خویش ادامه دادند. ‏

‏‏اینک از فریادگران آزادی می پرسیم، آزادی برای چه امری و در چه زمینه ای طرح شد؟ زن در چه چیز آزاد شد؟ او با آزادی در تعقیب چه هدفی بود؟ ثمره اش چیست؟ و ‏

‏
‏‎

‎‏... جواب را در صحنه عملی اینچنین می یابیم: ‏

‏‏زن با طرح این شعار و کسب آزادی، در نگاه نخست احساس منش کرد، باور نمود به جایگاه رفیع خود صعود نموده است. ‏

‏‏در تحصیل ارزشها و کسب فضیلتها راغب بود. استبداد روزگاران گذشته را به دیده حقارت می نگریست و در همه مقدرات اساسی جامعه نقش خود را سازنده تلقی می کرد. و با تمام وجود همپای مردان در عرصه های گوناگون اجتماعی، سیاسی ـ اقتصادی، فرهنگی و هنری و... اعلام آمادگی می گرد. و چه کاخهای رفیع امید و آرزو را در قوه خیال خود نمی پروراند. ولی غافل از اینکه همچون شیشه ای است که در معرض سنگ آمده است. فرهنگ فریبای آزادی او را رسماً به زنجیر بردگی کشانده و از او کلفتی محترم، کنیزی آراسته و بازیچه ای برای عشوه گری ساخته است و امام امت چه زیبا در این باره پرده از توطئه استعمار برداشته و می فرمایند: زنها را در دوره های اخیر منحط کردند. بانوان را ملعبه کردند، مثل عروسک، اینها اهانت به مقام زن کردند. (12 / 11 / 58) ‏

‏‏و در پیام بیداری می افزایند: بیدار شوید و فریب این شیطانها را نخورید. اینها فریبنده اند و به دنبال فریبا هستند. (2 / 6 / 58) ‏

‏‏و در نکوهش تمدن غرب و سیاست پر فریب آن می فرمایند: تمدن اینها این است، اینها از تمدن این را می خواهند. اینها از آزادی زن و مرد این را می خواهند، آزادی که غربیها می خواهند این است که آزادند، هر کاری می خواهند بکنند، در شهوات غیر مشروع آزادند. (16 / 4 / 58) ‏

‏‏و در جای دیگر می فرمایند: ما با تمدن مخالف نیستیم، با فحشا مخالفیم. با این کارهای غلط مخالفیم. (25 / 2 / 43) ‏

‏‏و در نگرش عمیقتر، اهداف منادیان آزادی زن در جهان را در ورای این شعار و فرهنگ استعماری اینگونه می یابیم که: ‏

‏‏مناصب اعطایی عبارت است از: هنرپیشگی، رقص و آواز، ابتذال، توجه به مسائل جنسی، خدمتکار هواپیما، هتلداری، مانکن برای عرضه لباسها، تبلیغات اجناس مختلف و چیزی در حد میز و مبل و دکوراسیون اتاق مدیر کل، در نقش منشی با کمربند زرین و... ‏

‏‏و هدف شوم فریادگران و حامیان را در صحنه عملی می بینیم. که هیچ اعلان جالبی ‏

‏
‏‎

‎‏نیست مگر مزین به اندام برهنه زن باشد. فیلم و سریالی مورد توجه است که به درجاتی از برهنگی اکتفا کرده باشد. مجلاتی خریداری می شوند که در مسائل جنسی بحث کنند، تجارتخانه هایی موفقترند که گوی سبقت از رقیبان ربوده اند که، اندام جذاب و طناز ستارگان و هنرمندان مبلغ خود را به بهترین صورت به معرض نمایش بگذارند. ‏

‏‏کشوری مقام نخست جذب سیاحتگر را در جهان حائز است، که کنار دریاها و عشرتکده هایش وجود این سیم تنان اشباع شده باشد. شبکه سیمایی پرطرفدار است که پاسی از شب گذشته با بهره گیری از جاذبه های جسمانی این شاهکاران آفرینش ایجاد هیجان کند. پس آزادی برای زن نبوده، بلکه، برای مردان نابکار در استفاده از وجود این دلربایان و بزم آفرینان بوده است. تنها دستاورد آزادی برای زن، همانا دور انداختن جامه و اکتفا به زیرپوش (تجدد پیشتاز افریقایی) بوده است. ‏

‏‏افسوس! ندانست که، هدف قدرتهای خودکامه از به تباهی کشاندن او فتح کامل وجود، اندیشه و اراده اوست و با این فتح شوم، سعی در فساد و تباهی نیم دیگر جهان (مرد) و محو ارزشها، قداست خانواده و مبانی اصیل اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی است و درباره این سیاست فسادانگیز استعمار نیز امام ژرف اندیش ما می فرمایند: آنها سینماها، بارها، عشرتکده ها درست کردند، تا زن و مرد را به فساد بکشند و هر دو را با اسم آزادی تباه کردند. (2 / 6 / 58) ‏

‏‏و به این حقیقت تلخ در جامعه غربزده ایران قبل از انقلاب اسلامی نیز اشاره می کند، می فرمایند: آنها می خواستند بانوان ما را به طور دلخواه خودشان عرضه کنند و این قشر بزرگ جامعه را به تباهی بکشند که با تباهی آنها تمام کشور و نسلهای آینده به تباهی کشیده می شد و خدای تبارک و تعالی بر این ملت منت نهاد و این پیروزی را نصیب کشور ما فرمود، که به واسطه تعهد بانوان، امیدوارم که آتیه، پشتوانه این ملت و اسلام محکمتر باشد. (12 / 2 / 60) ‏

‏‏آری! آنها فقط از تلوّث ارزشها، هوس انگیزی، دلربایی، شیک پوشی، برهنگی، بازاریابی و هنرنمایی در عشرتکده ها و... می خواهند. مایلند یک عروسک باشی تهی مغز، یک مترسک و یک مدل.... و هیچ... هیهات. تو هم ناهوشیارانه به این دعوت شوم لبیک نصوحانه گفتی، هر روز با لباسهای رنگارنگ، ژورنالهای مد، رنگهای مصنوعی، آرایشها و همه رفتار و گفتار و معاشرت، برای رسیدن به قله رفیع خیالی و طرح و عرضه غرب گام ‏

‏
‏‎

‎‏برمی داری. آنها بنا بر سیاست سلطه و سود و سرمایه خود، باید تولید و عرضه نمایند و در این راستا چه کسی بهتر از تو؟ !‏

‏‏هم پیام رسانی با اراده و هم خریداری مشتاق. به همین جهت از مویت، صدایت، اندام و سلیقه هایت در قالب «هنر» بهره می گیرند و هرچه تولید می کنند می پسندی. هر چه می گویند می‎خری. و چه سود مضاعفی از وجود تو عایدشان می شود. آنها به فراغت نشسته‎اند و با پژوهشهای دقیق و عمیق، امروز طرحی برای گیسویت، فردا برای لباس و خد و خال و ابرویت و دیگر روز برای تفریح و سرگرمیهایت برنامه ریزی می کنند و به گوش افرادی چون «تو» که پی تقلید و تظاهر روانند، در جای جای جهان می رسانند، آن هم با همه توان و شکل و شیوه رسانه ای خود. ‏

‏‏و تو هم امروز، بعد از آن همه تجربه تلخ از شرارتهای روزگاران گذشته، با دل سپردن به هوسها، در دریای پر تلاطم و مواج تبلیغاتی جهان استکبار، همچون طعمه ای در کام نهنگ نیرنگ می روی و در این سیه بازار تیرهای مسموم و زهرآگین گلچینان هوس، گلبرگهای زیبایی و عفت و اخلاق و... تو را نشانه رفته است. و همه بدخواهان، هنر تو را بدون اخلاق و بدون کمال معنوی و زیبایی صورت تو را به زیبایی سیرت می خواهند. می توانی پیش از شکسته شدن شیشه عمرت با سنگ جفای سنگدلان لذت جو، با تکیه بر عقل و درایت و بینش صحیح، حامل پیامها، ارزشهای والای انسانی، اخلاقی و هنری متکی به باورهای خدایی باشی و در سایه پاکدامنی، سکون و آرامش به خانواده و جامعه خویش هدیه کنی، که همانا رسالت عظیم تو و هنر قابل ستایش تو در این امر خطیر نهفته است. ‏

‏‏و امام کبیرمان چه زیباتر این نقش حیاتی زن را، ترسیم فرموده اند و می فرمایند: کوشش کنید که مفید باشید و شما هدایت کنید مردان را و نصیحت کنید دولتمردان را و ناصحان خوبی برای جامعه باشید. (25 / 12 / 59) ‏

‏‏و اضافه می کنند: صلاح و فساد یک جامعه، از صلاح و فساد زنان آن جامعه سرچشمه می گیرد. زن، مربی جامعه است. مرحله نخست انسان کامل، دامن زن است. مربی انسانها زن است، سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. منشأ تمام سعادتها از دامن زن بلند می شود. وظیفه زن انسان سازی است. زنها هستند که ملتها را تقویت می کنند، شجاعت می کنند، مردان شجاع را در دامن خود بزرگ می کنند. اگر زنهای ‏

‏
‏‎

‎‏انسان ساز را از ملتها بگیرند، ملتها به شکست و انحطاط می رسند و شکست می خورند. (26 / 2 / 58) ‏

‏‏امید است این پند دُربار پندگوی پیر امت اسلام، چراغ فرا راه زندگی سیاسی ـ  جتماعی و هنری و فرهنگی همۀ زنان مجاهد پرور و شایسته جامعه اسلامی ایران قرار بگیرد. و این تحول ارزشی عظیم را به فرموده آن حضرت قدر بدانند و فریب قلمها و گفتارهای مسموم توطئه گران فرهنگی را نخورند و به حال سابق برنگردند. (25 / 12 / 59) ‏

‏‏ ‏

‏‏زن از دیدگاه اسلام و نگرشهای حضرت امام‏

‏‏اسلام نخستین مکتبی است که به حقوق تساوی زن و مرد، استقلال، حق مالکیت و سرشت انسانی و... برای زن است و نخستین منادی بزرگ آزادی زن در جهان است. برخلاف پندار گروهی از مدعیان بی خبر که اظهار می دارند: جهان غرب آزادی را برای زن اعطا کرده است. ‏

‏‏و امام امت نیز در این باره فرموده اند: اسلام هیچ وقت مخالف آزادی زنان نبوده است، بلکه با مفهوم زن به عنوان شیء مخالفت کرده است. شرافت و حیثیت را به آنها باز داده است. زن مساوی با مرد است، مانند مردان آزاد است. ما می خواهیم زنان را از فسادی که آنها را تهدید می کند آزاد سازیم. (16 / 2 / 57) ‏

‏‏و می افزایند: آنقدر که اسلام به زن خدمت کرده است، خدا می داند که به مرد نکرده است. اسلام خدمتی کرده است که در تاریخ همچون سابقه ای ندارد. (18 / 8 / 57) ‏

‏‏اسلام در گام نخست، زن را از نشانه های آفرینش خدای سبحان معرفی می کند و او را بهتر، و از یک سرشت و گوهر صلا می دهد: ‏‏«وَ مِنْ آیاتِه ان خَلَقَ لَکُم مِنْ انفسِکُمْ اَزوٰٰاجاً»‏‏ (روم، آیه21). ‏

‏‏بلکه شأن او را فراتر یا فزونتر از مرد نمی داند. ملاک برتری انسان را، در علم و تقوی می‎ داند. رفتار نکوهیده اعراب را در زنده بگور نمودن دختران بی گناه مورد سرزنش قرار می دهد. و با طرح پرسش به کدامین گناه کشته شدند؟ نفس لوامه ایشان را به عرصه داوری می کشاند. و به جنایاتشان آگاه می سازد. به پیامبر اسلام دختر عطا می‎ کند و کوثرش معرفی می کند و نکوهشگران جاهل را ابتر می خواند. معیارها را دگرگون و اندیشه های جاهلیت را متحول می سازد. ‏

‏
‏‎

‎‏هر کجا از مردان بزرگ و نامدار ستایش می کند، نام زنی شایسته را نیز در کنارش یاد آور می شود. از حضرت آدم و ابراهیم و همسرانشان، عیسی و موسی و مادرانشان، از فرعون و همسر صالح و شایسته اش و از پیامبران نوح و لوط و همسران ناشایست آنها یاد می کند. از حضرت سلیمان و ملکه سبا و از حضرت یوسف پاکدامن و زلیخا بنده شهوت نام می برد. ‏‎[2]‎

‏‏اسلام در همه جا زنان قهرمان را می ستاید. تفاوتهای موجود را در ویژگیهای طبیعی آنان تلقی می کند. مزایای هر یک را متمایز از دیگری توصیف می کند. هرگز سیب را بر گلابی و گل شهپر را بر سوسن ترجیح نمی دهد. تفاوتها را در نوع تکلیف می داند. نه اینکه وجود زن طلیعه وجود مرد است. ‏

‏‏نقش یکی را کشتی و دیگری را کشتیبان معرفی می کند. ‏

‏‏وجود زن را بسان مرد از یک گوهر می داند: می‎ فرماید: ‏‏«اِنّا خَلَقناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ اُنثیٰ»‏‏ (حجرات، آیه 13) و پندارهای موهوم و خرافه ای را که می گفتند: زن زاده شیطان است؛ روح گنه کاری است که متولد می شود؛ دارای روح نیست. مقدمه وجود مرد است. خط بطلان می کشد. ‏

‏‏و در آیه دیگر او را مایه آرامش بلکه، لباسی برای پوشاندن نواقص و عیوب روحانی و روانی معرفی می کند. ‏‏«هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ»‏‏ (بقره، آیه 187) ‏

‏‏و با ذکر جریان حضرت آدم و سکونت ایشان و همسرش، هر دو را مورد خطاب قرار می دهد و با صراحت بیان می کند، که هر دو دچار لغزش شده و به اقتضای عمل ترک اولی از روضه رضوان رانده می شوند و بسان مسیحیت زن را عامل گناه آدم نمی داند. مایه مصیبت و مرگ و سبب اخراج آدم از بهشت نیست وسیله مرگ مسیح معرفی نمی شود. عامل بازدارنده تکامل نیست، هر دو با اراده ای که داشتند فریب خورده و رانده می شوند. ‏

‏‏اسلام در تمام مراحل تشریع، تعیین تکلیف، اجرای حدود، پذیرش توبه، استجابت دعا، اصلاح امور، هدایت و عنایت الهی، پاداش و کیفر اعمال، حبط یا تکفیر کردار، قبول یا رد طاعات و عبادات، امر به تقوی و گریز از آفات و بیماریهای روانی (دروغ، حسد، سوءظن، غیبت، تمسخر، عیبجویی و... ) هیچ فرقی بین زن و مرد قائل نیست. ‏‎[3]‎

‏‏و امام نیز به این اصل متقن اسلامی اشاره دارد و می فرمایند: همان طور که مرد باید از فساد اجتناب کند، زن هم باید از فساد اجتناب کند. نباید ملعبه دست جوانهای هرزه شود.  ‏

‏
‏‎

‎‏نباید مقام خودشان را به انحطاط بکشند. بزک کرده بیرون بیایند و در انظار مردم فاسد قرار گیرند. زنها مقام کرامت دارند، اختیار دارند، مقام مادری دارند. مظهر تحقق آمال بشرند و نقش بزرگی در اجتماع دارند. (12 / 11 / 58 و 27 / 2 / 58) ‏

‏‏می بینیم در شریعت جاوید ایزدی و بیانات فرهیختگان مکتب پویای اسلام، پس از مقام، جایگاه شخصیت و رسالت زن به حدود روابط او در عرصه گونه گون اجتماعی اشاره می شود. و به زن مسلمان امر شده است که به حفظ زینت و آرایه های خود، حفظ عورت و نگاه خود، امر به معروف و نهی از منکر، رعایت جوانب سخن گفتن با غیر، پرهیز از شوخی و نرم خویی، اجتناب از آرایش و حضور در انظار نامحرم، گریز از سیر و سیاحت غیر ضروری در کوی و برزن، دقت نظر در راه رفتن به نحوی که زینتهای نهفته جسمانی او آشکار نگردند. و رعایت تقوای الهی در زندگی زناشویی، و پاسداری از مقام و کرامت انسانی و شرافت مادری خود در لوای توحید و تعهدات دینی و اخلاقی و... ‏

‏‏آری! زن مسلمان می داند که خون دین اسلام، حیا و آزرم است و آفت دین، هوای نفس، و پرهیزکاری سرآمد کردار. و حجابی که اسلام برایشان قرار داده برای حفظ ارزشهای آنهاست، نه به معنای منزوی کردن آنها. پس با حفظ عفت، تقرب می جوید و تجلی آراستگی باطنی را در پوشش آراستگیهای ظاهری (حجاب) می داند. ‏

‏‏و راه نیل به مقاصد عالیه را حفظ ارزشها و عدم تجاوز به حدود اخلاق و عفت می داند. و تقوی را موجب استحکام مودت و مهرورزی در روابط زناشویی و جلب توفیقات الهی در عرصه های اجتماعی ـ هنری و... تلقی می نماید و شخصیت آسمانی و حقیقی خود را در سایه پرهیز از محرمات جستجو می کند، که همانا سرانجام امور و جهان از آن شایستگان و نیکان است و این وعده حق، و قول فضل ایزدی است. ‏

‏‏ ‏

‏‏هنر و پایگاه زن در آن‏

‏‏از آنجایی که هنر از ذوق سلیم و نهاد بشری سرچشمه می گیرد، امری است فطری و مشترک بین زن و مرد و با توجه به مطالب یاد شده از نظر آزادی و مقام و رسالت زن در جامعه بشری و دیدگاههای مختلف، عنوان می کنیم که زنان بسان مردان حق دارند در عرصه های هنری انتخابگر باشند و بنا بر ذوق و سلیقه و توان و استعداد خویش ظهور نمایند و رسالت خویش را در این پایگاه نیز به انجام رسانند. ‏

‏
‏‎

‎‏پیش از پرداختن به نقش زن در صحنه های هنری، نخست، تعریفی از «هنر» در عصر حاضر و دیدگاههای مختلف را می آوریم تا تمهیدی بر فراز پایانی باشد. ‏

‏‏ ـ هنر پایه تمدنهای بشری است؛ زیرا سخن گفتن، حرکت، نقاشی، ابزارسازی، خط و نگارش و... از جمله هنرهاست، و در بیان دیگر، هنر به وجود آورنده دانش بشری است و اکنون علم و دانش که به رشد بلوغ خود رسیده است، فراموش نموده که پرورده دامان کیست؟ !‏

‏‏ ـ و در تعریف دیگر گفته اند: دین معنی حیات را در پرستش خدای یگانه و در اجرای اراده او قرار می دهد. و هنر، احساسات ناشی از عشق ورزیدن به این خدا و برانگیخته از اعتقاد به قانون او را بیان می کند. در این بیان هنر، همسان شعار پیامبران و کتابهای آسمانی قلمداد شده است و مبنای آن رعایت اصول دین و بیان جنبه های مثبت زندگی است. نتیجه اینکه هنر متعالی، پیوندی ناگسستنی با دین و روح خداجوی بشر دارد. ‏

‏‏ ـ باز گفته اند: هرگاه معنی حیات در آزادی نفس از بندهای حیوانی باشد، هنر خوب و عالی آن است که احساساتی را برای تعالی روح و اخلاق پسندیده برانگیزد. یعنی، هنر از اخلاق و عرفان منشأ می گیرد و اگر هنری از ضعفهای اخلاقی، شهوات، آمال نفس و... سخن به میان آورد، از حوزه هنر خارج است. پس باید هنر، تابع معیارهای اخلاقی باشد. تا حیات سالم اجتماعی را به ارمغان آورد و بستر مناسبی برای رشد و کمال معنوی و اخلاقی انسان به وجود آورد. ‏

‏‏ ـ در تعریف دیگر می آوریم که هنر، مظهر حیات است که عمیقترین احساسات هستی و بلند پایه ترین تصورات را در انسان بر می انگیزد. و هنر، فراخوانی به سوی سعادت و تکامل اندیشه است. و زمانی به افقهای اعلای خویش می رسد، که به صورت، قالب، محتوا، جاذبه و حقیقت، در یک نظام و وحدت والا داشته باشد. ‏

‏‏ ـ هنر برخواسته از زیبایی، سادگی، اخلاق و آزادگی و... است، و یکی از جلوه های بسیار شگفت انگیز و سازنده حیاتی انسانی است. و کاشف نبوغ بشری و روشنگر عشق آدمی بر شهود و واقعیات هستی به طور شایسته است. ‏

‏‏ ـ هنر اقلیم درون انسانها را تسخیر می کند. پس، باید دانست که هنر از درون چه انسانی صادر می شود؟ و در ضمیر انسانهای هنرجو و هنر دوست نیز چه خبر است؟ مشتاق و خریدار چه هنری و از چه کسی هستند؟ و نباید تأثیر شگرف هنر را در رفتار، گفتار، ‏

‏
‏‎

‎‏اندیشه و عمل انسانها نادیده گرفت. و هر اثر هنری به جامعه عرضه می شود و هرگز در محدوده فردی باقی نمی ماند. پس باید هنر از سوی انسانهایی صاحبنظر در قلمرو حیات انسانی و هنر سازنده و متعالی صادر گردد. و با کمال خلوص و انگیزه هنر برای حیات معقول انسانها پیاده گردد. زیرا نتیجه و دستاورد هنر، برای حیات مردم است. نه فقط برای لذت و زیبایی. در این راستا می بینیم هنر در بیشتر محافل هنری جهان امروز عاری از این معیارهاست. و سودپرستی و لذت جویی، دو معبود انسان صنعت گرای امروز، اقتضای بیش از این را نمی کند. ‏

‏‏هنر در بسیاری از  نقاط جهان بویژه مغرب زمین به خاطر روابط آزاد زن و مرد و دامن زدن به مسائل جنسی به ابتذال کشیده شده است. باید به آنها گفت: جریان غریزه جنسی آنقدر تند و شتابدار است که نیازی به تقویت و تهییج هنرمندانه شما ندارد. ‏

‏‏هنر رایج در آنجا چیزی جز اختلالات روانی و متلاشی شدن خانواده ها و سقوط ارزشهای انسانی و حیات معقول به ارمغان ندارد. ‏

‏‏ ـ هدف هنر در جهان معاصر بر هم زدن یکنواختی زندگی و ایجاد شگفتی از سوی هنرورزان است. نه تأثیر بر زندگی عقلی و آگاهانه و هدفدار انسان. هنرشان، هنر پیشرو است. یعنی، از همه دانسته ها، تجربه ها، احساسات مردمی، آداب و سنن جامعه و محیط بریده است و هیچ منشأ اجتماعی و عینی را در واحدهای مطروحه خود مدنظر ندارد و به یک آینده بریده از حال حاضر و واقعیات جاری جهش نشان می دهد و با آرمانهای جامعه و جریانهای فکری و عقیدتی مردم زمان و جامعه خود بیگانه است اینگونه هنرها برای مردم هیچ سودی ندارد، فقط برای هنرمندان خیالی و بنیادهای هنری کذایی سودمندند. ‏

‏‏شایسته است که ذکر شود در دیدگاه اسلامی اصالت با حیات معقول است و باید به هرگونه نبوغ علمی و آثار هنری و... به جوانب سودمند آنها توجه نماید؛ و وسیله ای برای رسیدن انسان به کمال اخلاق و رشد معنوی باشد وگرنه مطرود است. نتیجه اینکه: ‏

‏‏هنر زن مسلمان از دریچه ایمانش متجلی است. پاسداری او از حجاب و  عفت و زیبایی و کمال خود و کیان خانواده و ثبات جامعه اسلامی هنری است وصف ناشدنی. هنر زن صالح و خداجوی، نیک شوهرداری کردن است و پرورش نیکوی فرزندان است. تلاش و سازندگی، حضور در میدانهای سیاسی، علمی، دینی، فرهنگی، خدماتی و آموزشی است. ‏

‏
‏‎

‎‏هنر او تفاهم، تعاون در اقتصاد خانواده،  امانتداری، پایبندی به تعهدات اخلاقی زناشویی، همسویی با هدفهای مشترک زندگی، القای ارزشها و آموزش سنتهای حسنه و اخلاق کریمه است. هنر قابل ستایش او، پرورش انسانهای به کمال رسیده و مجاهد مردان و شهیدان والامقام است. ‏

‏‏حضور در تمامی صحنه های سیاسی ـ عبادی انقلاب است. پیروی از آرمانهای رهبر فقید و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است. حراست از سنگر اخلاق اجتماع است. هنر زنان قهرمان ما، حضور در سنگر قانونگذاری، مجامع علمی و پژوهشی جهان، مراکز بهداشتی، درمانی و خدماتی و آموزشی است. هنر او تکیه بر مسند قضاوت و تدریس و تفسیر و اجتهاد و عرفان است. ‏

‏‏هنر او تهجد در پرستشگاه معبود و صبر و استقامت در راه سازندگی، پرورش روح و حفظ ارزشهای اسلامی است. ‏

‏‏هنر او مادر بودن و نگاهبانی از شرافت مادری است. هنر او حضور در مبارزات ظلم زدایی و حرکتهای سیاسی است. هنر او سازنده، محرک و مؤثر است، خود حضور فعال دارد و دیگران را ترغیب و تحریض می نماید و چه نیکو کارگر است پند او در گوش جان همسر و فرزند و اینجاست که امام در تقدیر از حضور گسترده ایشان در تمامی صحنه های انقلاب می فرمایند: ‏

‏‏دامن شما دامن عصمت و عفت و عظمت است. شما به اسلام خدمت کردید و در این نهضت سهم بزرگی دارید. (23 / 2 / 58) ‏

‏‏آری هنر زنان ما گریز از مدپرستی، تجملگرایی، غرق شدن در آرایه های مادی و فریبنده زندگی، گریز از مصرف گرایی، سقوط اخلاقی، فساد و تباهی، بر خلاف زنان دیگر جوامع است. ‏

‏‏الگوی زنان ما پاکدامنی مریم، عصمت زهرا، رشادت و بردباری زینب، فداکاری آسیه، ایثار حضرت خدیجه و شهادت سمیه و رفتارهای نیکو و خداپسندانه دیگر زنان قهرمان اسلام و الگوهای ستوده قرآن است. ‏

‏‏اینها حافظ اجتماع و نگهبان امین دین و ملتند. (و این آرمان دیرین اسوه راستین اسلام، پیر جماران در بیاناتشان بود) ‏

‏‏پس زنان ما با حفظ این ارزشها و به انگیزه هنر برای سعادت و کمال به عرصه های ‏

‏
‏‎

‎‏هنری پای نهاده اند. و چه نیکو ظاهر شده اند که ما در پایان بدانها اشاراتی می نماییم. ‏

‏‏بیشتر زنان ما به امر صنایع دستی، بافندگی، ریسندگی، گلدوزی، گلیم بافی، فرش بافی، سفالگری، رنگرزی، سوزن دوزی، مجسمه سازی، خیاطی، قلاب بافی، منجوق دوزی، گوبلن و ملیله دوزی و... اشتغال دارند، که در جایگاه خود در بعضی موارد شهرت جهانی را نصیب خود و کشور ما گردانیده اند. ‏

‏‏و در بخش عظیم دیگری از بانوان محترم کشور ما، به هنر نقاشی، مینیاتور، شعر و شاعری، نویسندگی، موسیقی، هنرپیشگی (تئاتر، سینما، تلویزیون، رادیو). و رشته های مختلف هنرهای نمایشی ورزش و... روی نهاده اند و با حفظ اصالت اسلامی و انسانی خویش به مدارج توفیق عروج یافته اند که هر یک در جایگاه خود از محبوبیتی خاص بهره مندند. نام و یادشان جاودانه و گرامی باد و دست توفیق الهی دستگیرشان باد. ‏

‏‏نتیجه اینکه، جایگاه زن در هنر تعالی و اندیشه های اسلامی این است که پیام آور، هدایتگر به بهترینها باشد. ناصح به خیر و نیکی و داعی به کردار باشد. هنرمند متعهد و هنر آموز باشد. روح امید، حرکت، تعهد، اخلاص، تقوی پیشگی را در متن و بطن افراد و جامعه بدمد. سعادت و پیشرفت جامعه را با پرورش شایسته خود صلا دهد. آرمانهای اصیل دینی و ملی را متبلور سازد. هنرش پویا، هدفدار و بیانگر ارزشها باشد. نه دم غنیمت شمردن و به شعله‎ های فساد دامن زدن، نه لهو و لعب، نه پوچی و گمراهی در مسیر پرمخاطره زندگی مادی و گریز از اخلاق و عفت و معنویت. ‏

‏‏امید که جامعه هنری ما تبلوری از ارزشهای اسلامی و انقلابی باشد و هنر بزرگ هنرمندان جهان معاصر را در ظلم زدایی، خلوص، تواضع، ادبیات، عرفان، اجتهاد، رهبری، فقرزدایی، محور همبستگی جهان، جهاد و ایمان و...، سرلوحه حیات معقول خود قرار دهند، تا حزب خدا و پیروان روح خدا گردند. ‏

‏‏ان شاءالله الرحمن‏

‏
‏‎

‎‏فهرست منابع: ‏

‏‏1.‏ ‏جایگاه زن در اندیشه امام. ‏

‏‏2.‏ ‏سیمای زن در کلام امام. ‏

‏‏3.‏ ‏زن و پیام آوری. ‏

‏‏4.‏ ‏سیمای زنان در اسلام. ‏

‏‏5.‏ ‏سیمای زن در آیینه اسلام و قرآن. ‏

‏‏6.‏ ‏زن از دیدگاه ملتها، ادیان و بزرگان جهان. ‏

‏‏7.‏ ‏زیبایی و هنر از دیدگاه اسلامی. ‏

‏‏8.‏ ‏تحقیق در تعریف هنر. ‏

‏‏9.‏ ‏الگوی اجتماعی و پایگاه زن مسلمان. ‏

‏‏10.‏ ‏ بررسی تاریخی منزلت زن در اسلام. ‏

‏‏11.‏ ‏ جامعه‏‏ ‏‏شناسی تاریخی زن. ‏

‏‏12.‏ ‏ خانواده در اسلام. ‏

‏‏13.‏ ‏ نظام حقوق زن در اسلام. ‏

‏‏14.‏ ‏ زن در آثار ملل. ‏

‏‏و.... ‏

‏‏ ‏

‏
‏‎

‎‏پی نوشتها:‏

‏‎ ‎

• . اشاره به آیه 34 سوره نساء: «فَالصَّالحاتٌ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلغیب بِمٰا حفظَ الله» زنهای مؤمن و شایسته در نهان حافظان و پشتیبان و نگهبان اجتماع هستند.
• . برای آگاهی بیشتر به کتاب زن از دیدگاه ملتها، ادیان و بزرگان جهان از نویسنده مراجعه شود.
• . همان.