ما از اصول گرایی امام خمینی
فاصله گرفته ایم
(مصاحبه با دکتر امیدوار رضایی)
اشاره:
دکتر امیدوار رضایی (نماینده مجلس شورای اسلامی) فعالیت سیاسی خود را از دوران دانشجویی با عضویت در انجمن اسلامی دانشگاه آغاز کرد.
او که متخصص جراحی مغز و اعصاب است در سالهای دفاع مقدس همراه تیم اضطراری پزشکی راهی جبهه شد. دکتر رضایی از اعضای مؤسسه جامعه پزشکی کشور، عضو هیأت علمی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس بیمارستان «لقمان» تهران است. ایشان در مجلس هفتم مسئولیت کمیسیون بهداشت و درمان را به عهده داشت.
دکتر رضایی برای چهارمین بار متوالی از سوی مردم مسجدسلیمان، هفتگل و لالی به عنوان نماینده مجلس انتخاب شده است و هم اکنون در مجلس هشتم نیز به خدمت اشتغال دارد مصاحبه ای با ایشان برگزار کرده ایم که در پی می خوانید.
* * *
حضور: ضمن تشکر، در ابتدا قدری از فعالیتهای سیاسی و علمی خود بفرمایید.
دکتر امیدوار رضایی: فعالیت های فرهنگی و سیاسی من قبل از انقلاب با شرکت در مبارزات ملت ایران، تشکل های دانشجویی و انجمن اسلامی آغاز شد. به همین دلیل در سال 56 به علت فعالیت های سیاسی توسط ساواک دستگیر و زندانی ولی در نهایت تبرئه شدم. در تظاهرات و برخوردهای امنیتی در دانشگاه در سال 57 از ناحیه پا جانباز شده ام. در سال 68 بعد از
حضورج. 64صفحه 219
فارغ التحصیلی در رشته جراحی مغز و اعصاب، دوره های فوق تخصصی را در کشور آلمان نزد پروفسور سمیعی گذراندم. در رشته های تخصصی، کتابهایی را تألیف و ترجمه و مقالات متعددی را در داخل و خارج از کشور به چاپ رسانده ام. در حال حاضر مشغول مشاوره دادن و راهنمایی رساله های دانشجویان و همکاری در برخی فعالیت های تحقیقاتی از جمله امور بالینی پیوند نخاع در سلول های بنیادی مرکز رویان هستم.
حضور: سخن و رفتار امام خمینی چه خصوصیاتی داشت که مردم ایران به حرکت و قیام ایشان پیوستند؟
دکتر رضایی: با توجه به اینکه خانواده ما سابقه مبارزاتی داشت در کنار مطالعه آثار شهید مطهری، دکتر شریعتی و کتاب های مذهبی و سیاسی رفته رفته با نظرات و شخصیت حضرت امام آشنا شدم. اوج این شناخت همزمان با ورود به دانشگاه در سال 55 با مطالعه اعلامیه های ایشان بود. حتی بسیاری از افرادی که اعتقادات مذهبی قوی نداشتند، علاقه خاصی به نظرات و رهنمودهای ایشان پیدا کردند. چون حضرت امام به عنوان یک پیشوای مذهبی، دیدگاه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود را به روز می کردند و چند وجهی بودن ایشان چه از بعد شخصیتی به عنوان یک شخصیت وارسته و چه از بعد فرهنگی و اجتماعی به عنوان فردی آزاداندیش و طرفدار حرمت به مردم، کرامت انسانها و پایبندی به اصول و ارزش های دینی واز سوی دیگر دید وسیع نسبت به علم و توسعه و پیشرفت کشور و مردم، مردمی بودن گفتار و رفتار ایشان نسبت به روشنفکران آن دوره ـ که این ویژگی را نداشتند ـ بسیار جذاب بود. حضرت امام به زبان خود مردم و با صافی و صداقت با آنها صحبت می کرد به همین دلیل بر دلها می نشست، خصوصاً نگاه ایشان به محرومین و مستضعفین به عنوان ولی نعمتان کشور و نگاه مردم محور ایشان در سخن و عمل، بیشتر افراد را به خود جذب می کرد. انسان کامل و چند وجهی ای که اسلام به دنبال ساختن آن است همه در چهره امام دیده می شد. ایشان فرد خودساخته ای بود به همین دلیل توانست نفس خودش را کنترل کند و ظرفیتی ایجاد کند تا مسائلی را که اسلام می خواهد و مطالبی که در کتابها از ائمه معصومین(ع)
حضورج. 64صفحه 220
و شخصیت و رفتار بزرگان دین در صدر اسلام دنبال کرده ایم در آن گنجانده شود. امام خمینی برای همیشه به عنوان یک الگو و نشانه برای ما باقی خواهد ماند.
حضور: با توجه به ارتباط نزدیکی که برادر شما از اوایل انقلاب با نهضت امام خمینی داشتند اگر خاطره ای از آن دوران دارید بفرمایید.
دکتر رضایی: ارتباط خانوادگی ما با حضرت امام بیشتر از طریق برادرم بود. تمام لحظاتی که با ایشان داشتیم خاطره است اما خاطره ای که شاید برای من یک نوع غرور و درس بزرگ حکومتی است این بود که در شرایطی که برادرم در سپاه تحت فشار و مخالفت گروههای مختلف قرار گرفته بود از حضرت امام خواستند تا او را برکنار یا با این گروهها برخورد کند؛ حضرت امام به خاطر آشنایی و اعتقاد و باوری که به برادرم داشت به طور رسمی و کتبی خطاب به نماینده خود در سپاه از برادرم حمایت کرد و به مخالفان تذکر دادند که باید از او تبعیت کنند. این مسأله
حضورج. 64صفحه 221
تأثیر زیادی بر روی من داشت چون برادرم فردی نبود که متعلق به طایفه بزرگ داخل حکومت باشد یا پشتوانه خاصی داشته باشد فقط عملکرد او باعث شده بود که امام از وی حمایت کند. اینکه چگونه یک مقام اول مملکت با همه اقتداری که دارد وقتی شایستگی، فردی را می بیند به دفاع از اعتبار و آبروی او می پردازد مهم است. در صورتی که امروزه این خلأ دیده می شود. لازم است با توجه بیشتری از آبروی افرادی که برای نظام بر اساس روش و منش امام فعالیت می کنند، دفاع کنیم، سکوت یا تخریب نکنیم که این خودزنی است و در این مورد در کشور احساس خطر می شود. چون تخریب شخصیت ها و آسیب رساندن به یاران امام و طرفداران نظام و انقلاب، کشور را تهدید می کند. پایه های انقلاب و نظام ما، ساختمان و جاده و سد و کارخانه نیستند بلکه نیروی انسانی معتقد به نظام اند که عملاً در جهت حفظ نظام و کشور فعالیت کرده و امتحان پس داده اند. حفظ حرمت و شخصیت آنها، منافع ملی ما را به دنبال دارد و یکی از اولویت های کشور دفاع از جایگاه آنها است. و در بحث توسعه پایدار نیز این نیروی انسانی قبل از هر چیز نقش اول را دارد.
حضور: نسل سوم انقلاب با نسل های اول و دوم انقلاب اسلامی تفاوت های زیادی پیدا کرده اند. به نظر شما مشکل از کجا ناشی می شود؟
دکتر رضایی: به نظر من نسل جدید و جوانان مقصر نیستند. بلکه بیشتر مسئولان و افرادی مقصرند که الگو و پیشتاز هستند و مورد اعتماد واقع شده اند و به شکل مستقیم از طرف مردم، حاکمیت را به دست گرفته اند. این افراد می توانستند راه امام را در سخن و عمل بهتر ادامه بدهند. ما باید با توجه به شرایط جدید و شناخت درست از نسل جدید همانند شناخت درستی که حضرت امام از نسل جدیدی که انقلاب را آغاز کردند داشت برنامه ریزی کنیم و راههای جدیدی برای هدایت جوانان و نسل سومی ها طراحی کنیم. امام خمینی با حفظ اصول و ارزش هایی که به آن اعتقاد داشت و با شناخت دقیق از مسائل روز و نسل جدید، فکر می کرد، حرف می زد و عمل می کرد. اگر ما این شیوه را پیش می گرفتیم با شرایط دیگری غیر از آنچه الآن شاهد آن هستیم مواجه بودیم. وقتی ادعای ما این است که اصولگرا هستیم کاملاً با دگماتیسم متفاوت است. یکی از اصولی که اصولگرایان باید بپذیرند این است که با توجه به شرایط روز، امکانات، توانمندی ها
حضورج. 64صفحه 222
چه در داخل و چه خارج از کشور، با توجه به حفظ ارزشهایی که دارد، تاکتیک ها، روش ها و تصمیم های متناسب، اهداف و اصول را دنبال کنند. اگر ضعفی در آن وجود دارد به رفع آن پرداخته، مقاومت و محافظه کاری کنند. معنای اصولگرایی و محافظه کاری نیز متفاوت است. یعنی اگر افراد محافظه کار بخواهند در قالب اصولگرایان حرکت کنند یک تناقض است چون در بطن اصولگرایی اصلاح طلبی، جهت گیری های ثابتی مثل عدالت خواهی، ارزش های اسلامی، ارزشهای انسانی و... وجود دارد. یکی از اصولی که می تواند در رسیدن به این هدف مفید باشد شناخت محیط و نسل جدید است. با توجه به این شناخت، انتخاب بهترین راه در جهت رسیدن به این اهداف بسیار مهم است. در جا زدن و ماندن در یک راه سنتی و کهنه باعث می شود تا از این اصول باز مانیم. این اصولگرایی ناقص و در معنای دیگر همان محافظه کاری، دگماتیسم و منحط شدن است. به نظر من حضرت امام اصولگرایی بود که به اصلاح طلبی، انقلابی بودن و توسعه و پیشرفت و نوآوری می اندیشیدند. همان طور که مقام معظم رهبری امسال را سال نوآوری و شکوفایی نامیدند که کاملاً بر اساس هم اصلاح طلبی و هم اصولگرایی است. چون مقام معظم
حضورج. 64صفحه 223
رهبری به اصولگرایان اعتقاد دارد ولی نوآوری را مطرح می کند یعنی موضوعی غیر از آنچه وجود داشته، یعنی آوردن موضوع جدیدی به صحنه که باعث شکوفایی می شود و مردم را شادمان می کند. قسمت مهمی از این مردم، نسل سومی ها هستند. نسل جوان باید از نوآوری مسئولین، دستگاه و حاکمیت شاد شوند و احساس رضایتمندی کنند. این احساس همان نوگرایی و اصلاح طلبی در بستر اصولگرایی است، همانطور که حضرت امام به مردم اعتقاد داشت و یکی از محورهای اصلی اندیشه ایشان این بود که به مردم احترام می گذاشت و میزان را رأی مردم می دانست. مردم زمان حاضر، مردم سی سال پیش نیستند بلکه افراد جدیدی هستند که باید آنها را بشناسید تا بتوانید برای آنها کار کنید، تصمیم بگیرید، از آنها استفاده کنید و آنها را در تصمیم گیری ها مشارکت دهید. همانطور که رمز و راز موفقیت حضرت امام توجه به مردم و صادقانه رفتار کردن با آنها بود.
حضور: به طور کلی آیا مسئولین کشور از آرمان ها و اهداف امام خمینی دور شده اند یا خیر؟
دکتر رضایی: مسئولین راه خود را از امام و اصول انقلاب جدا کرده اند. ما از اصولگرایی که حضرت امام به آن اعتقاد داشتند فاصله گرفته ایم. اصولگراتر و انقلابی تر از امام کسی نبود. محور صبحت های ایشان مردم بود. رفتار، گفتار، ظاهر، باطن، نگاه، اشک و خنده و همه حرکات ایشان صادقانه بود و مردم خیلی خوب این حرکات امام را می فهمیدند و تفسیر می کردند. تفسیر نگاه حضرت امام در خصوص مردم بسیار شفاف و روشن بود و صادقانه به اجرا در می آمد. همه می دانستند ایشان در چه جهتی حرکت می کنند و جهت گیری های خود را با آن تنظیم می کردند.
حضور: امام خمینی نسبت به حمایت و رسیدگی به اقشار محروم و روستاییان تأکید فراوانی داشتند. مجلس هفتم برای بهبود وضعیت زندگی محرومان و روستاییان چه اقداماتی انجام داده است؟
دکتر رضایی: در مجلس هفتم چون بسیاری از نمایندگان از خود مردم و طبقات محروم
حضورج. 64صفحه 224
جامعه بودند، منافع توده و محرومین بیشتر مورد توجه قرار گرفت. مجلس مصوبات مختلفی در لزوم توجه به روستا تصویب کرده است از جمله این که مجلس هفتم اعتبار بیمه درمان روستایی را از 90 به 500 میلیارد تومان یعنی به رقمی بیش از پنج برابر آن افزایش داد. با این وجود در عمل رضایتمندی روستائیان از خدمات بهداشتی و درمان دیده نمی شود چون وقتی این مصوبات وارد دستگاههای اجرایی می شود عواملی از قبیل اختلافات دستگاههای اجرایی با یکدیگر، عدم برداشت صحیح از قانون و منافع بخشی مانع آن شده اند که روستائیان بتوانند از این نیّت مجلس هفتم به خوبی استفاده کنند. و یا در بحث بیمه اجتماعی، بیمه بازنشستگی روستایی و... مجلس برای اولین بار 160 میلیارد تومان بیمه تأمین اجتماعی روستایی و عشایری را تصویب کرد که قرار است 20 میلیون روستایی را تحت پوشش قرار دهد که تا قبل از آن طرح فقط 1 تا 2 میلیون نفر تحت پوشش قرار می گرفت. درخصوص اورژانس های کشور، مجلس هفتم، اعتبار آن را به بیش از 3 برابر رسانده است. همچنین بیماری های خاص نیز بیش از 3 برابر اعتبار را به خود اختصاص داده اند از جمله بیماری ام اس که در گذشته جزء بیماران خاص نبود در حال حاضر تحت پوشش قرار گرفته است. همچنین برای خرید تجهیزات پزشکی امسال در حدود 300 میلیون دلار به وزارت بهداشت و درمان اختصاص داده شده است. در بحث یارانه ها بیش از 220 میلیارد تومان
حضورج. 64صفحه 225
یارانه دارو و شیرخشک به تصویب رسید. در بحث تصادفات که معضل مهمی در کشور به شمار می رود مجلس هفتم با تخصیص یک ردیف بودجه ای 200 میلیارد تومان برای این منظور، به رفع آن پرداخته است و تمام کسانی که در این رابطه به بیمارستان مراجعه می کنند باید بصورت رایگان درمان شوند. با توجه به اینکه 9 میلیون نفر از افراد جامعه بیمه نبودند برای اولین بار یک ردیف جداگانه در حدود 110 میلیارد تومان به آن تخصیص یافت که حداقل اگر این افراد برای بستری شدن به بیمارستان های دولتی مراجعه کنند مانند سایر افرادی که دارای دفترچه هستند دولت بتواند 90 درصد هزینه این افراد را بپردازد. دولت برای فرانشیز بحث اختصاص 25 درصد هزینه برای بیمار را مطرح کرده است که این رقم در مجلس هفتم 10 درصد از مردم و 90 درصد آن را بر عهدۀ بیمه گذاشته است و از این ردیف در رفع مشکلات جدی مردم در بحث بهداشت و درمان استفاده می شود. چون اغلب افراد جامعه از قبیل قالیبافان، کودکان، خادمان مساجد و سایر گروه های کوچک بیمه نبودند، قوانین مشخصی برای آنها در نظر گرفته شد. همچنین یک سری قوانین عام هم برای بهداشت در نظر گرفته شده است از جمله سیگار و دخانیات که از عوامل جدی مرگ و میر است مصوباتی را به خود اختصاص داده است. همچنین در خصوص سقط درمانی، این کمیسیون، چه به لحاظ شرعی و چه قانونی برای حل این معضل طرحی تصویب کرده است که اساس عمل پزشکان قرار می گیرد که با این وجود مشکلات حقوقی و بهداشتی و پزشکی نیز رفع خواهد شد. در مجلس هفتم فعالیت های مرتبط با بهداشت و درمان در اوج فعالیت هایی بود که در خدمت به محرومین و مستضعفین انجام گرفت و شاید هیچ کمیسیون بهداشت یا مجلس های قبلی به این اندازه مصوبه بهداشت و درمان نداشته اند.
حضور: با توجه به حضور جنابعالی در سه دوره اخیر در مجلس شورای اسلامی به نظر شما مجلس در کشور از چه جایگاهی برخوردار است و به لحاظ ساختاری چه نقاط ضعفی دارد؟
دکتر رضایی: مقصر یک نفر نیست. همه افراد به نحوی مقصر هستند. یکی از علت ها این است که مجلس فاقد جایگاهی است که قانون اساسی برای آن در نظر گرفته است. یکی از دلایل
حضورج. 64صفحه 226
این ضعف در کشور این است که مجلس وقتی قانونی را تصویب می کند اجرایی نمی شود، و یا قوانین به درستی تصویب نمی شوند و غیر کارشناسی هستند. همچنین طبق قانون اساسی نمایندگانی که مردم هر شهر انتخاب می کنند نمایندۀ همۀ مردم کشور هستند ولی مردم هر شهر از نماینده خود در مجلس انتظار دارند تا در رفع مشکلات شهر خودشان فعالیت داشته باشد نه مشکلات کل کشور. این تصور با آنچه در قانون اساسی آمده است بسیار متفاوت است. در این راستا قانون انتخابات نیاز به اصلاح جدی دارد چون وظایف نمایندگان با وظایف مسئولین پائین تر تداخل پیدا کرده لذا نمی تواند عملکرد خوبی داشته باشد. به همین دلیل وقتی نماینده ای انتخاب می شود وقت کافی، توان کافی، امکانات کافی در جهت انجام وظایف خود ندارد. بطور مثال یک نماینده باید حداقل 10 نفر مشاور در زمینه های مختلف داشته باشد چون هر نماینده، نماینده کل کشور است و باید راجع به همۀ قوانین و لوایح، نظر درست بدهد لذا تصمیمات او باید به لحاظ اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، امنیتی، پزشکی، مشاوره های متعدد داشته و کارشناسی شده باشد. این همه مستلزم تغییر دیدگاه از نگاه جزء نگر و منطقه ای نگر به ملی نگری و منافع ملی کشور در قانون اساسی است و این ممکن نیست مگر این که قانون انتخابات تغییر کند.
حضورج. 64صفحه 227
باید به مردم بگوییم برای چه افراد به عنوان نماینده انتخاب می شوند و تأکید کنیم که کار آنها صرفاً آسفالت خیابان، جابجایی مسئولین، آب، برق و... نیست. متأسفانه این موضوع در میان رسانه ها شفاف نمی شود و نتیجه آن مشکلاتی است که در جامعه با آن روبرو هستیم. مردم به دنبال گمشده خود هستند ولی راهنمایی نمی شوند. آنها هر دوره دو سوم آراء را تغییر می دهند به این دلیل که فکر می کنند مشکلات آنها حل خواهد شد ولی ریشه این مسائل از جای دیگری نشأت می گیرد. یعنی ما باید وظایف هر ارگان و نماینده را از خود او بخواهیم. کاری که مربوط به شورای شهر، استانداری یا رئیس جمهور است از خود آنها خواسته شود. کار نماینده را باید از خود او بخواهیم، از او بخواهیم تا قانون درستی وضع کند تا بتواند گرانی و تورم را کنترل کند، مصوبات اقتصادی خوبی را پایه ریزی کند، موانع سرمایه گذاری را رفع کند و... امروزه یکی از معضلات کشور عدم نظارت درست مجلس است چون وقت کافی و امکانات کافی برای نظارت ندارد. مثلاً همین کمیسیون با یک تیم 18 تا 20 نفره از نمایندگان در یک اتاق فعالیت می کند در صورتی که در کشورهای دیگر هر نماینده یک اتاق مجزا و یک منشی و مسئول پی گیری و چند مشاور در اختیار دارد که نتیجه آن رسیدن به منافع ملی و اهداف کلان کشور و در نظر گرفتن نیازهای کلان و عمومی کشور و مردم است. حال اگر این معضلات حل نشود مجالس 5 تا 10 درصد متفاوت عمل خواهند کرد، چه مجلس اصولگرا و چه اصلاح طلب باشد. بهرحال از نظر بنده مجلس جایگاه خود را از دست داده و آن جایگاهی که باید داشته باشد ندارد. وقتی افراد در جایگاه خود باشند بزرگ و قابل احترام هستند. این موضوع کاملاً دوطرفه است یعنی هم مجلس جایگاه خود را پایین آورده و نتوانستند برای داشتن آن تلاش کند و هم طرف مقابل آن هر دستگاهی که باشد به این توجه دارد که نمی تواند خودش را حفظ کند و به این شکل ممکن است مورد سوء استفاده قرار بگیرد.
حضور: درباره عملکرد آتی مجلس هشتم چه نظری دارید؟
دکتر رضایی: این امیدواری حتماً وجود دارد که مجلس هشتم بهتر عمل کند. حتماً نیروهای
حضورج. 64صفحه 228
تازه نفس با انگیزه بهتری وارد عمل خواهند شد. اما از دو سوم این نیروی جدید بسیاری از آنها برای اولین باری است که در حوزه قانونگذاری وارد می شوند به همین دلیل زمانی نیاز دارند تا بر امور مسلط شوند. این انتظار وجود دارد که مجلسی مقتدر، مستقل و کار آمدتر از مجلس هفتم در جهت حفظ جایگاه مجلس تشکیل شود.
حضور: در حال حاضر مهمترین مشکل کشور از نظر شما چیست؟
دکتر رضایی: در حال حاضر مهمترین مشکل کشور مدیریت مالی است. بخش های مختلف حاکمیتی باید بر اساس چشم انداز 20 ساله و سیاست های کلی اصل 44، مدیریت های خودشان را تنظیم کنند. یعنی همه به این باور برسند که باید بر اساس این سند واقعی، حقیقی و قانونی عمل کنند. چو در آن توسعه، رفاه، زمینه سازی برای سرمایه گذاری عموم و کوچک شدن دولت در نظر گرفته شده است. یعنی دولت باید از صندلی مردم بلند شود تا مردم بر روی آن بنشینند و صنایع، کشاورزی و خدمات در دست مردم و کارهای حاکمیتی بر عهده دولت باشد و این همه در سند چشم انداز 20 ساله و سیاست های کلی اصل 44 در نظر گرفته شده است و اگر بر اساس آن عمل شود معضل بیکاری حل شده، سرمایه های داخلی و خارجی جذب می شود و در نتیجه باعث
حضورج. 64صفحه 229
کنترل تورم خواهد شد. حتی اگر نقدینگی افزایش یابد رونق وجود دارد و این نقدینگی وارد تولید و سرمایه گذاری می شود و در کنار آن چتر وسیع تأمین اجتماعی بوجود می آید.
حضور: سند چشم انداز بیست ساله کشور در حال حاضر از لحاظ اجرایی چه وضعیتی دارد؟
دکتر رضایی: سند چشم انداز 20 ساله از سال 84 شروع شد که یکسال آن در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی قرار داشت که عملاً این دوره قابل بررسی نیست اما در سه سال اخیر در دولت نهم این روند کند بوده یعنی انتظارات و شاخص هایی که اهداف چشم انداز و سیاست های کلی اصل 44 در نظر داشتند مشهود نیست. به جرأت می توان گفت که نسبت به اهداف چشم انداز و سیاست های کلی اصل 44 به طور واقعی عقب هستیم.
امیدوارم که همه به اصولگرایی حضرت امام برگردیم که همه چیز را در بردارد، اصلاح طلبی، مردم داری، مردم سالاری، آزادی، ارزش های اسلامی، دین و اعتقادات، احترام حفظ حرمت ها و... در آن دوره، چپ، راست، وسط و مستقل همه با هم کار می کردند. چتر نگاه حضرت امام باید دوباره بر همۀ کشور، دستگاههای دولتی و غیر دولتی سایه بیفکند تا بتواند به مرحله اجرایی درآید و در مسیر چشم انداز 20 ساله و سیاست های کلی اصل 44 نگرانی های مردم که محور اصلی حفظ نظام هستند برطرف شود. باید منیت ها کنار گذاشته شود و مجلس، دولت و غیر دولت همه جمع شوند و اصول مشترکی را جلو ببرند و با نگاهی اصلاح طلبانه، نقدپذیر و تعامل برانگیز همگرایی را بیشتر کنند و از واگرایی بپرهیزند.
مصاحبه کننده: سیدمسعود حسینی
حضورج. 64صفحه 230