امام و سیاست خارجی

‏‏بسمه تعالی‏

‏‏ ‏

‏‏سخنرانی دکتر علاء الدین بروجردی‏

‏‏ ‏

‏‏امام و سیاست خارجی‏

‏‏اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم و صلی الله علی اشرف الآنبیاء و المرسلین محمّداً و آله الطاهرین‏‏. خدای را شکر می گویم که این توفیق را عنایت فرمود که در این محفل مقدّس و معطر به عطر ولایت و به یاد امام راحلمان و به نام ایشان حضور یابم؛ و قبل از هر چیز سپاسگزاری می کنم از همت والای جمعیّت زنان جمهوری اسلامی ایران که در طول این سالیان پس از ارتحال، این همت را به خرج داد و همه ساله این سمینار ارزشمند در ارتباط با حضرت امام – رضوان الله تعالی – و بررسی سیره نظری و عملی ایشان را شکل می دهد. کاری است بسیار ارزشمند بویژه از دبیرکل محترم این جمعیّت که یادگار حضرت امام(ره) هستند و همچنین قائم مقام ایشان و همه دست اندرکاران و از اینکه امسال برای اوّلین بار در خارج از تهران برگزار می شود. همچنین باید به سهم خودم، از برادر ارزشمند جناب آقای مهندس مقیمی، استاندار محترم کرمانشاه و حضرت آیت الله زرندی، امام جمعه محترم سپاسگزاری کنم، قبل از هر چیز ارتحال حضرت امام، این غم همیشه جانکاه امت اسلامی را تسلیت عرض می کنم. که گرچه سالها از آن زمان گذشته است؛ ولی نه فقط ملّت ما که بحق سوگوارند، بلکه همه امت اسلامی و جهان اسلام و  ‏

‏
‏‎

‏‏بخش اوّل: اصول سیاست خارجی از دیدگاه حضرت امام. ‏

‏‏بخش دوم: استراتژی مورد نظر حضرت امام در این زمینه. ‏

‏‏بخش سوم: پیش بینیهای سیاسی حضرت امام در ارتباط با تحوّلات جهانی. ‏

‏‏بخش چهارم: آثار مترتب بر اندیشه های حضرت امام در سطح جهان در دو دهه اخیر. ‏

‏‏بخش اوّل: اصول سیاست خارجی از دیدگاه حضرت امام‏

‏‏بخش اوّل:‏‏ بعضی اصول سیاست خارجی از نظر ایشان، بنده معتقدم که خدا  محوری یکی از اساسی ترین آنها بود البتّه اختصاصی به سیاست خارجی ندارد؛ ولی در زمینه سیاست خارجی به همان روشنی و به همان استحکام مسائل سیاست داخلی و دیگر مسائل این موضوع بسیار مهم تجلی داشت. اینگونه نبود که چون سیاست خارجی است ‏

‏
‏‎

‏‏نکته دوم:‏‏ استحکام در مواضع، معمولاً شما اگر مواضع سیاسی بسیار از رهبران سیاسی جهان را بررسی کنید در بخشهای مختلف از تاریخ زندگی شان این مواضع به علت تحوّلات ایجاد شده در منطقه و جهان دستخوش تغییر می گردد و معمولاً به سوی عقب نشینی از مواضع اوّلیه سیر می کند؛ ولی شما اگر بعنوان مثال مواضع حضرت امام را در دهه های چهل، پنجاه و شصت ملاحظه بفرمایید با همان استحکامی که ایشان در دهه چهل در مورد رژیم اشغالگر قدس که اواخر نیمه قرن بیستم میلادی، یعنی سال 1948 به وجود آمد موضعگیری نمودند، در طول این چند دهه سخن گفتند، یعنی از ابتدایی که جهان امام را شناخت و با سخن ایشان آشنا گشت این مواضع یکسان بود. در وصیتنامه حضرت امام(ره) نیز همان استحکام را شما ملاحظه می کنید؛ در صورتی که مواضع اکثر کشورهای اسلامی نسبت به همین موضوع همان طوری که مطلع هستید دچار تغییرات بسیار عجیبی شد و همه به سازش کشیده شدند. ‏

‏‏نکته سوم: فعال بودن و  ابتکاری بودن مواضع، هیچ وقت در صحنه سیاست خارجی، ما ‏

‏
‏‎

‏‏نکته چهارم: ‏‏ایجاد خودباوری در میان ملّتهای مسلمان و مستضعف جهان نکته دیگری است که مد نظر حضرت امام بود، ایشان ملّتهای مسلمان و مستضعف جهان را با روشهای مبارزه علیه کفر و شرک آشنا می ساخت یعنی این خودباوری مرتب از این طریق به مسلمانان و مستضعفان جهان منتقل می شد و آنها نیز مخاطبین بسیار خوبی و شنوندگان خوبی برای پیامهای ایشان بودند چرا که آن را به جان و دل می خریدند و به آن عمل می کردند. این پیوندهای حضرت امام با امت اسلامی و حتی کشورهای غیراسلامی را اگر بخواهیم مثالهای عینی برای آن ذکر بکنیم بسیار متعدد است و از حوصله این بحث خارج است. من یک مورد را عرض می کنم برای اینکه تنوعی هم در بحث باشد، در مالزی چند سال پیش یک ساختمان عظیمی فرو ریخت و بعد دولت بعد از اینکه اطمینان حاصل شد که خطری ندارد اجازه داد که ساکنان آنجا لوازم شخصی خود را که ممکن بود خارج کنند، بعد خود روزنامه های مالزی در صفحه اوّل عکس خانواده ای را انداختند که در یک دست آنها یک ساک از مهمترین وسایلی که ممکن بود از آنجا خارج کنند و در دست دیگر یک عکس از حضرت امام(ره)، برای خود آن جامعه بسیار عجیب بود که اینها عزیزترین اثاثیه شان را که از آنجا خارج کردند. این دو موردی است که عرض کردم این پیوندها، پیوندهایی است بسیار عمیق، مستحکم و مستدام؛ یعنی پیوندها را شما امروز هم علی رغم همه سمپاشیها به روشنی ملاحظه می کنید. ‏

‏‏نکته پنجم:‏‏ دعوت  امت اسلامی به بازگشت به هویت دینی خود و دعوت مسلمین به  ‏

‏
‏‎

‏‏نکته ششم:‏‏ هشدار به ملّتها و آگاه نمودن آنها از کید شیطان بزرگ و قدرتهای سلطه گر جهانی از دیگر ویژگیهای سیاست خارجی از نظر امام خمینی(ره) است. مسلم است که بیداری و آگاهی ملّتهای محروم به حقوقشان، به جایگاه واقعی که باید در سیاست جهانی داشته باشند و به توطئه ها و شیطنتهای زورمندان جهانخوار، اوّلین شرط جهت توفیق آنها در رسیدن به آزادی و استقلال واقعی شان می باشد؛ این نکته ای است که چه قبل از پیروزی انقلاب و چه بعد از آن همیشه مورد دقت نظر امام بود و توده های مردم را به آن آگاهی می داد. ‏

‏‏در وصیتنامه الهی – سیاسی حضرت امام آمده است: «...وصیت من به همه مسلمانان و مستضعفان جهان این است که شماها نباید بنشینید و منتظر آن باشید که حکام و دست اندرکاران کشورتان یا قدرتهای خارجی بیایند و برای شما استقلال و آزادی را تحفه بیاورند. ما و شماها لااقل در این صد سال اخیر که بتدریج پای قدرتهای بزرگ جهانخوار به همه کشورهای اسلامی و سایر کشورهای کوچک باز شده است مشاهده کردیم، یا تاریخهای صحیح برای ما بازگو کردند که هیچ  یک از دول حاکم بر این کشورها در فکر آزادی و استقلال و رفاه ملّتهای خود نبوده، و نیستند. در بخش دیگری از وصیتنامه حضرت امام آمده است که: «... شما ای مستضعفان جهان و ای کشورهای اسلامی و مسلمانان جهان به پاخیزید و حق را با چنگ و دندان بگیرید و از هیاهوی تبلیغاتی ابرقدرتها و عمال سرسپرده آنها نترسید»؛ و در جای دیگر از این سند معتبر و با ارزش تاریخی می خوانیم که «.. علاوه بر این اکنون ملّتهای محروم جهان بیدار شده اند و طولی نخواهد کشید که این بیداریها به قیام و نهضت انقلاب انجامیده، و خود را از تحت سلطه ستمگران مستکبر نجات خواهند داد؛ و شما ای مسلمانان، پایبند به ارزشهای اسلامی باشید که جدایی و انقطاع از شرق و غرب برکات خود را دارد. ‏

‏‏نکته هفتم:‏‏ مخاطبین حضرت امام ملّتها هستند، یعنی مخاطبین اصلی ایشان ملّتها  ‏

‏
‏‎

‏‏هشتمین نکته یا آخرین نکته‏‏ ‏‏در این بخش:‏‏ دیدگاه حضرت امام نسبت به امریکا و اسرائیل که گرچه بسیار روشن؛ ولی به لحاظ اینکه بعنوان یک اصل مهم در سیاست خارجی نیز امروز هم حاکم است و باید با همان اقتدار زمان حضرت امام استمرار یابد، ذکر آن مفید بنظر می رسد. ایشان می فرمایند: «ملّت ما و بلکه ملّتهای اسلامی (بخشی از وصیتنامه ایشان) و مستضعفان جهان مفختر به اینکه دشمنان آنان که دشمنان خدای بزرگ و قرآن کریم و اسلام عزیزند درندگانی هستند که از هیچ جنایت و خیانتی برای مقاصد شوم جنایتکارانه خود دست نمی کشند و برای رسیدن به ریاست و مطامع پست خود دوست و دشمن نمی شناسند و در رأس آنها امریکا این تروریست با لذات دولتی است  ‏

‏
‏‎

‏‏بخش دوم: استراتژی مورد   نظر حضرت امام(ره) در سیاست خارجی ‏

‏‏همان طوری که مطلع هستید، نظام سیاسی حاکم بر جهان آن روز برخلاف امروز نظام قدرت دو قطبی بود از یک طرف ابرقدرت امریکا و از طرف دیگر اتحاد جماهیر شوروی و می توان گفت که استثنا نداشت، یعنی هیچ کشوری وجود نداشت، در جغرافیای سیاسی جهان، که به گونه ای وابسته به یکی از این دو ابرقدرت نباشد. البتّه ما غیرمتعهدها را داشتیم؛ ولی همین غیرمتعهدها که مثلاً هند که یکی از شاخصترین آنهاست، پیوندهای این کشور با اتحاد جماهیر شوروی بر کسی پوشیده نبود. اینکه یک حرف جدیدی در صحنه سیاسی جهان مطرح شود، واقعاً خلئی بود که در جهان آن روز وجود داشت و حضرت امام(ره) بسیار زیبا و هوشمندانه از این وضعیت استفاده نمودند و خلأ را پر کردند. ارائه دیدگاه جدید نه شرقی نه غربی، نفی هر دو ابرقدرت و ارائه یک دیدگاه جدید، یک تز جدید در حاکمیت سیاسی جهان، اینکه هر دو نسبت به جمهوری اسلامی ایران نهایت حساسیت را پیدا کردند و ما در دوران جنگ شاهد آن کمکهای گسترده اتحاد جماهیر شوروی آن روز به عراق علیه ما بودیم؛ و از طرف دیگر اینکه امریکا از همۀ امکانات خود برای شکست انقلاب استفاده نمود، نشاندهنده همین نکته است؛ ولی عرض من این است که این نکته استراتژیک در ارتباط با سیاستهای حضرت امام در جهان آن روز را بعنوان نکته دوم حاکمیت اسلام، ما می توانیم مطرح بکنیم که در جهان منفعل اسلام  ‏

‏
‏‎

‏‏بخش سوم: پیش بینیهای سیاسی حضرت امام در ارتباط با تحوّلات جهانی ‏

‏‏در این بخش اجازه می خواهم اشاره ای به پیش بینیهای سیاسی حضرت امام(ره) نظر به اهمیتی که دارد داشته باشم، مطلع هستید قبل از اینکه اتحاد جماهیر شوروی خاک کشور همسایه مان افغانستان را اشغال بکند، سفیر وقت شوروی در تهران از حضرت امام درخواست وقت ملاقات کرد. خوب، ایشان با سفرای خارجی که ملاقات نمی کردند. گفته شد که پیام بسیار مهمی از رهبری شوروی برای رهبری جمهوری اسلامی ایران وجود دارد؛ بعد صلاح در این دیده شد که این ملاقات صورت گیرد. نتیجۀ آن را از زبان مبارک ایشان می شنویم، در دیدار با مسئولین قضایی کشور در تاریخ 10 / 1 / 59 ایشان فرموده اند: «آن روزی که سفیر شوروی آمد پیش من، گفت که دولت افغانستان خواسته است که شوروی نظامی به آنجا بفرستد؛ به او گفتم که این اشتباهی است که شوروی می کند البتّه دولت شوروی می تواند افغانستان را قبضه کند؛ ولی نمی تواند در آنجا مستقر شود. اگر شما خیال کرده اید بتوانید افغانستان را بگیرید و آرام کنید این خیاط باطلی است، ملّت افغانستان مسلم است، ایستاده است در مقابل حکومت افغانستان شما هم اگر بروید و هر قدرتی که برود آنجا را می گیرد؛ اما نمی تواند آنها را آرام کند و بالاخره شکست می خورد» ده سال بعد این پیش بینی محقق شد. هیچ کس فکر نمی کرد با توجّه به تجارب متعدد موجود در جغرافیای سیاسی جهان اینگونه شود. مگر رژیم اشغالگر قدس با حمایت انگلیس و بعد امریکا چه کرد، بخشی از سرزمین اسلامی را اشغال کرد و تا امروز در آنجا حضور دارد. از این مثالها ما می توانیم به تعداد فراوانی ارائه کنیم. آن نگاه الهی حضرت امام نسبت به آینده را ما در مورد فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و آن مطلبی که در پیام تاریخی حضرت ‏

‏
‏‎

‏‏بخش چهارم: آثار مترتب بر اندیشه های حضرت امام در سطح جهان در دو دهه اخیر‏

‏‏این بخش در چهارده بند تنظیم شده که به علت ضیق وقت فهرست وار عرض می کنم: ‏

‏‏1- گسترش بُعد اسلامی در مبارزات فلسطین علیه رژیم اشغالگر قدس و شروع و تداوم انتفاضه که امروز می بینید چه تأثیری در صحنه فلسطین و در ارتباط با رژیم اشغالگر قدس گذاشته است. اوّلاً، ملّت فلسطین زندگی مجددی بعد از تولد انقلاب اسلامی و پیامهای روح بخش حضرت امام یافتند و آن تحرکی که ایجاد شد امروز استمرار دارد. 2- تبیین این موضوع به جهان که مسأله قدس شریف، تنها مسأله فلسطین و فلسطینیان نیست، بلکه مشکل اسلام است و بر همه مسلمانان لازم است که در این زمینه اقدام کنند. طراحی و ابتکار تاریخی روز قدس که همیشه این مسأله را زنده نگه می دارد و از ابتکارات سیاسی بسیار ارزشمندی است که به طور مستمر محرک ملّت فلسطین و جهان اسلام می باشد، دولتهای محافظه کار اسلامی را هم در موضع انفعال قرار داده که نتوانند به سازش کشیده شوند و در تحوّلات اخیر، مسألۀ خاورمیانه و باصطلاح صلح که یکی از محورهای اساسی فشار امریکا و استکبار به نظام جمهوری اسلامی است؛ امروز خوشبختانه مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای نیز با همان اقتدار و همان استحکام، هم در مورد قضیه امریکا و هم در مورد مسأله فلسطین سخن می گویند و واقعاً استمرار این هدایت که بدون شک هدایتی است الهی و خارجی از محاسبات عادی ما، بسیار حائز اهمیت است. در مورد قضیه سفرای غربی در تهران هیچ نظر کارشناسی به این نکته تأکید نداشت که ما علی رغم منافع گسترده مان با اروپا، علی رغم مشکلات اساسی مان با امریکا که علی الاصول باید تفکیک قائل شویم بین امریکا و اتحادیه اروپا و حساب این  ‏

‏
‏‎

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏والسلام‏ 

‏‏پایان‏

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏ 

‏‎ ‎