امکان تصمیم گیری و مشارکت در ادره امور حکومت
امروز در جهان آن چیزی که مقصود ما از جمهوری اسلامی است دیده نمی شود. هیچ یک از خصوصیات اصولی جمهوری اسلامی در حکومت عربستان سعودی دیده نمی شود. آیا مگر ملت ایران برای تعیین سرنوشت خویش باید ببیند که دولتهای غربی چه چیزی را می پسندند؟ مگر سایر دولتها در تعیین خط مشی سیاسی خودشان و یا تعیین نوع حکومتشان به آرای ملت ایران مراجعه می کنند؟ در جمهوری اسلامی، زمامداران مردم نمی توانند با سوء استفاده از مقام، ثروت اندوزی کنند و یا در زندگی روزانه امتیازی برای خود قائل شوند. باید ضوابط اسلامی را در جامعه و در همۀ سطوح به دقت رعایت کنند و حتی پاسدار آن باشند. دقیقاً باید به آرای عمومی در همه جا، احترام بگذارند. هیچ گونه تسلط و یا دخالت اجانب را در سرنوشت مردم، نباید بپذیرند. مطبوعات در نشر همۀ حقایق و واقعیات آزادند. هرگونه اجتماعات و احزاب از طرف مردم در صورتی که مصالح مردم را به خطر نیندازند آزادند و
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 19
اسلام در تمامی این شئون حد و مرز آن را تعیین کرده است.(32)
11 / 8 / 57
* * *
حکومت متکی به آرای عمومی ملت
سؤال: [شما تصریح فرموده اید که راغب ایجاد حکومت اسلامی هستید، همانند حکومتی که در ایام علی ـ رضی الله عنه ـ وجود داشت. آیا معنی آن این است که به هنگام سقوط خاندان پهلوی، حکومت خلافت اسلامی را برپا خواهید داشت؟]
جواب: حکومت «جمهوری اسلامی» مورد نظر ما از رویۀ پیامبر اکرم (ص) و امام علی ـ علیه السلام ـ الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت خواهد بود و شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.(33)
15 / 8 / 57
* * *
اداره دولت تابع آرای مردم
تعیین شکل و نوع حکومت از حقوق اولیه هر ملت
سؤال: [دولت پیشنهادی شما چگونه خواهد بود و چه کسی آن را اداره خواهد کرد؟]
جواب: راجع به چگونگی دولت و رژیم، پیشنهاد ما جمهوری اسلامی است و چون ملت، ملت مُسْلم است و ما را هم خدمتگزار خود می داند، از این جهت حدس می زنیم به پیشنهاد ما رأی دهد. ما از طریق رفراندم با ملت، یک جمهوری اسلامی تشکیل می دهیم. و اما شخص؛ این تابع آرای مردم است و الآن شخص معینی در نظر نیست.(34)
15 / 8 / 57
* * *
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 20
از حقوق اولیۀ هر ملتی است که باید سرنوشت و تعیین شکل و نوع حکومت خود را در دست داشته باشد. طبیعی است که چون ملت ایران بیش از نود درصد مسلمانند، باید این حکومت بر پایه های موازین و قاعدۀ اسلامی بنا شود.(35)
16 / 8 / 57
* * *
انتخاب نوع حکومت دلخواه از سوی مردم
سؤال: [به فرض اینکه شاه بپذیرد کنار رود و یا مجبور به کناره گیری شود، چه راهی را باید دنبال کرد تا به جمهوری اسلامی رسید؟ فکر می کنید که در طی این راه به هیچ مشکلی برنخواهید خورد؟]
جواب: همان مردمی که دست در دست هم دادند و دلیرانه عرصه را بر شاه تنگ کردند، همانها با هدایت کسانی که همیشه دلسوز آنان بوده اند، نوع حکومت دلخواه خود را انتخاب می کنند. و بدیهی است که چون مسلمانند در همۀ مراحل کار، اسلام تنها ملاک و ضابطۀ نظام اجتماعی و نوع حکومت خواهد بود. و بر این اساس من جمهوری اسلامی را پیشنهاد کرده ام و به رأی عمومی می گذارم. و بدیهی است که هر کاری هرچه مهمتر با مشکلاتی بزرگتر رو به رو خواهد شد.(36)
16 / 8 / 57
* * *
تعیین نظام سیاسی با آرای خود مردم
تعیین نظامی سیاسی، با آرای خود مردم خواهد بود. ما طرح جمهوری اسلامی را به آرای عمومی می گذاریم. اینک کشور بر سر دو راهی مرگ و حیات، آزادی و اسارت، استقلال و استعمار،
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 21
عدالت اقتصادی و استثمار قرار گرفته است. این حکومت، حیات ملی را باید نجات دهد. به مردم کشور، آزادی و به کشور استقلال را باز گرداند و به جای نظام استثماری، عدالت اقتصادی را برقرار سازد.
سؤال: [چه کسی باید در ایران که یک کشور در حال توسعه با کوششی به سوی صنعتی شدن است، خواست ملت را به قدرت سیاسی مبدل کند؟ در چنین اجتماعی، با اکثریت شیعی، تکلیف اقلیتها چه می شود؟]
جواب: خواست ملت را نمایندگان منتخب او به تصمیم و تدبیر سیاسی و رهبری سیاسی دور از فساد و خدمتگزار مردم تبدیل می کنند. اقلیتهای مذهبی به بهترین وجه از تمام حقوق خود برخوردار خواهند بود.(37)
16 / 8 / 57
* * *
جمهوری اسلامی انتخاب ملت
سؤال: [حضرتعالی می فرمایید که بایستی در ایران، جمهوری اسلامی استقرار پیدا کند و این برای ما فرانسوی ها چندان مفهوم نیست. زیرا که جمهوری می تواند بدون پایۀ مذهبی باشد. نظر شما چیست؟ آیا جمهوری شما بر پایۀ سوسیالیسم است؟ مشروطیت است؟ بر انتخاباتی استوار است؟ دموکراتیک است؟ چگونه است؟]
جواب: اما جمهوری، به همان معنایی است که همه جا جمهوری است. لکن این جمهوری بر یک قانون اساسی ای متکی است که قانون اسلام است. اینکه ما جمهوری اسلامی می گوییم برای این است که هم شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 22
می شود اینها بر اسلام متکی است، لکن انتخاب با ملت است و طرز جمهوری هم همان جمهوری است که همه جا هست.(38)
22 / 8 / 57
* * *
جمهوری اسلامی خواست اکثریت قاطع ملت مسلمان
سؤال: [حضرت آیت الله ، جنبشی که شما معرفی می فرمایید و ارزشهای روحی و مردمی که از آن برخوردار است، آیا به تنهایی می تواند به اسم اکثریت ایرانی و بدون چپیها و بدون مخالفین سنتی، حکومت را در دست بگیرد؟ و اگر امروز بر اساس شعارهایی که شما مطرح می فرمایید رفراندمی در ایران صورت گیرد، نسبت درصد آرایی را که ممکن است به دست آورید چقدر خواهد بود؟]
جواب: اکثریت قاطع ملت ایران مسلمان است و به آنچه که ما بخواهیم رأی می دهد. همۀ ملت ایران شاه را نمی خواهند. آیا نود درصد مردم ایران که مسلمانند به عنوان اکثریت یک جامعه نمی تواند یک جمهوری اسلامی تشکیل دهد؟(39)
22 / 8 / 57
* * *
جمهوری اسلامی متکی به آرای ملت
سؤال: [پس از سرنگونی رژیم شاه، چه نوع حکومتی را پیشنهاد می کنید؟ آیا شما در صدد حفظ نظام سلطنتی در چارچوب قانون اساسی و همچنین حفظ سلطنت پهلوی هستید؟ شما چه نوع حکومتی را ترجیح می دهید؟]
جواب: ملت ایران خواستار حکومت اسلامی است، و من جمهوری اسلامی متکی به آرای مردم را پیشنهاد کرده ام. و
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 23
سلطنت پهلوی و یا نظام شاهنشاهی چیزی است که ملت ایران طی بیش از یک سال گذشته عموماً آن را نفی کرده اند و هرکس با آن موافق باشد، خائن به ملت ایران است.(40)
24 / 8 / 57
* * *
حکومت متکی به آرای مردم و قانون اسلام
سؤال: [حکومت آینده ای که بتواند مورد تأیید و قبول حضرتعالی باشد چه ترکیبی باید داشته باشد؟]
جواب: حکومت جمهوری، متکی به آرای عمومی و اسلامی، متکی به قانون اسلام. این را جمهوری اسلامی می گوییم و این مورد نظر ماست.(41)
9 / 9 / 57
* * *
جمهوریت و اسلامیت حکومت
مجلس متکی به آرای عمومی
سؤال: [در صورتی که حضرت آیت الله در سرنگونی شاه موفق شوند، چه نوع حکومتی را جانشین خواهند کرد؟ آیا یک حکومت نظامی خواهد بود؟]
جواب: یک حکومت جمهوری اسلامی. اما جمهوری است برای اینکه به آرای اکثریت مردم متکی است. و اما اسلامی، برای اینکه قانون اساسی اش عبارت است از قانون اسلام.(42)
13 / 9 / 57
* * *
سؤال: [حضرت آیت الله ، شما فرموده اید که علاقه ای به قدرت سیاسی یا شرکت در یک حکومت جدید را در ایران ندارید،
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 24
بنابراین در صورت رفتن شاه فکر می فرمایید چه نوع حکومت سیاسی در ایران استقرار خواهد یافت؟ آیا دولتی پارلمانی که دارای نخست وزیر باشد یا به چه صورت دیگری؟ ممکن است توضیحات بیشتری بفرمایید؟]
جواب: این حکومت، حکومت جمهوری اسلامی متکی به آرای عمومی است. در حکومت جمهوری، مجلس تشکیل خواهد شد، بعد مجلس جزئیات نوع جمهوری و مسائل مربوط به آن را تعیین خواهد نمود.(43)
30 / 9 / 57
* * *
رجوع به آرای عمومی
قهراً وقتی یک دولت صالح پیش آمد، مردم را آزاد می گذارند برای انتخابات؛ قهراً وقتی انتخابات آزاد شد مردم ـ مردمْ که همه غیرصالح نیستند، مردم اکثرشان صالحند، مردمِ خوبی اند، دلشان می خواهد مملکتشان صحیح باشد، سالم باشد، اقتصادشان صحیح باشد، همه چیز را دلشان می خواهد، از خدا می خواهند که صُلَحایی بالای سرشان باشد ـ قهراً وقتی که انتخابات آزاد شد و این اشخاص غیرصالح دخالت در آن نکردند، در مجلسْ اشخاص صالح می روند. وقتی اشخاص صالح در یک مجلسی رفتند، دولتِ صالح بپا شد، رئیس جمهورْ صالح شد، این مخالف مصلحت مملکت عمل نخواهد کرد...
برنامۀ ما این است که رجوع کنیم به آرای عمومی، به آرای مردم. قوای انتظامی را کنار بگذاریم؛ خود مردم را، محول کنیم تنظیم انتخابات را به دست خود جوانهای مردم. در هر شهری جوانها خودشان؛ که قوای انتظامی، شهربانی، شهرداری همه کنار
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 25
بروند. آن کسی که دخالت می خواهد بکند برای حفظ صندوق آرا و امثال ذلک، خود ملت باشد. در هر شهری به حَسَب اقتضای آن شهر عده ای را معتمدین آن شهر، مطلعین و دلسوزهای برای مملکت، عده ای را تعیین کنند که نظارت کنند در این. حفاظت کنند این صندوقها را و نظارت کنند آرا را. مردم یکی را تعیین کنند برای اینکه رئیس جمهور باشد، ما هم رأیمان را علناً به مردم اظهار می کنیم که آقا آنکه من می خواهم این است؛ شما میل دارید به این رأی بدهید، میل دارید هم خودتان آزادید. قهراً مردم وقتی آزاد هستند یک نفر صالح را انتخاب می کنند و آرای عمومی نمی شود خطا بکند. یکوقت یکی می خواهد یک کاری بکند اشتباه می کند، یکوقت یک مملکت سی میلیونی نمی شود اشتباه بکند. کسی بگوید خوب لَعلَّ یک آدمِ غلطی را گذاشتند؛ اگر غلطی را گذاشتند، قدم اول را که برداشت همین ملت عزلش می کنند تمام می شود. ما می گوییم که باید رئیس یک مملکتی را خود ما، خود جمعیت، خود ملت تعیین کند. قهراً وقتی که یک ملتی می خواهد یک کسی را برای سرنوشت مملکت خودش تعیین کند، این یک آدم صحیح را تعیین می کند نه یک آدم فاسدی را؛ و قهراً اشتباه در سی میلیون جمعیت نخواهد شد ...ما می خواهیم یک همچو مملکتی پیش بیاید که به دست خود مردمْ مقدرات باشد؛ نتواند یک رئیس جمهوری، اگر هم یکوقتی فرض کنید اول صالح بود و قرار دادند بعد وقتی که رسید به [قدرت] چه بشود، نتواند. برای اینکه همین رئیس جمهورْ دستِ مردم است اختیارش؛ هر روزی مردم گفتند نه، نه می شود. مثل حالا نیست که سرنیزه باشد.(44)
10 / 10 / 57
* * *
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 26
رأی ملت به شیوه راهپیمایی
سؤال: [چه نوع حکومتی را مایلید در ایران ببینید؟ آیا شما خواستار چنین حکومتی هستید که اکنون در ایران روی کار آمده و یا مایلید در چنین حکومتی شرکت کنید؟]
جواب: ما جمهوری اسلامی را اعلام کرده ایم و ملت با راهپیماییهای مکرر به آن رأی داده است. حکومتی است متکی به آرای ملت و مبتنی بر قواعد و موازین اسلامی.(45)
18 / 10 / 57
* * *
دموکراسی حقیقی در دولت اسلامی
سؤال: [لطفاً نظرتان را در مورد دولت اسلامی مشخص تر بیان کنید.]
جواب: دولت اسلامی که ما می خواهیم یک جمهوری است که به آرای ملت درست می شود و احکام اسلام هم در او اجرا می شود. قانون اساسی همان قانون اسلام است و قانون اسلام مسبب آزادیها و دموکراسی حقیقی است و استقلال کشور را نیز تضمین می کند.(46)
22 / 10 / 57
* * *
مشورت زمامداران با نمایندگان ملت در تصمیم گیریها
آنچه مهم است ضوابطی است که در این حکومت باید حاکم باشد که مهمترین آنها عبارت است از اینکه اولاً متکی به آرای ملت باشد، به گونه ای که تمامی آحاد ملت در انتخاب فرد و یا افرادی که باید مسئولیت و زمام امور را در دست بگیرند شرکت داشته باشند؛ و دیگر اینکه در مورد این افراد نیز خط مشی سیاسی و اقتصادی و سایر شئون اجتماعی و کلیۀ قواعد و موازین اسلامی
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 27
مراعات شود. در این حکومت به طور قطع باید زمامداران امور دائماً با نمایندگان ملت در تصمیم گیریها مشورت کنند و اگر نمایندگان موافقت نکنند نمی توانند به تنهایی تصمیم گیرنده باشند. افرادی که به عنوان نمایندگان یا مسئولین دولت در جمهوری اسلامی انتخاب می شوند شرایطی دارند که با رعایت آن شرایط، حقیقتاً نمایندگان واقعی مردم انتخاب می شوند نه نمایندگان طبقۀ خاصی که به ضرر اکثریت ملت عمل کنند. خطوط اصلی در قانون اساسی این حکومت را اصول مسلّم اسلام که در قرآن و سنت بیان شده تشکیل می دهد.(47)
23 / 10 / 57
* * *
آزادی در دادن رأی
برای مجلس شورا، که در این وقت همه آزادانه رأی می دهید، و مرد و زنْ آزاد رأی می دهند. مثل زمان سابق نیست که فقط کلمۀ «آزادمردان و آزادزنان»! بود و همه در اختناق به سر می بردند. اسلام شما را آزاد کرده است؛ اسلام مرد و زن را آزاد فرموده است و همه آزادانه باید رأی بدهید. منتها اشخاصی را انتخاب کنید که برای اسلام، برای کشور منتج باشند، نافع باشند؛ خائن نباشند.(48)
17 / 1 / 58
* * *
مقبولیت مطبوعات با نظر مردم
مطبوعاتی که بر ضد انقلاب کشور هستند، اینها خائن هستند. مطبوعات باید منعکس کنندۀ آمال و آرزوی ملت باشند. مسائلی که ملت می خواهند، آنها را منعکس بکنند. البته آزادند که یک
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 28
مطلب دیگری هم که کسی می گوید منعکس کنند؛ لکن در توطئه آزاد نیستند. ما از بعض مطبوعات، توطئه می فهمیم؛ برای اینکه می بینیم که مسائلی که به ضد انقلاب است، با آب و تاب و با طول تفسیر می نویسند، و مسائلی که بر وفق انقلاب است، یا نمی نویسند، یا با اشاره رد می شوند. اینطور مطبوعات مورد قبول ملت نیست. مردم نمی خرند یک همچو روزنامه هایی را. و اگر گفته بشود بهشان که این روزنامه اینطور است، مردم خودشان نمی خرند. این مردم آزادند در اینکه نخرند چنین روزنامه ای را. وقتی روزنامه خریده نشد، روزنامه بسته می شود. همان طوری که بعضی روزنامه ها وقتی مردم نخریدند خودش بسته می شود.(49)
25 / 2 / 58
* * *
همه پرسی نهایی
حکومت ملی
مجلس متشکل از نمایندگان مردم با توجه به همۀ پیشنهادهای مفیدی که رسیده است مواد قانون اساسی را به صورت نهایی بررسی و تنظیم نمایند. و سعی شود که در آن کلیۀ حقوق و آزادیها و فرصتهای رشد و تعالی و استقلال این ملت بر مبنای موازین اسلامی ـ که ضامن حقوق حقۀ همۀ افراد است و اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران بدان رأی مثبت داده است ـ پیش بینی گردد. پس از آنکه این قانون اساسی در جمع نمایندگان صاحبنظر مردم مورد بررسی نهایی قرار گرفت، به رأی گذارده شود و طی یک همه پرسی نهایی، همۀ آحاد ملت قبول یا رد خود را مستقیم دربارۀ آن ابراز نمایند.(50)
4 / 3 / 58
* * *
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 29
حکومت اگر حکومت ملی باشد به دست ملت یک حکومتی وجود پیدا بکند، چون از خودشان است اگر یک وقتی از بین برود، همه ناراحت می شوند اگر بخواهد از بین برود، همه پشتیبان اند لکن حکومت اگر چنانچه پایۀ قدرتش بر دوش ملت نباشد، به این وضع در می آید که آن روزی که می گویند رفت، خیابانها آنطور شد که دیدید ـ من نبودم لکن نقل می کنند ـ شادیها آنطور شد که دیدید.(51)
6 / 3 / 58
* * *
میزان، خود مردمند
اظهارنظر همه قشرها نسبت به قانون اساسی
قانون اساسی در اختیار مردم
خودتان باید تکلیف معین کنید. شمایید، همین ملت، همین مردم محروم دانشگاه، جوانهای محروم دانشگاه، همین جوانهای محروم مدرسۀ فیضیه، همین جوانهای محروم در ارتش، همین جوانهای محروم در بازار، همین جوانهای محروم در کارخانه ها و در کشاورزی، اینها باید رأی بدهند. بهانه ها را کنار بگذارید؛ از خدا بترسید؛ با ملت شوخی نکنید؛ رأی مردم را هیچ حساب نکنید؛ مردم را به حساب بیاورید.
...میزان شما هستید. آن کسی هم که اینها خودشان قبول دارند ـ ولو دروغ می گویند بعضی شان ـ دکتر مصدق هم وقتی که مطلبی پیش آمد، که من حالا یادم نیست، آمد بالا ایستاد و گفت من با خود مردم صحبت می کنم؛ به وکلا کار ندارم؛ وکلا صدای مردمند؛ من با خودشان صحبت می کنم. ما از خودتان رأی می خواهیم. ما اگر چنانچه هیچ هم وکیل نگیریم، شما هستید میزان.(52)
25 / 3 / 58
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 30
پس، الآن آن چیزی که بر ما لازم است این است که همۀ برادرها، همۀ خواهرها، همۀ قشرهای ملت، در این امری که الآن راجع به اصل مطلب است، ـ و آن قانون اساسی است، اساس یک مملکت قانون آن مملکت است ـ راجع به این همۀ قوا را روی هم بگذاریم. الآن که طرح شده است قانون اساسی و به دسترس مردم گذاشته شده است، کسانی که صاحبنظرند، مسلمانهایی که صاحبنظرند، علمایی که صاحبنظرند، اسلام شناسهایی که می دانند اسلام چه هست، آنها بررسی کنند، نظر بدهند، بنویسند، در روزنامه ها منتشر کنند، نگذارند که دیگران مشغول بشوند به نوشتن، و سرنوشت ما را دیگران درست کنند.
خود شماها، همه: اشخاصی که می توانند قانون را بفهمند و می توانند اسلام را بفهمند که این آیا فلان ماده اش منطبق با قوانین اسلام است یا نه؛ و آیا صلاح برای مملکت اسلامی چه است. الآن این چیزی که مهم است این معناست که همۀ شما با هم نظر کنید به قانون اساسی، و اهل نظرتان، حقوقدانهای مسْلم، روشنفکرهای متعهد به اسلام، مهندسین، روحانیین، همۀ اینها، الآن نظر بدهند راجع به قانون اساسی، نگذارند که دیگران نظر بدهند و بعد ببینند چه خواهد شد. حالا خودشان نظر بدهند. هر ماده ای از این مواد قانون اساسی را که روحانیون تشخیص دادند که این برخلاف اسلام است، سایر طبقات هم، آنهایی که می دانند که خلاف اسلام است، آنها هم نظر بدهند. و آنها که اطلاع از این معنا ندارند تبعیت کنند و بخواهند که باید این جور باشد.(53)
30 / 3 / 58
* * *
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 31
این قانون اساسی ای که الآن بنا هست بر آن دو دفعه در اختیار مردم است: یک دفعه اینکه مردم این اشخاصی را که اطلاعات دارند از قوانین، اطلاعات دارند از اسلام، اطلاعات دارند از آن، برای مردم هستند، دلسوزند برای مردم، امین هستند، یک همچو اشخاصی را تعیین کنند برای بررسی قانون اساسی و درست کردن و اینطور چیزهایش. به این اکتفا نکنند، باز یک دفعه دیگر در اختیار مردم بگذارند که حالا بعد از اینکه نمایندگان شما این را تصویب کردند، یا تصدیق کردند به اینکه این بسیار خوب است و صحیح است و موافق با اسلام است و موافق با مصلحت کشور است، ثانیاً بیایند به مردم بگویند آقا ـ اینی که ـ کسانی که شما تعیین کردید، تأیید کردند، بیایید خودتان هم باز بفرمایید.(54)
31 / 3 / 58
* * *
اسلام خواسته ملت
حالا باید آن چیزی را که اینجا عرض کنم و برای هم آقایانی که در حزب جمهوری اسلامی هستند و هم آقایانی که در [خبرگان] هستند؛ این است که ما حالا باید تهیۀ قضیۀ مجلس شورا را ببینیم، مهم آن است. اگر چنانچه مجلس شورای مورد خواست اسلام تحقق پیدا کرد، ما هم می رویم سراغ کارمان؛ آنها هم مشغول کارشان می شوند، کارشان را انجام می دهند، دیگر ما نمی توانیم هی تا آخر در زحمت باشیم. ملت خودش دارد کار خودش را انجام می دهد و وقتی که یک ملتی خودش کار خودش را انجام می دهد، دیگر هر که می خواهد هر صدایی بکند، هر داد و فریادی بکند، خوب، ملت خودش می خواهد. من یکوقت گفتم اگر ملت خواست بگوید که نه، ما دیکتاتور می خواهیم، همۀ ملت
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 32
گفتند ما دیکتاتور می خواهیم، شما چه حقی دارید بگویید نه. اگر فرض کنید چون غرب دیکتاتوری نیست ـ و هست، بدتر از اینها هست ـ لکن ملت ما اسلام را می خواهند و در اسلام اصلاً دیکتاتوری در کار نیست، هیچ، ابداً، هیچ وقت نبوده، و هیچ وقت نیست؛ و هیچ وقت نخواهد بود. و باید ما کوشش کنیم به اینکه ان شاءالله یک مجلسی، یک مجلس صحیحی [درست شود] و از این حرفها هم هیچ نترسید. شما هر چه بهترش را درست کنید، آنها بیشتر اشکال می کنند!(55)
23 / 6 / 58
* * *
اداره مملکت به دست خود مردم
همین ملتی که یک همچو نهضتی کرد و یک همچو پیروزی برایش حاصل شد، باید این مملکت را خود ملت اداره بکند. هر کس به هر اندازه ای که می تواند. البته یک قشر نمی تواند؛ دو قشر نمی تواند، روحانیت نمی تواند...
در هر صورت، مملکت باید با دست خود مردم، با دست خود اشخاص، اداره بشود. و شهرها باید به توسط خودتان اداره بشود؛ توسط خودتان آباد بشود. ننشینید کنار بگویید که شورای شهر درست شد، و برویم کنار.(56)
2 / 8 / 58
* * *
اختیار دست ملت است، نه یک عده قلدر
دیدند همۀ ملت تقریباً موافق با این قانون اساسی هستند، حالا می خواهند با قلدری کار را پیش ببرند. یعنی خیال می کنند که در مقابل یک ملت که همه این ریشه های فساد را دارد می کند و کنده
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 33
است، باز می شود که یک عده ای قلدری کنند و بگویند که ما نمی خواهیم این را. چطور می شود در مقابل یک ملت چند نفر بگویند ما نمی خواهیم؟ اختیار دست شما نیست که نخواهید یا بخواهید، بخواهید یا نخواهید. این قانون اساسی تصویب شد و مردم به آن رأی دادند. قریب به اتفاق به آن رأی دادند. و دیگر دست و پا کردن صحیح نیست.(57)
15 / 9 / 58
* * *
دموکراسی دو آتشه
بعد که خواستید رأی بدهید باز کارشکنی می کردند. در رأی دادن هم کارشکنی می کردند. این قدر تبلیغات کردند که یک دسته از برادرهای ما قهر کردند. مع ذلک نود درصد رأی دادید. یک دمکراسی باصطلاح آنها! حالا ما با اصطلاح آنها می گوییم یک «دمکراسی دو آتشه»! یعنی دو دفعه به رأی عمومی گذاشتن. یک دفعه خبرگان را خود ملت تعیین کرد. یک دفعه بعد از اینکه خبرگان تعیین شدند و به رأی ملت تعیین شدند، خود قانون را رأی ملت تصویب کرد. در عالم یک همچو دمکراسی ما نداریم. در عالم ما نداریم که تبلیغات نشده کار انجام بگیرد. تبلیغاتی نتوانستند بکنند، نکردند [و] نگذاشتند.(58)
1 / 10 / 58
* * *
تصمیم گیری و دخالت مردم در جریانات سیاسی
با نمایندگان مردم است تا نسبت به آزادی گروگانها و امتیازاتی که در قبال آنان باید بگیرند تصمیم گیرند؛ زیرا این مردمند که باید در
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 34
جریانات سیاسی دخالت داشته باشند.(59)
4 / 12 / 58
* * *
تحقق خواسته های ملت
دیدید که چیزی که ملت خواست متحقق می شود. ملت ما خواست که نظام جائر سلطنتی نباشد و به جای او یک نظام انسانی ـ اسلامی باشد. این را خواست و این شد.(60)
29 / 10 / 59
* * *
عدم جواز تخلف از حکم ملت
اینجا آراء ملت حکومت می کند. اینجا ملت است که حکومت را در دست دارد. این ارگانها را ملت تعیین کرده است. و تخلف از حکم ملت برای هیچیک از ما جایز نیست و امکان ندارد.(61)
10 / 12 / 59
* * *
میزان، آرای ملت است
از افتخارات این انقلاب است که در ظرف یک سال همۀ این چیزها درست شد، این را از دست بگیرند، بگویند حالا نشد، دوباره از سر! دوباره از سر!؛ آراءْ [آراءِ]مردم است. خوب، اگر میزان آراء مردم است، آراء مردم است اینها که هستند. اینها که از اروپا نیامده اند! اینها آراء همین مردم اند؛ همین مردم اند که به مجلس رأی دادند، وکیل تعیین کردند؛ همین مردم اند که به جمهوری اسلامی رأی دادند و همین مردم اند که به قانون اساسی رأی دادند و همین مردم اند که همه چیز را خودشان ایجاد کردند. حالا ما دوباره از سر برویم سراغ چه مردمی؟ باز برگردیم به این
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 35
مردم! این مردم همان مردم اند که اگر پنجاه دفعه هم [نظام ]به هم بخورد، همین است. اینها این اشتباه را دارند که خیال می کنند که اگر این دفعه به هم بخورد ـ مثلاً ـ فلان جمعیت تو کار می آید. اینها نمی دانند که اگر این دفعه به هم بخورد، یکی از اینها هم نمی آید! این دفعه مردم فهمیدند که چه اشخاصی به اسلام اعتقاد دارند و چه اشخاصی به اسلام اعتقاد ندارند یا خیلی پایبند نیستند. اگر این دفعه به هم بخورد و رفراندم بشود، رفراندمش تمام اینها را کنار می گذارد. یک اشخاص دیگری را می آورد در کار که آن اشخاص مطلوب مردم باشد، نه [اینکه ]اشخاصی بیایند که غیر مطلوب باشند. لکن مسئله این است که آنها احتیاط کردند؛ ما این احتیاط را بکنیم، بلکه ان شاءالله ، به هم بخورد این اوضاع، باز یک دو سالی تزلزل بشود، یک راه مفری برای امریکا پیدا بشود که ما را درست بتوانند تربیت کنند، ما که نمی توانیم خودمان را اداره کنیم، بیایند ما را اداره بکنند!(62)
24 / 3 / 60
* * *
آزادی مردم در انتخابات
مردم در سراسر کشور در انتخاب فرد مورد نظر خود آزادند؛ و احدی حق تحمیل خود یا کاندیداهای گروه یا گروهها را ندارد. هیچ مقامی و حزبی و گروهی و شخصی حق ندارد به دیگران که مخالف نظرشان هستند توهین کنند، یا خدای نخواسته افشاگری نمایند؛ گرچه همه حق تبلیغات صحیح برای خود یا کاندیداهای خود یا دیگران را دارند، و هیچ کس نمی تواند جلوگیری از این حق نماید. و البته لازم است تبلیغات موافق مقررات دولت باشد. و احدی شرعاً نمی تواند به کسی کورکورانه و بدون تحقیق رأی
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 36
بدهد. و اگر در صلاحیت شخص یا اشخاصی تمام افراد و گروهها نظر موافق داشتند ولی رأی دهنده تشخیصش بر خلاف همۀ آنها بود، تبعیت از آنها صحیح نیست، و نزد خداوند مسئولیت دارد. و اگر گروه یا اشخاص صلاحیت فرد یا افرادی را تشخیص دادند و از این تأیید برای رأی دهنده اطمینان حاصل شد، می تواند به آنها رأی دهد.
و بالجمله، حکومت حکومت اسلام و مردم است؛ و مجلس از مردم است، و رأی نیز از آن مردم است؛ و احدی تحت فرمان مقام یا مقاماتی نیست.(63)
22 / 11 / 62
* * *
انحصاری نبودن انتخابات
از اموری که لازم است امروز تذکر بدهم شاید بعد دیر بشود، قضیۀ انتخابات است. همان طوری که مکرر من عرض کرده ام و سایرین هم گفته اند، انتخابات در انحصار هیچ کس نیست، نه در انحصار روحانیین است، نه در انحصار احزاب است، نه در انحصار گروههاست. انتخابات مال همه مردم است. مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است. و انتخابات برای تأثیر سرنوشت شما ملت است.(64)
9 / 12 / 62
* * *
فرمایشی نبودن انتخابات
در سابق مردم نه دولت را از خودشان می دانستند، نه انتخابات را از خودشان می دانستند...
امروز مردم این طور نیست که دولت را از خودشان جدا بدانند
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 37
یا انتخابات را انتخابات فرمایشی بدانند و از غیر بدانند. امروز مردم می دانند که دولت از خودشان است و انتخابات هم از خودشان است.(65)
14 / 12 / 62
* * *
مشارکت مردمی
مشارکت مردم در همه امور
همین طور شرکت دادن مردم را در امور، این را کراراً گفتم، شما هم خودتان گفتید که یک کشوری را که بخواهید اداره بکنید، یک دولت تا شرکت مردم نباشد نمی شود ادارۀ صحیح بشود. وقتی بنا شد که مردم شرکت کردند در کارها، شما شرکت دادید مردم را، آنهایی که الآن خدمت می کنند و سابق هم خدمت کردند به شما، به ما، به همه، به اسلام و شما را رساندند به اینجا، آنها را کنار نگذارید، رد نکنید، آنها را وارد کنید در کار. وقتی وارد کردید در کار و آنها دیدند که شما می خواهید همکاری کنید با آنها، آنها هم همکاری می کنند با شما. و بی همکاری امثال بازار، کارگرها ـ نمی دانم ـ زارعین، بدون این قشرهای مختلفی که هستند کار از پیش نمی رود، باید آنها هم وارد باشند در کار و کمک کنند. کارهایی که آنها می توانند انجام بدهند، انجام بدهند؛ مثلاً، بازرگانانی که می توانند کارهای بازرگانان متعهد، نه هرچیز، آنهایی که در صدد این اند که برای کشور خدمت بکنند، آنها را دستشان را باز بگذارید خدمت بکنند.
و دنبال این نباشید که هی هر چیزی را دولتی اش کنید.(66)
9 / 8 / 64
* * *
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 38
مردم را در همۀ امور شرکت بدهیم. دولت به تنهایی نمی تواند که این بار بزرگی که الآن به دوش این ملت هست بردارد. همان طوری که ملاحظه می کنید چنانچه این شور و شعف ملت و جوانهای عزیز نبود، هیچ دولتی نمی توانست مقابله کند با این قدرتهایی که همۀ قدرتشان را، قوه شان را پهلوی هم گذاشتند و به ما حمله کردند. بدون اینکه این ملت همراهی کند ما نمی توانستیم کاری بکنیم. هر چی داریم از اینهاست و هر چی هست مال اینهاست، دولت عامل اینهاست، قوۀ قضائیه عامل اینهاست، قوۀ اجراییه عامل اینهاست. قوۀ مقننه عامل اینهاست؛ ادای تکلیف باید بکنند، شرکت بدهند مردم را در همۀ امور. همان طوری که با شرکت مردم در این جنگ، شما بحمدالله پیروز شدید و پیروزتر هم خواهید شد، با شرکت اینها شما می توانید اداره کنید این کشور را. مردم را در امور شرکت بدهید، در تجارت شرکت بدهید، در همۀ امور شرکت بدهید. مردم را در فرهنگ شرکت بدهید، مدارسی که مردم می خواهند درست کنند کارشکنی نکنید برایشان، البته نظارت لازم است، انتقاد هم لازم است، لکن کارشکنی نکنید...
قوی باشید و پشت هم باشید، دولت و ملت با هم باشد، ملت پشتیبان دولت در امور باشد، دولت خدمتگزار ملت باشد در امور. شرکت بدهند مردم را در همۀ امور. دانشگاهها باید مردم درش دخالت داشته باشند. مردم خودشان به طور آزاد باید دانشگاه داشته باشند، منتها دولت نظارت باید بکند. نظارت دولت حتمی است، لکن این طور نباشد که خیال کنید که خود دولت می تواند همۀ کارها را انجام بدهد، می بینید که نمی تواند، اعتراف دارند همه بر این، دولت اعتراف دارد، همه اعتراف دارند بر اینکه بدون
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 39
ملت ما نمی توانیم. این ملت را از دست ندهید، نگهش دارید.(67)
19 / 3 / 65
* * *
حق اظهارنظر مردم
همان طور که بارها گفته ام، مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند، و هیچ فرد و یا گروه و دسته ای حق تحمیل فرد و یا افرادی را به مردم ندارند. جامعۀ اسلامی ایران، که با درایت و رشد سیاسی خود جمهوری اسلامی و ارزشهای والای آن و حاکمیت قوانین خدا را پذیرفته اند و به این بیعت و پیمان بزرگ وفادار مانده اند، مسلّم قدرت تشخیص و انتخاب کاندیدای اصلح را دارند. البته مشورت در کارها از دستورات اسلامی است. و مردم با متعهدین و معتمدین خویش مشورت می نمایند. و افراد و گروهها و روحانیون در حد تذکرات قبلی در حوزۀ خود می توانند کاندیدا معرفی نمایند؛ ولی هیچ کس نباید توقع داشته باشد که دیگران اظهار نظر و اظهار وجود نکنند.(68)
11 / 1 / 67
کتابجایگاه مردم در نظام اسلامی ازدیدگاه امام خمینی(س)صفحه 40