همایش بررسی اندیشه های ارتباطی
امام خمینی
همایش یک روزه اندیشه های ارتباطی امام خمینی با حضور استادان و پژوهشگران و دست اندرکاران ارتباطات در تاریخ پنجشنبه هشتم بهمن ماه سال 1388 در سالن اجلاس سران، برگزار شد. این همایش از سوی مؤسسه فرهنگی روابط عمومی آرمان و با حمایت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی و با همکاری نهادها و مؤسسات زیر برگزار گردید:
1ـ شهرداری تهران 2ـ بانک ملی 3ـ معاونت اجتماعی شهرداری تهران 5ـ شرکت لیزینگ ایران خودرو 6ـ سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران 7ـ دانشگاه آزاد اسلامی 8ـ کانون بانکها و مؤسسات اعتباری خصوصی 9ـ بانک انصار 10ـ مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام 11ـ شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور 12ـ راه آهن جمهوری اسلامی ایران 13ـ مؤسسه مالی ـ اعتباری قوامین 14ـ شرکت تجارت الکترونیک سامان 15ـ مؤسسه فرهنگی ـ هنری پویندگان توسعه پارس 16ـ معاونت صدای جمهوری اسلامی ایران
دبیر این همایش، حجت الاسلام والمسلمین خسروی (معاون پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی) و دبیر اجرایی آن آقای هوشنگ سفیدی و اعضای هیأت رئیسه آقایان (حجت الاسلام و المسلمین خسروی، دکتر نجفقلی حبیبی، دکتر محمد روشن، دکتر هوشنگ عباس زاده و دکتر سالارزاده) و دبیر کمیته علمی آقای دکتر امید مسعودی بودند. کمیته علمی
حضورج. 71صفحه 245
همایش را عده ای از صاحب نظران و استادان معروف عرصه ارتباطات کشورمان به عهده داشتند از قرار ذیل:
1ـ پروفسور علی اکبر فرهنگی (استاد برجسته ارتباطات کشور)
2ـ دکتر سالارزاده (عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی)
3ـ حجت الاسلام و المسلمین حشمتی (معاون فرهنگی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی)
4ـ دکتر امید مسعودی (رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه سوره)
5ـ دکتر منتظر قائم (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران)
6ـ دکتر حسن بشیر (رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع))
7ـ دکتر محمد دادگران (رئیس گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی)
8 ـ دکتر اردشیر سنایی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی)
9ـ دکتر مریم رضایی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی)
10ـ دکتر حاجیانی (استاد دانشگاه)
همایش بررسی اندیشه های ارتباطی امام خمینی با هدف بررسی و استخراج و تدوین اندیشه های ارتباطی حضرت امام در زمینه های ارتباطات، رسانه و روابط عمومی و در راستای توجه به اندیشه های دینی در حوزه علوم انسانی، صورت گرفت. از اهداف محوری همایش می توان به لزوم ارائه الگوی عملی از منش ارتباطی امام خمینی و تدوین دیدگاههای معظم له در زمینه های ارتباطی و نیز ارائه مرجع علمی برای استفاده در دانشگاهها اشاره کرد.
همایش یاد شده در ساعت هشت و نیم روز هشتم بهمن ماه سالجاری با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید و سپس پخش سرود جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. بعد از اعلام برنامه و خیرمقدم و پخش کلیپ امام خمینی، از یاریگران همایش تقدیر بعمل آمد و سپس استادن و پژوهشگران برگزیده (دکتر سیدعلی قادری، حجت الاسلام والمسلمین فخار طوسی، دکتر محمدحسن زورق، دکتر امید مسعودی، حجت الاسلام و المسلمین غفوری، دکتر ابوالفضل مروی و...) طی سخنرانیهایی به بیان خلاصه ای از مقالات خود پرداختند.
حضورج. 71صفحه 246
طبق اعلام مسئولین، مقالات عرضه شده در همایش بزودی در قالب کتاب چاپ خواهد شد. علاوه بر این، قبل از انجام همایش، مؤسسه روابط عمومی آرمان با بعضی از مسئولین همایش و اندیشه مندان عرصه ارتباطات مصاحبه هایی انجام داده است که همراه خلاصه ای از مقالات همایش به صورت کتابچه ای چاپ و در اختیار علاقه مندان قرار گرفت.
در اینجا مصاحبه دبیر همایش (حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی خسروی) و پروفسور علی اکبر فرهنگی (استاد برجسته ارتباطات) و نیز خلاصه تعدادی از مقالات درپی می آید.
سخن گفتن با زبان مردم
جنابعالی چه اهداف و ضرورتهایی را برای برگزاری همایش مذکور قائل می باشید؟
حجت الاسلام و المسلمین خسروی: هدف از برگزاری این همایش مطرح نمودن یک سلسله مباحث است و نحوه ارتباط حضرت امام را با مردم و چگونگی انتقال افکار و آرمانهای ایشان را
حضورج. 71صفحه 247
به متن جامعه با توجه به شرایط فرهنگی آن روزگار تبیین کند.
انقلاب اسلامی ایران که یکی از مهمترین تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر حاضر است با دو ویژگی منحصر به فرد پدید آمد. یکی شخصیت استثنایی و بی بدیل رهبری انقلاب و دوم حضور بی نظیر و یکپارچه مردم. موضوع بسیار مهمی که در اینجا مطرح می شود ارتباط این دو عنصر سازنده انقلاب با یکدیگر و تأثیر هر یک از آنها از دیگری است.
مسلماً پرداختن به این بحث در شرایط امروز جهانی که عصر انفجار اطلاعات نامیده می شود از جهات مختلف حائز اهمیت است و می تواند ابعاد جدیدی از زوایای نهضت و مبارزات قبل از پیروزی انقلاب را کشف و تبیین نماید.
چه ارزیابی از اندیشه های ارتباطی امام راحل دارید؟
خسروی: حضرت امام به خاطر بهره مندی از دو وسیله مهم ارتباطی، یعنی قلم و بیان توانست موفقیت های بی نظیری را بدست آورد.
حضرت امام دارای قلمی توانا و انشائی فاخر بود که از لحاظ روانی مطلب و شیوایی و استخدام واژه های مناسب در میان مراجع و علما نظیر نداشت.
ایشان همچنین دارای بیان قوی و صدای رسا و جذاب بود که این مهم تأثیر بسزایی در ایجاد ارتباط با مخاطبین داشت و از همه اینها بالاتر محتوای مطالب امام بود که از زبان مردم سخن
حضورج. 71صفحه 248
می گفت و درد دل آنها را بیان می کرد به نحوی که مردم احساس می کردند این سخنان مطالبات آنهاست که بر زبان امام خمینی جاری شده است.
لطفاً فعالیت های مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام را برای پژوهش در خصوص اندیشه های ارتباطی امام راحل تشریح کنید؟
خسروی: تاکنون مؤسسه مجموعه های متعدد و متنوعی را تهیه و منتشر نموده که هر یک به نوبه خود بخشی از اندیشه های ارتباطی حضرت امام را ارائه کرده است. در بخش مکتوبات می توان به مجموعه ارزشمند تبیانها اشاره کرد که گفتارهای تخصصی حضرت امام در زمینه های مختلف است و تاکنون 48 عنوان در چهل و هشت موضوع تهیه و نشر شده است. همچنین نرم افزارهای صوتی و تصویری از حضرت امام در همین زمینه در دسترس عموم قرار گرفته است.
به نظر شما برگزاری این همایش ها چه نتایج و دستاوردهایی در پی خواهد داشت؟
خسروی: گر این همایش به صورت علمی کار کند و فارغ از تأثیرپذیری از جو سیاسی کشور و صرفاً با نگاه پژوهشی و علمی تعقیب شود قطعاً تأثیر مطلوبی در فضای تحقیق و تصحیح شیوه های ارتباط خواهد گذاشت ولی در غیر اینصورت همچون بسیاری از همایش ها نتیجه ای جز اتلاف وقت و امکانات نخواهد داشت. ولی درایت و دوراندیشی که در برگزارکنندگان این همایش سراغ داریم به نتایج آن امیدواریم.
حضورج. 71صفحه 249
مهارتهای ارتباطی امام
جنابعالی چه ارزیابی از اندیشه های ارتباطی امام راحل دارید؟
پروفسور علی اکبر فرهنگی: مرحوم امام رضوان الله تعالی علیه یک عالم جامع الاطراف در حوزه های مختلف علوم انسانی است و این جامعیت از ایشان انسان بی نظیری ساخته بود که در تمام زمینه های علوم انسانی از توانایی بالایی برخوردار بودند، از جمله علم ارتباطات. حوزه های علمیه از دیرباز به طلاب و فارغ التحصیلان خود آموزش های بسیار بالایی در زمینه های ارتباطات می دادند و به دلیل اینکه این افراد می خواستند در جامعه به تبلیغ بپردازند و از آنجایی که تبلیغ مستلزم آشنایی به رموز و زوایای علوم ارتباطات است، بنابر این در زمینه عملی مختلف مباحثه، سخنرانی و نوشتار دارای توانایی بالایی بودند.
امام از زبده های حوزه های علمیه و از افراد بی نظیر در این صنف، طبیعتاً دارای توانایی بالایی
حضورج. 71صفحه 250
بود. اگر ما ارتباطات را مجموعه ای از فعالیت های گفتاری، نوشتاری، کرداری یا حرکتی که برای انتقال معنی و مفهوم و یا اثرگذاری بر دیگران به کار گرفته می شود تعریف کنیم باید بگوییم حضرت امام در تمام این زمینه ها شخصیت بی نظیری بود. نوشته ها و سخنرانی هایی که از ایشان به صورت رادیویی، تلویزیونی و مطبوعاتی به جای مانده و ارتباطات غیرکلامی که در نشست ها و جلسات با دیگران داشته اند تماماً نشان از مهارت و توانمندی های بالای ارتباطی ایشان دارد.
شما چه اهداف و ضرورت هایی را برای برگزاری همایش مذکور قائل می باشید؟
فرهنگی: اعتقاد من به عنوان یک فرد دانشگاهی و آشنا به مسائل اجتماعی این است که همایش اندیشه های ارتباطی امام می تواند در نهایت به شناخت از رفتارهای ارتباطی مرحوم امام منتج شود و یک فایده جانبی نیز به آن مترتب است و آن این که تمام دوستداران و جوانان کشور در زمانی که مهارتها را عینیت بخشیم به علم ارتباطات علاقه مند خواهند شد. و علم ارتباطات به صورت یک دانش خدمتگزار و مطرح می تواند بیان شود، بنابر این شاید فایده و برکت اصلی از این همایش را علم ارتباطات می برد که با روشن شدن رفتارهای ارتباطی مرحوم امام بسیاری از دوستداران ایشان به سمت و سوی این دانش رهنمون بشوند.
جنابعالی چه پیشنهاداتی برای برگزاری موفق همایش دارید؟
فرهنگی: شما وقتی موضوعی به این گستردگی و در عین حال جذاب را مطرح می کنید و آن را با زندگی یک مرد سرنوشت ساز و تاریخ ساز پیوند می زنید کار بسیار دشواری خواهد شد. این همایش را طوری باید برگزار کنیم که درخور شأن آن مرد بزرگ باشد و بسیار جذاب باشد و این، کار را برای شما خیلی سخت می کند و باید دقت وافری در گزینش و ارائه مقالات و در ارزیابی و امثال اینها شود. این همایش باید با سبک و سیاق یک سمینار معمولی بسیار متفاوت باشد.
* * *
حضورج. 71صفحه 251
خلاصه بعضی از مقالات:
سخنگوی ضمیر مردم
دکتر سیدعلی قادری
الف: مقدمه ای عمومی برای همه نوشته هایم در مورد امام خمینی
1ـ شناخت منظومه اندیشه ای امام خمینی وقتی ممکن می شود که آن را ترکیبی از معارف فلسفی ـ عرفانی ـ فقهی و سیاسی ببینیم و امهات آن را کشف کنیم.
ـ منظور از منظومه اندیشه ای، دستگاه فکری منسجمی است که اجزا آن در ارتباط متقابل و تعامل دائمی است.
ـ منظور از ترکیب همان معنایی است که در شیمی کاربرد دارد و با مفهوم مخلوط، تفاوت بنیادین دارد.
ـ منظور از چهار معرفت فوق، رشته های تخصصی ایشان می باشد ولی این به آن معنا نیست که معظم له از برخی رشته های دیگر علمی بی نصیب بوده اند. چنانکه به کلام، تاریخ، ادبیات و تا حدودی به نجوم و پزشکی نیز علاقه نشان داده اند.
بدیهی است رشته های فوق عناوین کلی می باشد و برخی از معارف فوق زیرمجموعه هایی دارد مثلاً وقتی از فلسفه سخن برانیم، دانش منطق، به دلالت تضمن قابل تصور است و آن هنگام که از فقه سخن به میان آید، ادبیات عرب، تفسیر قرآن، اصول، درایه و رجال را نیز در بر می گیرد.
ـ منظور از امهات اندیشه آن دسته از مفاهیم و موضوعات می باشد که عناصر اصلی برای زیربنای فکری و اجزای اصلی یک منظومه اندیشه ای را سامان می دهد.
2ـ برای اثبات اینکه امام خمینی در چهار رشته معرفتی فوق متخصص بوده اند کافی است به آثار به جامانده از ایشان که 42 عنوان کتاب در 83 مجلد را شامل می شود، رجوع گردد و یا اساتید و شاگردان دروس ایشان مورد توجه قرار گیرد. اما اثبات اینکه ایشان دارای یک منظومه فکری منسجم که اجزای آنها در ارتباط و تأمل دائمی می باشد، تأمل فزون تری می طلبد که شاید حتی در
حضورج. 71صفحه 252
یک جلد کتاب مفصل نتوان حق مطلب را ادا کرد. اما مخاطب می تواند آن را به عنوان پیش فرض قابل اثبات و ابطال درنظر گیرد.
3ـ با عنایت به موارد فوق ظاهراً شناخت غایی منظومه فکری امام خمینی برای اکثریت اهل معرفت ممکن نخواهد شد. زیرا اولاً اکثریت افراد متخصص در یک رشته معرفتی، به قدر کافی هم فیلسوف، هم عارف، هم فقیه و هم اندیشه مند سیاسی نیستند. ثانیاً ترکیب کردن معارف با هم و به وحدت رساندن آنها بگونه ای که یک منظومه اندیشه ای را تشکیل دهد، هنری است که به ندرت چنین توانایی هایی حتی در افراد چندساحتی دیده می شود و به طریق اولی دست افراد تک ساحتی و تنها متخصص در یک رشته از معرفت، از شناخت کامل اندیشه های چندساحتی کوتاه خواهد بود.
حضورج. 71صفحه 253
ب: انواع ارتباط در منظومه اندیشه ای امام خمینی
1ـ آیا از شخصیتی وحدت وجودی انتظار می رود که ارتباط با خداوند و ارتباط با هستی و مردم را از لحاظ ماهوی به وحدت نرسانده باشد؟
2ـ امام خمینی جامعه را موجودی حقیقی می دانند و نه اعتباری. ولی در هیچیک از آثار ایشان به طور مستقیم به این موضوع اشاره ندارند و این معنا با کنکاش در آثار ایشان قابل انتزاع است.
بدیهی است اگر در اندیشه ای، جامعه، موجودی حقیقی تصور شود، ارتباط با جامعه نیز ارتباطی حقیقی خواهد بود و نه به اعتبار آحاد آن.
3ـ ارتباط فرد با خداوند، ارتباط فرد با هستی مشهود و هستی پنهان (ملک و ملکوت)، ارتباط فرد با معارف، ارتباط افراد با یکدیگر، ارتباط فرد با جامعه و در نهایت ارتباط جوامع با هم، از اقسام ارتباط های قابل تصور است که چون ظاهر همسنخ ندارد، هر یک از رشته های مختلف معرفتی مورد کنکاش قرار می گیرد. حال آنکه به تصور نگارنده در منظومه اندیشه ای امام خمینی همه این نوع ارتباطات، یک ماهیت دارند.
4ـ تنوع نامه های ارسالی از سوی اقشار جامعه ایران به امام خمینی و تنوع نامه هایی که از میان ملل دیگر به دفتر ایشان رسیده، حکایت از آن دارد که ارتباط امام با مخاطب چنان دوسویه و پردامنه شده بود که جنسیت، سن، صنف، ملیت، زبان، فرهنگ و حتی دین و مذهب که غالباً علت و از دگر سو موانع ارتباط افراد با هم می شود، در این منظومه فکری تأثیری نداشته است با این تحفظ که قرائت ایشان از دین و مذهب، بگونه ای است که عامل اصلی درنوردیدن مرزهای موانع بوده و فقط در اموری که دین استثنا کرده، جهت ارتباط تغییر یافته است.
حضورج. 71صفحه 254
رسانه های جمعی در اندیشه امام خمینی
حجت الاسلام منصور غفوری
فرضیه و اهداف تحقیق
بدیهی است که تبیین نظرات و بررسی اندیشه های امام خمینی، انسانی با این عظمت که ذهن شرق و غرب عالم را به خود متوجّه ساخته است و خود پایه گذار نظام سیاسی اجتماعی جمهوری اسلامی است در تمامی زمینه ها بویژه برای مسلمین ضرورت دارد و بر پایه همین ضرورت بررسی دیدگاههای امام خمینی با محوریت:
1ـ وظیفه اصلی و رسالت رسانه های جمعی
2ـ صاحبان و مسئولان وسایل ارتباط جمعی
محرّکی جهت پژوهش شد که به محضر دست اندرکاران محترم همایش ملی و علمی بررسی اندیشه های آن عزیز تقدیم می گردد.
فرضیه ها
الف) امام خمینی درباره رسانه های جمعی صاحب نظرند.
ب) رسانه های جمعی از دیدگاه امام خمینی دارای نقش هستند.
اهداف تحقیق
الف ـ ارتقاء سطح بینش افراد جامعه و آشنا نمودن آنان با آثاری از امام خمینی
ب ـ هوشیاری دادن به صاحبان اندیشه ارتباطی و علاقه مندان راه امام خمینی در جهت تنظیم امور با نظرات آن حضرت.
ج ـ فتح بابی جهت ارائه نظرات اسلام پیرامون رسانه های جمعی و ارتباطات.
تکنیک روش بررسی: روش تحلیل متن
حضورج. 71صفحه 255
نتیجه
1ـ فرضیه اول و دوم اثبات می شود.
2ـ با توجه به موضوعات گردآوری شده از نظرات امام خمینی استفاده می شود که ویژگیهای محتوای پیام در رسانه ها اولین و اساسی ترین مسأله مهم در ارتباطات و رسانه ها در نظر متفکر مورد نظر تحقیق بوده است و نیز درجه دوم اهمیت به ویژگی صاحبان رسانه و همچنین بیشترین تأثیر در رسانه های جمعی را از آن تلویزیون می داند.
رسانه ملی در اندیشه حضرت امام خمینی
محمدحسن زورق
1ـ اصل استقلال صدا و سیما
1ـ 1 حضرت امام معتقد بودند صدا و سیما از سه قوه مستقل باشد و تحت تأثیر یک قوه از سه قوه عمل نکند هر چند هر سه قوه بر آن نظارت داشته باشند.
2ـ 1 حضرت امام معتقد بودند صدا و سیما از همه جریانات سیاسی کشور مستقل باشد و تحت تأثیر یک جریان خاص عمل ننماید.
2ـ دقت در بکار گرفتن نیروها
حضرت امام معتقد بودند که در نظر گرفتن سوابق نیروهایی که در صدا و سیما بکار گرفته می شوند اهمیت بسزا دارد تا نیروهای ناباب و ناصالح وارد امور فرهنگی و سیاسی کشور از طریق صدا و سیما نشوند.
3ـ اصل ارتباط مستقیم اخبار و امور سیاسی صدا و سیما با رهبری انقلاب
در زمان حضرت امام نظارت مستقیم از طرف ایشان نسبت به اخبار و امور سیاسی صدا و
حضورج. 71صفحه 256
سیما وجود داشت و حضرت امام معمولاً با یک واسطه و آنهم در عالی ترین سطح (مرحوم حاج احمد آقا) با بخش اخبار صدا و سیما تماس می گرفتند و آن را هدایت می فرمودند.
4ـ رجحان اهمیت خبری بر اهمیت منشأ خبر
حضرت امام تذکر دادند که اخبار را بر اساس اهمیت خبری پخش کنید نه بر اساس منشأ اولیه آن و در نتیجه اخبار حالت تکراری و خسته کننده به خود نگیرد.
رسالت رسانه های جمعی در اندیشه امام خمینی
محمد هادی همایون
با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، بسیاری از مفاهیم اسلامی که پیش از این مورد مداقه قرار نگرفته یا دست کم در نوع نگاه به آن، حکومت و مسائل خاص آن در نظر گرفته نشده بود، پس
حضورج. 71صفحه 257
از وقفه ای کم و بیش طولانی دیگربار در معرض نقد و نظر اندیشه مندان قرار گرفت. در این میان، بیش و پیش از تمامی دیگر متفکران مسلمان و غیر مسلمان، امام خمینی به عنوان نظریه پرداز این انقلاب، با کوله باری از معرفت حوزوی و آشنایی عمیق با مسائل جامعه و حکومت ـ که وی را شایسته رهبری انقلاب ساخته بود ـ نقش بسیار مهمی در تبیین اینگونه مفاهیم در طول حیات خویش داشت. نام امام خمینی که بی شک برای تمامی نسل حاضر نامی آشنا است، همواره با نام اسلام راستین همراه است. تحولی که وی در تمامی زمینه ها به ویژه فقه و حکومت اسلامی در تفکرات مسلمانان به وجود آورد، به راستی انقلابی بزرگ در عرصه اندیشه بشری و در صحنه زندگی انسانها به شمار می آید.
از میان موضوعاتی که همواره ـ حتی پیش از انقلاب اسلامی ـ به صورت جدی در میان اندیشه مندان مسلمان چه در سطح نظری و چه در مقام عمل مطرح بوده است، مسأله «تبلیغ و ارتباطات» است. اگرچه پس از انقلاب اسلامی بسیاری از اندیشه مندان به طور کلی و شماری چند نیز در حوزه و دانشگاه به صورتی بسیار جدی به بررسی این مفهوم علاقه مند شدند، اما اندیشه ای که در نهایت به سیاست ارتباطی و تبلیغی جمهوری اسلامی تبدیل می شد، اندیشه رهبران این نظام بود که در رأس آنان شخصیت پرفروغ امام خمینی قرار داشت. ایشان چه در دوران مبارزه و چه در زمان رهبری حکومت اسلامی، به خوبی نشان دادند که عملاً با مسأله تبلیغ و ارتباطات بیش از هرکس آشنایند و نسبت به روشهای آن آگاهی دارند. تصمیمهای سرنوشت ساز ایشان در مقاطع حساس انقلاب اسلامی و توانایی بی نظیرشان در جلب محبت و حمایت توده های مردم و سرانجام تأثیر عمیقی که بر تاریخ و جهان بشریت گذاشت، همه و همه گویای این واقعیت است.
آنچه در پی می آید، تلاشی است برای ترسیم یک نظام ارتباطی و تبلیغی با استفاده از سخنان و نوشته های ایشان که مجموعه ای است از اندیشه های این بزرگمرد تاریخ در زمان مبارزه با حکومت جور که به طور طبیعی، استفاده از شیوه ها و رسانه های گوناگون ارتباطی و تبلیغی را ـ تا آنجا که در دسترس بوده ـ اجتناب ناپذیر می ساخته است و همچنین رهنمودهای ایشان در مورد سیاستهای کلان مربوط به ارتباطات، تبلیغ دین و رسانه ها در زمان تصدی منصب رهبری حکومت اسلامی.
حضورج. 71صفحه 258
از جمله ویژگیهای مهم ارتباطات و تبلیغ که هر نوع از انواع تبلیغ و ارتباط بدان نیازمند است، وجود یک نظام و شبکه گسترده و فعال است. ارتباطات و تبلیغات اسلامی با برخورداری از این شبکه که در هر شرایطی قادر به ادامه حیات است، می تواند در هر موردی موفقیتهای بسیاری را به دنبال داشته باشد.
در یک نگاه کلی به این شبکه به وجود دو پایه مهم و اساسی در آن پی می بریم. این دو رکن اصلی نظام را می توانیم شبکه سنتی و شبکه نوین تبلیغات و ارتباطات اسلامی بنامیم.
شبکه نوین همان است که بیشتر حکومتها و دستگاههای ارتباطی جهان از آن برخوردارند. مهمترین رکن این شبکه را رسانه های توده تشکیل می دهند که با پیشرفت خارق العاده فن آوری امروزه به نقطه ای رسیده اند که حتی تصور آن تا چندی پیش مشکل می نمود. به کارگیری این شبکه در خدمت تبلیغ اسلام مستلزم وجود امکانات فراوان از جمله امکانات مالی است که تقریباً استفاده از آن را منحصر به زمان تشکیل حکومت و برخورداری از امکانات حکومتی می نماید.
در مورد شبکه سنتی این مطلب صادق نمی باشد. شبکه سنتی شبکه ای است که از دیرباز در بین امت مسلمان و روحانیان وجود داشته و به دلیل ویژگیهای خاصی که دارد، نیازمند امکانات چندانی نیست و در زمان عدم دسترسی مسلمانان به حکومت و امکانات آن نیز فعال است. شاید بتوان گفت آنچه تاکنون اسلام را زنده نگه داشته است، وجود همین شبکه سنتی است. البته مطلب مهمی که درخصوص این شبکه شایان ذکر می باشد، این است که این شبکه در صورت دسترسی به امکانات حکومتی، نه تنها از بین نمی رود و جای خود را به شبکه نوین نخواهد داد، بلکه با تلفیق و یکی شدن با آن، از امکانات آن استفاده می نماید و تشکیل یک شبکه بزرگ تبلیغات اسلامی را می دهند که به حق می توان آن را شبکه تبلیغاتی و ارتباطی اسلام نامید.
حضورج. 71صفحه 259
روزنامه نگاری توسعه در اندیشه و نگاه امام خمینی
دکتر امید مسعودی
در این مقاله، نویسنده ضمن برشمردن خصوصیات روزنامه نگاری توسعه، با استفاده از بیانات حضرت امام خمینی و مقایسه آنها با این خصوصیات، نگاه امام را یک نگاه توسعه ای تلقی می کند.
حضرت امام خمینی از جمله رهبران کشورهای در حال توسعه است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به مقوله «تهاجم خبری» و اصلاح رسانه های جمعی توجه داشته اند و برای مقابله با فساد حاکم بر رسانه های دوران ستم شاهی خواستار تبدیل مطبوعات به دانشگاه عمومی برای آموزش و اصلاح جامعه شده اند.
بررسی دیدگاههای امام خمینی در دوران پس از انقلاب اسلامی نیز بیانگر دیدگاه اصلاحی ایشان و تأکید بر انتشار اخبار توسعه و توجه به روزنامه نگاری توسعه در مطبوعات ایران پس از انقلاب است.
حضرت امام ضمن فراخوانی مطبوعات به استقلال و آزادی، آنها را به انتقاد سالم از مسئولان دعوت می کردند. حضرت امام، رسالت مطبوعات را رسالتی فرهنگی و آموزشی می دانستند و همواره از دست اندرکاران مطبوعات می خواستند تا «آزادانه مطالب را بنویسید، ولی توطئه نکنید.»
آن حضرت همواره از مطبوعات می خواستند به جای پرداختن به اخبار شخصیت و توجه به عنصر «شهرت» در اخبار به اخبار افراد گمنامی در جامعه بپردازند که کاری درخور جامعه انجام داده اند و ارزش مطرح شدن در مطبوعات را دارند.
حضورج. 71صفحه 260
نقش و اهمیت پایگاهها و رسانه های سنتی
در دیدگاه امام خمینی(س)
دکتر ابوالفضل مروی
امام خمینی از تمامی امکانات و رسانه های سنتی و مدرن برای پیشبرد نهضت اسلامی استفاده کردند ولی آنچه به عنوان پایگاه و عرصه ارتباطات سنتی ـ مذهبی شناخته می شود یعنی مساجد، حسینیه ها، تکایا، حوزه های علمیه، حج، نماز جمعه، مجالس و محافل دینی و نظایر اینها از دیدگاه ایشان واجد اهمیت محوری است. امام خمینی اینگونه پایگاهها را عمدتاً با واژه «مرکز» و «سنگر»
حضورج. 71صفحه 261
نام برده اند. ایشان از دوران پهلوی اول تلاش کردند این مراکز را از سلطه حکومت پهلوی نجات دهند و به احیا و فعال سازی آنها بپردازند. سخنان امام خمینی درباره مراکز مزبور بیشتر متمرکز بر فعالیت مساجد است. بررسی صحیفه امام، نشان می دهد که از منظر ایشان مساجد پایگاه اصلی اسلام و نهضت اسلامی است. مساجد به علت گستردگی در سطح کشور، مذهبی بودن، عمومی بودن، استمرار فعالیت، تصدی ارتباط گران مذهبی و بخصوص غیر دولتی بودن، در پیروزی انقلاب اسلامی در درجه اول اهمیت است. مساجد همچنین توانایی ایفای تمامی نقشهای رسانه ای (اطلاع رسانی، تبلیغی و ارشادی، آموزشی و...) را دارند. علاوه بر اینها مساجد امکان فعالیت اقتصادی، مشاوره و راهنمایی، نظامی و غیره را نیز دارا می باشند. از نظر امام، نهضت اسلامی و پیروزی آن از مساجد است. این مقاله نیز به پیروی از سخنان امام خمینی تأکید بیشتری بر فعالیت مساجد دارد.
امام خمینی در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی عمدتاً بر نقش اطلاع رسانی مساجد و مراکز مذهبی تأکید داشتند ولی بعد از پیروزی که امکان و حوزه فعالیت این مراکز بیشتر شد، حضرت امام خواهان تقویت جایگاه دینی و مذهبی آنها و نیز ایفای نقشهای بیشتری از قبیل تعلیم و تربیت، بسیج نیروهای مردمی و غیره شدند. به طور کلی سخنان حضرت امام درباره مساجد را می توان به دو بخش تقسیم کرد:
1ـ مساجد در صدر اسلام
2ـ مساجد در دوران معاصر
امام خمینی مکرراً توضیح می دهند که مسجد در صدر اسلام، مرکز حکومت، مرکز استقرار رسول الله(ص) و حاکم اسلامی، مرکز سیاست، مرکز حل و عقد امور، مرکز پذیرش نمایندگان خارجی، مرکز تجهیز و اعزام جیوش و... بوده است. در واقع مساجد «دارالحکومه» اسلام است و محراب یعنی محل حرب. البته بعداً در دوران اموری و عباسی دارالحکومه به کاخها انتقال یافت و مساجد صرفاً جنبه عبادی به خود گرفت و از جهات سیاسی دور شد.
از نظر امام خمینی مساجد در عصر حاضر هر چند دیگر دارالحکومه نیست ولی یک مرکز
حضورج. 71صفحه 262
عبادی ـ سیاسی مردمی است و بایستی علاوه بر انجام وظایف دینی و شعائر مذهبی در امور سیاسی دخالت کرده، به حل و عقد امور بپردازد. هر دو بخش سخنان امام در واقع تأکید بر یکی بودن دیانت و سیاست است.
سخنان امام درباره مساجد بر سه عنصر نهاد (مسجد یا مراکز مذهبی دیگر)، ارتباط گران (ائمه جمعه و جماعت، وعاظ، خطبا، گویندگان و...) و مخاطبان (عامه مردم) متمرکز است. بیشتر سخنان حضرت امام به فعالیت مساجد به عنوان یک نهاد مردمی تخصیص یافته است. ارتباط گران مساجد که قبل از پیروزی انقلاب، نقش اطلاع رسانی آنان اساسی بود، بعد از پیروزی علاوه بر ایفای نقش اطلاع رسانی، موظف به اجرای نقشهای دیگری مانند تعلیم و تربیت شدند ولی مهمترین توصیه امام به آنان حفظ زی طلبگی و تزکیه نفس و دوری از زخارف دنیاست.
در دیدگاه امام، قدرت مساجد و اساساً قدرت انقلاب ناشی از قدرت عامه مردم است. حضور مردم در مساجد و محافل دینی و برگزاری شعائر و مراسم مذهبی، کلید پیروزی و حفظ نهضت اسلامی است. خواست امام از مردم و توصیه همیشگی ایشان به آنان ـ قبل و بعد از پیروزی انقلاب ـ حضور و اجتماع در مساجد و مراکز مذهبی است...
حضورج. 71صفحه 263