اخبار فصل
درسهای امام
(گزارشی از دیدار با آیت الله العظمی مظاهری)
در تاریخ 1 / 2 / 90 کارکنان نمایندگی مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی در قم، همراه مسئولین این نمایندگی به حضور حضرت آیت الله العظمی مظاهری رسیدند و ضمن بیان گزارشی از فعالیتها و برنامه های مؤسسه در قم، خواستار بهره مندی از رهنمودهای ایشان شدند. آیت الله العظمی مظاهری نیز طی سخنانی دیدگاههای خود را بیان کردند.
خلاصه گزارش نمایندگی قم از قرار ذیل است:
بسم الله الرحمن الرحیم
همانطوری که مستحضرید مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار حضرت امام پس از نامه ای که در سال 1367 مرحوم حاج احمدآقا در باره سخنان و آثار حضرت امام خدمت ایشان نوشتند با حکم امام در سال 1368 در تهران تأسیس شد. مؤسسه قم که دفتری از همان مؤسسه است در سال 1371 در قم شروع به کار کرد. کارهایی که در قم انجام می گیرد معمولاً بیشتر کارهای علمی و پژوهشی است. از اولین کارهایی این نمایندگی انجام داد چاپ کل نوشته های حضرت امام بود یعنی آنچه خودشان نوشته بودند. این کار مهم سالها طول کشید لذا نوع استخراج، نوع کتابها و جلدها با هم متفاوت بود. اخیراً تصمیم گرفته شد که این آثار را تحت عنوان مجموعۀ آثار که حدود 60 جلد
حضورج. 76صفحه 226
می شود در یک فُرم و به یک نوع استخراج و تنظیم منابع تهیه شود که بیشتر کارهای آن انجام شده و ان شاء الله بزودی به چاپ خواهد رسید. این 60 جلد کل مطالبی است که خود امام نوشته اند اعم از فقهی، فلسفی، اصولی، عرفانی و اخلاقی.
کار دیگری که در مؤسسه انجام گرفته و الآن هم ادامه دارد بررسی و چاپ تقریراتی است که شاگردان حضرت امام نوشته اند، مانند اصول آقای سبحانی که قبلاً چاپ شده بود مجدداً بازبینی شد و با خود ایشان صحبت کردیم و بعضی جاها را تکمیل کردند و مجدداً چاپ شد. اصول آقای تقوی اشتهاردی که یک دوره اصول است چاپ شد. اصول جناب لنگرودی که اینها همه تقریر هستند پنج جلد آن چاپ شده و جلد ششم که در حال انجام بود ایشان مرحوم شدند و یک مقدارش هنوز در حال انجام است. اینها در مورد تقریرات اصول است.
تقریرات فقه هم که تا حالا چاپ شده؛ یکی بیع امام در نجف است که مرحوم آقای غدیری نوشته بودند، دو جلد هم بیع آقای طاهری خرم آبادی است.
کار بعدی که در مؤسسه انجام می شود چاپ شروحی است که بر کتاب امام، مخصوصاً بر تحریر نوشته می شود، مثلاً تفصیل الشریعه ای که مرحوم آقای فاضل نوشتند مجدد در حال بازبینی هستیم تا آماده چاپ شود. همچنین شرح تحریر آقای مؤمن را چاپ کردیم. چند تا شرح از آقایان دیگر مثل آقای نمازی و دیگران را هم باز به عنوان شرح تحریر چاپ کردیم. تعلیقه هایی که مرحوم آیت الله مشکینی داشتند آماده چاپ شده که به صورت تعلیقه چاپ می شود.
یکی دیگر از کارهایی که در دست تهیه داریم بحث های خود نوشته های امام، تقریرات و شروحی است که بر کتب امام نوشته می شود. مثلاً بحث های اخلاقی، گزیده ای از چهل حدیث، گزیده ای از آداب الصلوة. مفاهیم اخلاقی را با توجه به نظر امام که حدود 30 عنوان مانند انتقاد و انتقادپذیری، غیبت، حسد و غیره می شود را به صورت یک کتاب مستقل تهیه کردیم. اصول حضرت آیت الله جوادی هم در حال بررسی و نهایی سازی است. اینها فعالیتهای قسمت پژوهشی نمایندگی است.
حضورج. 76صفحه 227
فعالیت دیگری که در مؤسسه انجام می دهیم قسمت آموزش است. معاونت آموزش طی سالهایی که کارش را شروع کرد دوره های متعددی را به صورت دوره های کوتاه مدت و بلندمدت برای طلبه ها و بعضی وقت ها برای اقشار دیگر برگزار می کند. در خود مؤسسه چند دوره تحت عنوان اندیشه های اخلاقی، عرفانی، سیاسی و اجتماعی، فقهی و اصولی داشتیم که هم به صورت دوره های بلند مدت دو ساله بود و هم دوره های کوتاه مدت شش ماهه. همینطور برای آموزش و پرورش نیز این دوره را برگزار کردیم. برای طلبه های خارجی در مدرسه امام خمینی و جامعة المصطفی نیز برنامه آموزشی برگزار کردیم و بنا داشتیم که این برنامه را گسترش بدهیم، با جاهای مختلفی هم صحبت کرده بودیم منتها یک تغییر و تحولاتی صورت گرفت که یک مقدار جلویش گرفته شد. الآن موافقت رشته شناخت اندیشه های حضرت امام در سطح کارشناسی ارشد را از وزارت آموزش عالی گرفته ایم که در دانشگاه تدریس شود. در حوزه هم باز اندیشه های سیاسی اجتماعی حضرت امام را موافقت کردند که در حدّ سطح 3 حوزه ان شاء الله تدریس شود و مدرک بدهند. در تهران هم استحضار دارید که پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی فعال است وهر سال از طریق کنکور سراسری دانشجو می پذیرند و اندیشه های امام را در آنجا بحث و تدریس می کنند.
قسمت دیگری که در مؤسسه قم داریم، واحد خاطرات است که با تمام شاگردان و یاران حضرت امام ارتباط داریم که اگر کسانی هستند که خاطراتشان را نگرفته ایم، ضبط کنیم. این قسمت هم در حال تهیه و تدوین است که بعضی از آن ها را به صورت یکی دو جلد کتاب چاپ می کنیم و برخی هم که کمتر باشد، تلفیق می کنیم تحت عنوان یک موضوع اینها را هم چاپ می کنیم. این کارهایی است که در قم انجام می شود و امیدواریم که از بیانات حضرتعالی و رهنمودهایی که می فرمایید استفاده کنیم و بتوانیم بهتر از گذشته در راه نشر اندیشه های حضرت امام خدمت کنیم و جامعه مخصوصاً جوانها و محیط های علمی را ان شاء الله از اندیشه های حضرت امام بهره مند کنیم. ما اعتقادمان این است که اگر اندیشه های حضرت امام آنگونه که بود بیشتر
حضورج. 76صفحه 228
ترویج شود و در جامعه به آن عمل شود خیلی از مشکلاتی که ما داریم ان شاء الله برطرف خواهد شد.
بیانات حضرت آیت الله العظمی مظاهری:
بسم الله الرحمن الرحیم، جلسه چون مربوط به حضرت امام است از یک تقدّس خاصی برخوردار است، چنانچه مؤسسۀ نشر مربوط به حضرت امام از یک تقدس خاصی برخوردار است و اینکه خدا توفیق به شما داده است در این مؤسسه کار می کنید آن هم از یک تقدّس خاصی برخوردار است. قدر خودتان را بدانید. کار شده، بیش از اینها باید کار شود، اما برفرض هم اگر هیچ کار نکنید اما در این مؤسسه که وابسته به حضرت امام است باشید خود یک تقدّس دارد، لذا ما شما را مقدّس می دانیم و جلسه شما را هم مقدّس می دانیم و خدا را هم شکر می کنم که توانستم خدمت شما عزیزان برسم.
حضرت امام از هر نظر بالا بود؛ شاگردهای حضرت امام افتخار می کنند که شاگرد این مرد بودند و این افتخار هم برایشان بس است که به این واسطه از یک تقدس خاصی برخوردار باشند. حضرت امام در علوم اسلامی متخصص بودند، از نظر فقه و اصول یک روش خاصی داشتند که این روش خاص در فقه و اصول حضرت امام همان وقت از امتیاز خاصی برخوردار بود. درس های حضرت امام باید مثل چشمۀ جوشان از خود آب حیات داشته باشد، آب علم داشته باشد، ایشان از نظر روایت و درایه و رجال وابسته به روایات اهل بیت، آن هم یک تقدس خاصی داشتند. بررسی
حضورج. 76صفحه 229
روایات در درس ایشان یک بررسی خاصی بود انصافاً. ایشان یکی از مفسّرین بزرگ عالم اسلام بودند، نشد و الا اگر یک دوره تفسیر از ایشان داشتیم یک افتخار بود برای عالم تشیّع. همین سورۀ «حمد» ایشان که در یک بحران خاصی هم تدریس شد، دلیل بر این است که ایشان در تفسیر یک روش خاصی داشتند.
به قول خود ایشان که می فرمود ابن عربی می گوید 700 تفسیر بر قرآن نوشته شده اما قرآن هنوز بکر است. ایشان می فرمودند بعد از ابن عربی هم 700 تفسیر برای قرآن نوشته شده اما هنوز بکر است، و ایشان یک چیزهایی می خواستند نشان بدهند که دیگران نگفته اند! و انصافاً هم فهماندند لیاقت این کار را دارند. ایشان از نظر فلسفه تراوش خاصی داشتند، جداً در مقابل حکمت متعالیه که یک افتخار برای تشیّع است حرف داشتند. ایشان در عرفان یک روش خاصی داشتند که کم نظیر بلکه بی نظیر بود و شما نمی توانید علمی پیدا کنید مربوط به اسلام و علوم اسلامی که ایشان آشنایی کامل نداشته باشد و یا بالاتر، از خود چیزی نداشته باشند و افتخار ما این است که شاگرد این مرد بزرگ بودیم. دوش به دوش این علم، تقوای ایشان است. حضرت امام از تقوای خاصی برخوردار بود. من یک جمله یادم آمد و این جمله را الآن برایتان بگویم، مخصوصاً با اوضاع فعلی که جلو آمدیم ببینید تقوای ایشان در چه حد بوده.
ایشان آمدند درس ـ قبل از پیروزی انقلاب و این سر و صداهایی که پروردگار عالم عنایت کرد و این جمهوری اسلامی را به ایشان داد ـ یک مدرس بودند، نفس ایشان به شماره افتاده بود- در حالی که آن وقتی که ایشان را به قیطریه بردند و برگرداندند در مسجد اعظم فرمودند و الله تا حال نترسیدم. در وقت بردنم آنها می لرزیدند من به آنها دلداری می دادم- نفس ایشان به شماره افتاده بود، فرمودند نیامدم درس بگویم، آمدم یک نصیحت به شما بکنم و آن اینکه یک طلبه، یک اهل علم، باید مُلا باشد، متدیّن باشد، عاقل باشد، و اگر نمی تواند این سه شرط را به دست بیاورد متدیّن باشد و عاقل باشد، و اگر نمی تواند این دو شرط را به دست بیاورد عاقل باشد، ضرر برای روحانیت نداشته باشد. و من به شما می گویم که ملای متدیّن عاقل باشید، درس هم نگفتند! یک تب مالتی داشتند که تب مالت ایشان شدت گرفت و سه روز درس ما تعطیل شد. حالا این
حضورج. 76صفحه 230
همه سر و صداها چرا؟ بالأخره فهمیدیم که یکی از شاگردهای درس حضرت امام غیبت کرده بود، توهینی کرده بود به یکی از مراجع تقلید و این را به حضرت امام گفته بودند. حضرت امام نفسشان به شماره افتاده بود، تب مالتشان شدت گرفت که چرا شاگرد ایشان باید توهین کند، غیبت کند پشت سر یک مرجع تقلید.
نظیر این از حضرت امام زیاد است. ساده زیستی حضرت امام کم نظیر بود. انصافاً، کم انسان سراغ دارد یک کسی این قدر ساده زیست، تقیّد به ساده زیستی که نشأت گرفته شده از تقوای ایشان، از ورع ایشان؛چهل سال دست عنایت حضرت امام روی سر من بوده و در این مدت غیر از تقوا، غیر از ورع، از ایشان چیزی سراغ ندارم. اگر هم خدا این جمهوریِ اسلامی را - که بالاترین نعمت هاست- به ایشان داد در اثر همین دو بال بود: یکی بال علم و یکی بال تقوا. پرواز کردند، رسیدند به آنجا که لیاقت پیدا کردند پروردگار عالم این نعمت جمهوری اسلامی ـ یعنی حکومت اسلامی ـ را به ایشان عنایت کنند.
خیال نکنید که این کم نعمتی است. پیامبر اکرم وقتی که وارد مدینه شدند اول تشکیل حکومت دادند. با آن حکومت توانستند دنیا را تکان بدهند، 84 جنگ را پشت سر بگذارند. بعد از آن سقیفۀ بنی ساعده این حکومت را از بین برد، دیگر نبود. ائمه طاهرین قد علم کردند، شهید شدند برای اینکه این حکومت اسلامی را دو مرتبه رو بیاورند، دشمن نگذاشت. بعد هم در زمان غیبت صغری و در زمان غیبت کبری همه فقها و بزرگان قد علم کردند برای اینکه این جمهوری اسلامی را به جامعه عرضه بدارند. در کتاب هایشان آمده، اما نشد. حضرت امام علاوه بر اینکه در کتابشان آمده خدا لطف کرد و این جمهوری اسلامی به دست ایشان پابرجا شد. نعمت برای دنیای اسلام، مخصوصاً ایران، خیلی بالاست و این پاداش دنیایی حضرت امام بود که خدا به ایشان داد. دیگر ببینید پاداش آخرت چه خبرهاست! درجاتش خیلی عالی تر است. مرحوم آقای اراکی می فرمودند خواب دیدم که جلسه ای از اهل بیت علیهم السلام و مراجع به آنجا دعوت شدند. می فرمودند من هم دعوت بودم رفتم. دیدم حضرت امام مثل نور می درخشد، پهلوی پیامبر اکرم نشسته. اگر او خواب دیده، ما شاگردان حضرت امام این خوابها را در بیداری دیدیم. خود آقای
حضورج. 76صفحه 231
اراکی در مرجعیتشان به بیداری دیدند.
ما از مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج احمدآقا خیلی تشکر می کنیم. ایشان عصایی بودند برای حضرت امام. من ایشان را خیلی دوست داشتم، خیلی با هم رفیق بودیم و حاج احمدآقا خیلی به جمهوری اسلامی خدمت کردند. باید بگوئیم علت مبقیه بر جمهوری اسلامی حاج احمدآقاست. خیلی زحمت کشید. از همین جهت هم حضرت امام خیلی به ایشان علاقه داشت نه علاقۀ پسر و پدری، نه! خیلی بالاتر، علاقۀ اینکه احمدآقا پشتوانۀ حضرت امام و عصای ایشان بود. یکی از آثار حاج احمدآقا همین مؤسسۀ نشر است. همه مان و مخصوصاً شماها به هر اندازه بتوانید به این مؤسسه کمک کنید خیلی ثواب دارد. باید بگویم که این هم از همان رشته های علّت مبقیه برای حضرت امام است. تا می توانید روی آن وقت بگذارید، تا می توانید برای آن کار کنید، از شما تقاضا دارم، آنهم تقاضایی که الحمدلله در وجود حضرت امام درخشندگی دارد: خلوص. حضرت امام بارها برای ما شاگردهایشان این آیه را می خواندند و به ما می گفتند: خلوص خلوص خلوص. " قُلْ إنّما أعِظُکُمْ بِواحِدة أنْ تَقُومُوا لله مَثْنَی وَفُرادَی ثُمَّ تَتَفکّرُوا". خدا می فرماید یا رسول الله بگو تنها موعظۀ من خلوص است، چه در کارهای فردی و چه در کارهای اجتماعی. این خلوص در حضرت امام انصافاً خیلی درخشندگی دارد و ما از همه تان تقاضا داریم که خلوص در کار را داشته باشید و هیچ چیزی و هیچ کسی جز خدا در نظرتان نباشد.
تقویت این مؤسسه تقویت اسلام عزیز است، تقویت جمهوری اسلامی است، لذا یک امر عبادی است و امر عبادی خلوص می خواهد. از شما تقاضا دارم هیچ در نظر نداشته باشید جز اینکه این یک عبادت است و هر چه بتوانید این عبادت را ترقّی بدهید. الحمدلله کار هم کرده، این مؤسسۀ نشر انصافاً کار کرده. آن وقتی که آن مرد بزرگ ـ مرحوم حاج احمدآقا ـ بودند، چه دلسوزیها و چه کارهای عاقلانه، سیاست مدارانه؛ و خلاصه حاج احمدآقا ذوب در حضرت امام بودند، جداً یک فدایی صد در صد و این مؤسسۀ نشر از یادگار ها، بلکه باید بگویم از ابتکارات این مرد بزرگ است. تا بودند خیلی کار کردند. بعد هم وصیّت حاج احمدآقا، خیلی وصیّت
حضورج. 76صفحه 232
بزرگی است. هیچ کس نمی دانست آقای حسن آقا پسر حاج احمد آقا این نور چشم ما اینقدر جربزه دارد. بعد از حاج احمد آقا دیدیم جربزه حاج حسن آقا سرچشمه گرفته از جربزۀ حاج احمد آقا، از جربزۀ حضرت امام. انصافاً گفتار حاج حسن آقا، کردار حاج حسن آقا، رفتار حاج حسن آقا. بعضی اوقات در مدارس می بینم حاج حسن آقا آن ژستی که می گیرد می بینم ژست حضرت امام است و از ژست حاج حسن آقا تسلسل خواطر مرا می برد در آن ابهّت ها، به قول عوام ژستهای حضرت امام. حاج حسن آقا انصافاً خوب کار کرد. ما از ایشان تشکر می کنیم. حاج احمدآقا بهتر از ما درک کرده بود که این درّ گرانبها چیست. هم خوب توانست خانوادۀ حضرت امام را زنده نگاه بدارد و هم خوب توانست مرقد مطهّر حضرت امام را خوب زنده نگاه بدارد، هم خوب توانست این آثار نشر را تقویت کند و زنده نگاه بدارد؛در حالی که حضرت امام هم گفته بودند اما بالأخره بعد از حاج احمدآقا کارشکنی ها شد راجع به این تقدّسی که مربوط به حضرت امام است، تقدّس خانوادگی، تقدّس حرم مطهر، تقدّس این نشر آثار و این تقدّس های دیگر. کارشکنی ها شد و می شود، اما آن سیاست حاج حسن آقا و جربزۀ ایشان و ژست ایشان الحمدلله خوب نگاه داشته. ما همیشه دعا می کنیم خدا به ایشان توفیق بدهد و جربزۀ بیشتری به ایشان بدهد و این تقدّس حضرت امام حفظ شود و ایشان بعد از حاج احمد آقا انصافاً این تقدّس ها را خوب حفظ کردند، من پیش همۀ شما از ایشان تشکر می کنم، به ایشان دعا می کنم.
از همه تان تقاضا می کنم قدر ایشان را خیلی بدانید و برای ایشان زیاد کار کنید. بالاخره این تقدّس ها باید حفظ شود و به دست همۀ ما باید حفظ شود. حاج حسن آقا باید به جلو و همۀ شما به دنبال او. این تقدّس های حضرت امام را ما حفظ کنیم. لذا از همۀ شما هم تشکر می کنم و هم تقاضا دارم تا می توانید به ایشان کمک کنید. این تقدّس ها بچه بازی و ساده نیست. ما باید اینهایی که مربوط به حضرت امام است، خانه و خانواده حضرت امام باید جداً حفظ شود، الگو و ذخیره است. این نشر باید حفظ شود. ما دعا کردیم و دعا می کنیم.
روز اولی که حاج احمدآقا از دنیا رفته بود و حاج حسن آقا به عنوان بازدید به خانۀ من در قم آمدند، یک طلبۀ معمولی بودند. من به ایشان گفتم آقا درس بخوان، باید مثل حضرت امام
حضورج. 76صفحه 233
بشوی! ما از تو می خواهیم که درس بخوانی، ملا و متدیّن شوی، عاقل بشوی و جای حضرت امام. و انصافاً حاج حسن آقا حرف شنید و الآن یک مُلای حسابی است و ما خدا را شکر می کنیم ایشان در قم تدریس دارد، تدریس بالا دارد، استقبال از طرف طلبه ها دارد، من هم از طلبه ها و فضلا تشکر می کنم، از مراجع تشکر می کنم و از خود حاج حسن آقا تشکر می کنم که با یک جدّیت کاملی توانست جای حضرت امام بنشیند.
امیدواریم حضرت امام هم نظر لطفی کند که روز به روز قدر و منزلت ایشان- درخشان است- درخشان تر شود و یک یادگاری از حضرت امام بماند، یک یادگاری که به حضرت امام بخورد، هم در علم شان، هم در تقوایشان، هم در سیاست و عقل شان و ان شاء الله یک الگو برای جمهوری اسلامی.
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته
حضورج. 76صفحه 234