وحدت ملی و انسجام اسلامی در
سیرۀ نظری و عملی امام خمینی
اکرم استیری
چکیده
وحدت و انسجام از مسائل مهم و مورد تأکید دین اسلام است که در آیات قرآن و احادیث ائمه به آن سفارش شده و در مقابل تفرقه و اختلاف نهی شده است. بر همین اساس امام خمینی به این مسأله اساسی توجّه داشته اند و به وحدت ملّی در داخل کشور و بین عموم مردم و به انسجام اسلامی بین ملّتهای مسلمان سفارش نموده اند. این مقاله درصدد است که وحدت ملّی و انسجام اسلامی را در سیرۀ نظری و عملی امام خمینی بررسی کند. سؤال اصلی مقاله این است که «از نظر امام خمینی از چه طریق می توان وحدت ملّی و انسجام اسلام را ایجاد کرد؟» فرضیه مطرح شده این است که از نظر امام می توان از طریق عمل به احکام عادلانۀ اسلام و تشکیل حکومت اسلامی وحدت ملّی را در کشور و انسجام اسلامی را در بین ملّتهای مسلمان ایجاد کرد.
در راستای پاسخ به سؤال اصلی و برای ورود به بحث ابتدا و اهمیت مسأله وحدت در قرآن و احادیث پرداختیم سپس وحدت ملی را در سیرۀ نظری و عملی امام خمینی بررسی نمودیم. در این زمینه به سخنان امام در مورد ماهیت و ضرورت وحدت اشاره و بیانات ایشان در خصوص
حضورج. 63صفحه 135
اهمیّت اتحاد و دوری از تفرقه، خطاب به کل اقشار ملّت ایران، اقلیت های قومی و مذهبی مطرح شد. در قسمت دیگر مقاله مسأله انسجام اسلامی در سیرۀ نظری و عملی امام خمینی مطرح شد. ابتدا منظور از وحدت اسلامی مشخص و اصول دست یابی به آن مطرح شد. سپس به بیان دیدگاهها و سخنان امام درخصوص وحدت و انسجام اسلامی پرداخته شد. در پایان نتیجه گیری از مقاله ارائه شده و فهرست منابع نیز درج گردیده است.
آنچه از این مقاله حاصل می گردد این است که امام خمینی همۀ مردم ایران را از هر نژاد و زبان و مذهب به حفظ وحدت ملّی فرا خوانده اند و همچنین مسلمانان را نیز به انسجام اسلامی دعوت کرده اند. در هر دو قسمت سخنان، ما توجّه امام خمینی به اسلام را می بینیم. از نظر امام از طریق اسلام و با تأکید بر اصول انسانی و عادلانۀ آن می توان به این اهداف رسید. ایشان صریحاً به تشکیل حکومت اسلامی برای ایجاد وحدت بین مسلمانان تأکید نمود.
واژگان کلیدی: وحدت ملّی ـ انسجام اسلامی.
مقدمه
وحدت و انسجام بین افراد موجب می شود که دست یابی به اهداف و آرمانها سریعتر و بهتر حاصل شود زیرا داشتن اتّحاد باعث افزایش انگیزه و متمرکز شدن نیروها و افکار برای نیل به مقصود می گردد. اهمیت مسأله وحدت از آنجا مشخص می شود که بعضی از آیات قرآن، مسلمین را به آن دعوت کرده اند و در بعضی روایات که از ائمه(ع) نقل شده بر مسأله وحدت و دوری از تفرقه تأکید شده است. قرآن مسلمین را به وحدت و برادری دعوت می کند و از آنها می خواهد که از تفرقه و اختلاف پرهیز کنند. از نظر قرآن، مؤمن برادر مؤمن است و وظیفۀ برادر آن است که برادرش را یاری کند و به خصوص در مقابل دشمن واحد، متّحد و همدل باشند.
پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) نیز در گفتار و کردار خود مسلمانان را به اتّحاد، انسجام و برادری دعوت کرده اند. بر اساس دستورات اکید قرآن و معصومین(ع) در مورد اهمیت حفظ وحدت، امام خمینی نیز به مسأله وحدت و به ویژه وحدت اسلامی تأکید نموده اند. امام خمینی در
حضورج. 63صفحه 136
سخنان خود، هم به مسأله وحدت ملّی در داخل کشور و بین تمام اقوام و اقلیت ها اشاره داشته اند و هم به وحدت اسلامی بین کشورهای اسلامی و مسلمانان در مقابل ابرقدرتها، تأکید کرده اند. ایشان رمز پیروزی مردم ایران را در انقلاب اسلامی، وحدت کلمه معرفی کردند. امام به مسأله انسجام و وحدت مسلمین توجه بسیار کرده اند و در این زمینه بیاناتی داشته و اقداماتی انجام داده اند که الهام بخش مسلمانان جهان اعم از شیعه و سنی است. بنابراین بیان دیدگاههای امام خمینی درخصوص وحدت به ویژه وحدت اسلامی ضروری است و می تواند زمینۀ اتّحاد بیشتر مسلمین را فراهم نماید.
وحدت در قرآن و احادیث
چنانچه در مقدمه گفته شد، مسأله وحدت و انسجام از مسائل مهم و ارزشمندی است که مورد تأکید قرآن است و در مقابل آن تفرقه، نفاق و اختلاف اموری ناپسند هستند که قرآن مسلمانان را از آنها برحذر داشته است. در اینجا ما به ذکر آیه 103 سورۀ آل عمران که به این مسأله مهم توجّه داشته، می پردازیم.
حضورج. 63صفحه 137
وَاعْتَصِموا بِحَبْلِ اللهِ جَمیعاً وَلا تَفَرَّقُوا واذکُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلیکُم إذْ کُنْتُم أعْداءً فَألَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَاَصبَحتُم بِنِعْمتِه إخْواناً...1
ترجمه: و همگی به رشتۀ دین خدا چنگ زده و به راههای متفرق نروید و به یاد آرید این نعمت بزرگ خدا را که شما با هم دشمن بودید خدا در دلهای شما الفت و مهربانی انداخت و به لطف خداوند همه برادر دینی یکدیگر شدید... در این آیه خداوند مسلمانان را به وحدت دعوت کرده و آنها را از متفرق شدن نهی فرموده است. اما این وحدت چگونه باید باشد؟ صرف اجتماع و اتّحاد کافی نیست، این وحدت باید بر محور توحید باشد، باید در سایه قرآن و اسلام باشد. اینکه در این آیه دستور داده شده که متفرق نشوید، منظور این نیست که همه فقط در یک جا جمع شوید و با هم باشید. قبل از برحذر داشتن از تفرقه دستور داده شده که همه به ریسمان الهی تکیه کنید یعنی وحدت باید بر اساس دستورات خداوند و اسلام باشد، هدف آن حق و راهی که می خواهند بروند نیز حق باشد.
قرآن مسلمانان را به وحدت در انجام امور خیر و پسندیده سفارش کرده است و نه وحدت در گناه و تجاوز و ظلم به دیگران. در آیه 2 سورۀ مائده این مسأله عنوان شده است. پس وحدت در هر امری مطلوب نیست. هدف از وحدت و اتحاد در صورتی که هدفی الهی و انسانی باشد، مطلوب و ارزشمند است.
إنَّما المُؤمِنُونَ إخْوَةٌ فَاصْلِحُوا بَیْنَ أخَویکُمْ...2
ترجمه: به حقیقت مؤمنان همه برادر یکدیگرند پس همیشه بین برادران خود صلح دهید...
از نطر قرآن، مؤمن برادر مؤمن است و این برادری دینی زمینۀ وحدت بیشتر را فراهم می کند. این برادری دینی می تواند انسانها را از هر گروه و نژاد و زبان که باشند با یکدیگر متّحد کند.
پیامبر(ص) و امامان(ع) نیز مسلمانان را به حفظ وحدت سفارش کرده اند. پیامبر اکرم(ص) بین پیروان خود عقد اخوت و همبستگی برقرار نمودند و عملاً اهمیت وحدت را نشان دادند.
حضورج. 63صفحه 138
حضرت علی(ع) نیز در نهج البلاغه مسلمانان را مخاطب قرار داده می فرماید:
اَلْزِمُوا السَّوادَ الاَعظَمَ فَاِنَّ یَدَاللهِ مَعَ الجَماعَةِ و ایّاکُمْ وَ الفُرقَةِ فَاِنَّ الشاذَّ مِنَ الناسِ لِلشَّیطانِ کَما اَنَّ الشاذَّ مِنَ الغَنَم لِلذِّئبِ.3
ترجمه: به سواد اعظم جماعت و خطۀ وسیع مجتمع اسلامی روی آورید که دست خدا با جماعت است، و از تفرقه و پراکندگی بپرهیزید که آدم تک رو صید شیطان است چنانکه گوسفندی که از گله جدا گردد طعمۀ گرگ است.
طبق فرمایش امام علی(ع) خداوند گروهی را که با هم وحدت داشته باشند یاری می کند و کسی که از گروه جدا و تنها شود در دام شیطان گرفتار خواهد شد زیرا تفرقه چیزی است که شیطان می خواهد امّا خداوند وحدت و همبستگی مسلمانان را می خواهد.
حال که اهمّیت وحدت و انسجام در قرآن و احادیث روشن شد، به موضوع اصلی مقاله یعنی دیدگاه و سخنان امام خمینی ابتدا در زمینه وحدت ملّی می پردازیم.
وحدت ملّی در سیره نظری و عملی امام خمینی
امام خمینی بارها در سخنان خود ملّت ایران را به حفظ وحدت و اتّحاد سفارش کرده اند به این جهت که ایشان وحدت عموم ملّت را رمز پیروزی می دانستند به عبارتی وحدت ملّی باعث به ثمر رسیدن انقلاب به رهبری امام خمینی شد. ایشان در قسمتی از وصیتنامۀ سیاسی الهی خود در مورد رمز پیروزی و رمز بقاء انقلاب اسلامی می فرمایند:
بی تردید رمز بقاء انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است و رمز پیروزی را ملّت می داند و نسل های آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن انگیزۀ الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی و اجتماع ملّت در سراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد. اینجانب به همه نسل های حاضر و آینده وصیت می کنم که اگر بخواهید اسلام و حکومت الله برقرار باشد و دست استعمار و استثمارگران خارج و داخل از کشورتان قطع شود این انگیزه الهی را که خداوند تعالی در قرآن کریم بر آن سفارش فرموده است از دست ندهید و در مقابل این انگیزه که رمز پیروزی و بقاء آن است، فراموشی هدف و تفرقه و اختلاف است. بی جهت نیست که بوقهای تبلیغاتی در
حضورج. 63صفحه 139
سراسر جهان و ولیده های بومی آنان تمام توان خود را صرف شایعه ها و دروغهای تفرقه افکن نموده اند و میلیاردها دلار برای آن صرف می کنند... امروز و در آتیه نیز آنچه برای ملّت ایران و مسلمانان جهان باید مطرح باشد و اهمّیت آن را در نظر گیرند، خنثی کردن تبلیغات تفرقه افکن خانه برانداز است. توصیۀ اینجانب به مسلمین و خصوص ایرانیان به ویژه در عصر حاضر آن است که در مقابل این توطئه ها عکس العمل نشان داده و به انسجام و وحدت خود به هر راه ممکن افزایش دهند و کفار و منافقان را مأیوس نمایند.4
امام رمز پیروزی ملّت ایران را انگیزۀ الهی و هدف آن را تشکیل حکومت اسلامی می دانستند که به وسیلۀ وحدت عموم ملّت بر سر همان انگیزه و هدف محقق شد. امام مردم ایران را به حفظ بیشتر این وحدت برای مقابله با نقشه های تفرقه افکنانه دشمنان سفارش می نمایند. امّا منظور امام از این وحدت چیست آیا به این معناست که همه افراد یک فکر و نظر واحد داشته باشند؟ خیر، امام معتقدند که در عین کثرت باید وحدت داشته باشیم و در این باره می فرمایند:
وحدت در عین کثرت: «البته دو تفکّر هست باید هم باشد، دو رأی هست باید هم باشد، سلیقه های مختلف باید باشد لکن سلیقه های مختلف اسباب این نمی شود که انسان با هم خوب نباشد... اگر در یک ملّتی اختلاف سلیقه نباشد، این ناقص است... اختلاف باید باشد، اختلاف سلیقه، اختلاف رأی، مباحثه، جار و جنجال اینها باید باشد لکن نتیجه این نباشد که ما دو دسته بشویم دشمن هم. باید دو دسته باشیم در عین حالی که اختلاف داریم، دوست هم باشیم.»5
وحدت به این معنی نیست که فقط یک فکر و سلیقه وجود داشته باشد که چنین چیزی عملی نیست. انسانها نظرات و افکار متفاوت و مخالف یکدیگر دارند و این طبیعی است، مهم این است که با داشتن این اختلاف نظرها، در رسیدن به یک هدف و مقصد واحد بتوانند اختلافها را کنار بگذارند و با هم متّحد شوند نه اینکه دشمن هم باشند و باعث آسیب رسیدن به کشور شوند.
چرا وحدت ملّی برای امام خمینی اهمیّت داشت؟ ایشان در مورد اهمیّت و ضرورت وحدت ملّی سخنانی ایراد فرموده اند. امام خمینی وحدت و اتّحاد اقشار مردم را برای آبادانی و نجات کشور، برای حفظ نهضت انقلابی ایران و برای مقابله با دشمنان لازم و ضروری می دانستند.
وحدت شرط ترمیم خرابی ها: «اولین قدمی که ما باید برداریم ترمیم این خرابی هایی است که به وسیلۀ شاه که از عمّال خارجی بود حاصل شده است و این میسر نیست الا به کمک کردن جمیع طبقات. من از جمیع طبقات ملّت با کمال تواضع تقاضا دارم که در این مشروع اسلامی و در این
حضورج. 63صفحه 140
مشروع ملّی همه با هم کمک کنند، همه دست به دست هم بدهند اختلافات حزبی و مسلکی را کنار بگذارند، اختلافات قدیمی و جدیدی را کنار بگذارند... با صدای واحد، با ید واحد قیام کنند، قیام به امر مهمّی که نجات دادن کشور است، نجات دادن این کشتی متزلزل است...»6
طبق فرمایش امام ساختن و آباد کردن کشور که از زیر سلطه شاه رهایی پیدا کرده ممکن نیست مگر با وحدت ملّی و با کمک تمام اقشار ملّت که بایستی برای نجات کشور از تفرقه دوری کنند.
وحدت برای حفظ نهضت: «باید به همّت همه باشد یعنی یک قشر که نمی تواند بسازد، همان طور که این نهضت را اگر یک قشر می خواست که به آخر برساند، نمی شد، همه اقشار وقتی با هم شدند این سد شکسته شد از اینجا به بعد هم باید همه اقشار با هم باشند تا بتوانند این بار را به آخر برسانند و این نهضت را به آخر، ... این وحدت کلمه باید محفوظ بماند که اگر خدای نخواسته این وحدت کلمه از دست برود و خدای نخواسته به شکست برگردیم، تا آخر دیگر ایران روی خوش به خودش نخواهد دید بنابراین همه ما موظف هستیم که این نهضت را حفظ کنیم و وحدت کلمه را حفظ کنیم.»7
حضورج. 63صفحه 141
امام به حفظ وحدت بعد از پیروزی انقلاب نیز تأکید کرده اند. همانطور که قبل از پیروزی انقلاب همۀ اقشار مردم یک صدا با هم حضور داشتند و سرانجام نیز موفق شدند، بعد از پیروزی این وحدت باید به مراتب بیشتر و قوی تر هم باشد تا بتوان این نهضت را که با تحمّل رنج و زحمت به دست آمده، حفظ کرد.
تقویت وحدت در مقابل دشمنان: «امروزی که همه با ما مخالفند، ما خودمان باید با هم باشیم، نمی گویم نیستیم که الآن... من در عین حالی که می گویم شما با هم هستید، می گویم بیشتر باشید، می گویم این را نگهش دارید. امروز همه با ما مخالفند، ما خودمان باید حفظ کنیم وحدتمان را، هر چه آنها خلاف کنند، ما وحدتمان باید قوی تر باشد، هر چه تبلیغات آنها زیاد بشود ما باید وحدتمان زیادتر بشود. آنها همه تبلیغات را برای این می کنند که اختلاف ایجاد کنند. آنها ایادی شان در همه جا راه افتاده است برای اینکه در ایران خلاف ایجاد کنند.»8
در حالی که کشور دشمنان بسیاری دارد، بهترین راه برای مقابله با نقشه های تفرقه افکنانه آنها، حفظ وحدت ملّی و تقویت هرچه بیشتر آن است که باعث ناامیدی دشمنان و خنثی شدن توطئه های آنها می شود.
امام خمینی معتقد بودند که باید به دور از تفرقه و با وحدت کلمه دشمنان را در هم کوبید که اگر این کار صورت نگیرد، آنها زودتر اقدام و بر ما غلبه می کنند و دیگر ما نمی توانیم کاری از پیش ببریم.
«بر ملّت شریف ایران است که در هر مسلکی و با هر گروهی هستند، از اختلاف و نفاق و کارشکنی برای یکدیگر دست بردارند و دشمنان را با وحدت کلمه و اعتصام به حبل الله در هم کوبند و نزاعهای شخصی و گروهی را که جز از هوای نفس بر نمی خیزد و در صورت رشد همه را به تباهی می کشد و کشور را به خرابی سوق می دهد کنار گذارند و گویندگان و روشنفکران و متفکران و دانشگاهیان و دانشمندان، همه توان خود را صرف قطع امید دشمن اصلی ما آمریکا کنند که با سلطۀ دشمن قدرتمند، برای هیچیک چیزی باقی نخواهد ماند.»9
امام ریشه و منشأ نزاعها و درگیری ها را هوای نفس و فریب شیطان دانسته اند که اگر جلوی آن گرفته نشود باعث نابودی همه و ویرانی کشور می شود.
امام خمینی در سخنان خود کل اقشار ملّت ایران را به حفظ وحدت و پیوستگی دعوت نموده اند.
حضورج. 63صفحه 142
«من با کمال تواضع دست خود را به سوی ملّت نجیب ایران دراز می کنم، از روحانیون عظیم الشأن تا خطبای ارجمند، از جوانان محترم حوزه های علمیه تا دانشجویان... داخل و خارج کشور ـ ایدهم الله تعالی ـ و از همه صمیمانه و با عرض تشکّر خواستارم که پیوستگی و وحدت کلمه خود را حفظ و از مناقشات تفرقه انداز احتراز نمایند و با صدای واحد و ندای همگانی در راه استقلال کشور و قطع ایادی اجانب و عمال وابسته آنها کوشش کنند و با اتکا به خدای متعال و احکام عدالت پرور اسلام همدست و همداستان شوند.»10
امام در خصوص حفظ وحدت ملّی خطاب به اقلیت های قومی که دشمنان سعی داشتند بین آنها با بقیه مردم ایران جدایی بیندازند،سخنانی ایراد فرموده اند. ایشان در مورد همبستگی مردم آذربایجان با ملّت ایران می فرمایند:
«آذربایجان با ملّت ایران یکی است و ملّت آذربایجان و ملّت ایران، دو تا نیست همه یک هستند. اسلام به همۀ ما حق دارد ما باید حق اسلام را ادا کنیم. ادا کردن حق اسلام به این است که تفرقه در بین خودمان نباشد. آنهایی که می خواهند ایجاد تفرقه کنند، از خود برانید. توطئه هایی که از شرق و غرب در ایران دارد نضج می گیرد، نگذارید که نضج بگیرد. اهالی آذربایجان نگذارند اختلاف در میان ملّت حاصل بشود. ...اسلام بین همه افراد مسلمین را عقد اخوت بسته است. مؤمنین را برادر خوانده است. شما برادرها پشتیبان هم باشید. نکند که اعدای اسلام بخواهند با طریق های مختلف تفرقه بیفکنند بین شماها و دیگران.»11
امام به مردم کردستان نیز توصیه می نماید که فریب گروههای تفرقه افکنی که شعار نژادپرستی را مطرح می کنند، نخورند زیرا در اسلام همه نژادها و همه مسلمانان با هر زبانی که داشته باشند، برادر و برابرند و اسلام با نژادپرستی مخالف است.
«اهالی کردستان و دیگرانی که در آن نواحی هستند، گول این گروهکها [حزب دموکرات و گروهک کومله] را نخورید. اینها نغمه ای بلند کردند برخلاف قرآن مجید و برخلاف اسلام. نغمۀ نژادپرستی، طرح اینکه کرد، لر، فارس اینها باید از هم جدا باشند و هر یک مستقلاً برای خود چیزی داشته باشند این آن است که اسلام آمده است که بردارد از میان این دیوارها را. اسلام آمده است که خراب کند و همۀ شما و همۀ ما و همۀ مسلمین در تحت لوای «لا اله الاالله» و توحید همقدم باشیم و هم نفس باشیم و اسلام را به پیش ببریم.»12
امام در بیانات خود به برادری و برابری تمام اقشار در حقوق و قانون اساسی نیز اشاره کرده اند که این تساوی و برابری تأکید اسلام است در اسلام همه نژادها با هم برابرند پس حقوق
حضورج. 63صفحه 143
مساوی دارند و گروهی برتر از گروهی دیگر نیست مگر به تقوا و پرهیزگاری.
«اقلیت های مذهبی حقوقشان رعایت می شود. اسلام به آنها برای آنها احترام قائل هست، برای همه اقشار احترام قائل است. کردها و سایر چیزها ـ سایر دستجاتی که هستند و زبانهای مختلف دارند، اینها همه برادرهای ما هستند و ما با آنها هستیم و آنها با ما هستند و همه اهل یک ملت و اهل یک مذهب هستیم و من امیدوارم که در بعض جاهای مختلفی که در ایران بعض عناصر مفسده جو رفتند و آنجا تبلیغات سوء می کنند و مردم بیچاره را وادار می کنند به اینکه شلوغ کنند و برادرکشی کنند، خود مردم بیدار بشوند و نگذارند این خائنین این کارها را آنجا بکنند. ما همه برادر هستیم. ما با اهل سنت برادر هستیم و ما نباید... آقایی کنیم، نباید حقوق بعضی ها را ملاحظه نکنیم. ما در حقوق علی السواء هستیم و قانون هم که ان شاءالله بعد به تصویب ملّت می خواهد برسد، در قانون هم همه اقشار حقوقشان ملاحظه شده است و اقلیت های مذهبی، نسوان، دیگر اقشار همه حقوقشان ملاحظه شده است و هیچ فرقی مابین گروه و گروهی در اسلام نیست.»13
در این سخنان امام باز هم سفارش می کنند که مراقب دشمنان تفرقه انداز باشید و تأکید می نمایند که حقوق همه اقشار ملّت در قانون ملاحظه شده و حقی از کسی ضایع نخواهد شد.
همانطور که امام خمینی از طریق سخنرانی مردم ایران را به حفظ وحدت و دوری از تفرقه سفارش می کردند تصمیم گرفتند برای تحقق این وحدت و تقویت بیشتر آن اقدام عملی انجام دهند بنابراین اقدام به برگزاری نماز جمعه کردند تا از طریق این مراسم مذهبی متروک شده مردم انسجام بیشتری پیدا کنند. اولین نماز جمعه به دستور امام بعد از پیروزی انقلاب در پنجم مرداد سال 1358 به امامت آیت الله طالقانی برگزار شد. امام در مورد نماز جمعه می فرمایند:
«مردم را در خطبه های نماز به وظایف خطیری که دارند آشنا سازید و از توطئه های دشمنان اسلام و مملکت آگاه کنید و به اتحاد و وحدت کلمه دعوت نمایید. امید است اهالی محترم از این فرصت استفاده نموده و با اجتماع بیشتر و هر چه باشکوهتر آن را انجام دهند.»14
برگزاری نماز جمعه باعث تجمع عدّۀ زیادی از مردم با افکار، قومیت ها و زبانهای مختلف در مکانی واحد و در صفوف به هم فشرده می شود و سبب نزدیک شدن دلها به یکدیگر و الفت بیشتر بین آنها می گردد. نماز جمعه وسیله ای برای تحقق و نمایش وحدت بیشتر مردم و آگاه شدن آنها از مسائل سیاسی و اجتماعی روز و نقشه های دشمنان است.
حضورج. 63صفحه 144
در راستای حفظ وحدت ملّی بین تمام اقشار ملّت، امام خمینی به اقلیت های مذهبی نیز که در ایران هستند، توجّه داشته اند و آنها را جزئی از ملّت ایران دانسته اند و به حفظ وحدت کلمه با بقیه مردم ایران سفارش کرده اند. آنچه مهم است وحدت ملّی در مقابل دشمنان است یعنی وحدت همه ایرانیانی که در این مرز و بوم زندگی می کنند چه اکثریت باشند چه جزء اقلیت های قومی یا مذهبی. امام در مورد اقلیتها ی مذهبی می فرمایند:
«همه اقلیت ها مطمئن باشند که اسلام با اقلیت ها همیشه به طور انسانی، به طور عدالت رفتار کرده است و همه در رفاه هستند و اینها هم مثل سایر اقلیت ها جزئی از ملّت ما هستند و ما و آنها با هم در این مملکت زندگی می کنیم ان شاءالله و رفاه همه حاصل خواهد شد و رمز این پیروزی که وحدت کلمه است باید حفظ بشود. ما در محل خودمان، شما در محل خودتان، سایر طبقات همینطور... شما هم که زرتشتی ها هستید و همیشه خدمتگزار این ملّت و این مملکت بودید، باید به کار خودتان ادامه بدهید و وحدت کلمه را حفظ کنید از خداوند تعالی توفیق همه ملّت ایران را خواهانم.»15
در بیانات امام خمینی درخصوص ایجاد و حفظ وحدت ملّی در کشور، نکته ای اساسی را
حضورج. 63صفحه 145
مشاهده می کنیم و آن، این است که امام در سخنان خود خطاب به همه اقشار ملّت، اقلیت های مذهبی و قومی در مورد حفظ وحدت، به دین اسلام اشاره کرده اند. امام خطاب به اقشار مختلف مردم تذکّر داده اند که اسلام دین برادری است و با همه انسانها به عدالت و انصاف رفتار می کنند. امام با تشکیل حکومت اسلامی، با الهام گیری از دین اسلام و با اجرای احکام عادلانۀ آن سعی کردند وحدت را بین عموم ملّت ایران ایجاد و حفظ نمایند.
امام خمینی به وحدت ملّی تأکید می کردند امّا ملّی گرایی را که از نقشه های بیگانگان است نفی می کردند چرا که این مسأله بین مسلمانان تفرقه و جدایی ایجاد می کند. ایشان در مورد وجوه ملّی گرایی می فرمایند:
«از مسائلی که طراحان برای ایجاد اختلاف بین مسلمین طرح و عمّال استعمارگران در تبلیغ آن به پا خاسته اند، قومیت و ملیّت است... در ایران نیز دستجات محدودی دانسته یا ندانسته از آن ترویج و تأیید می کنند و در سایر نقاط از ترک و کرد و دیگر طوایف هم همان راه را پیش گرفته اند و مسلمانان را در مقابل هم قرار داده اند و حتی به دشمنی کشیده اند... و آن ملّی گرایی که به دشمنی بین مسلمین و شکاف در صفوف مؤمنین منجر می شود برخلاف اسلام و مصلحت مسلمین و از حیله های اجانب است که از اسلام و گسترش آن رنج می برند.»16
پس از بررسی مسأله وحدت ملّی از دیدگاه امام خمینی، به مسأله وحدت و انسجام اسلامی از دیدگاه ایشان می پردازیم.
انسجام اسلامی در سیرۀ نظری و عملی امام خمینی
مسأله وحدت و انسجام اسلامی از مسائل مهم و حیاتی در ذهن و فکر امام بود. ایشان منادی بزرگ وحدت بین مسلمانان بودند و بارها در فرمایشات خود مسلمانان را به این امر مهم سفارش نموده اند. ابتدا به این مسأله می پردازیم که منظور از وحدت و انسجام اسلامی چیست؟ آیا منظور این است که میان مذاهب اسلامی یکی انتخاب شود یا اینکه وحدت اسلامی ربطی به وحدت مذاهب ندارد و منظور از اتّحاد مسلمانان اتّحاد پیروان مذاهب مختلف در عین حفظ اصول و فروع در برابر بیگانگان است.
حضورج. 63صفحه 146
منظور از وحدت امت اسلامی این نیست که حتی از بحث و بیان موضع اعتقادی و فقهی خویش خودداری نمایند بلکه مقصود این است که نخست فرق مسلمین یکدیگر را به طور صحیح بشناسند، از مواضع فکری و اعتقادی هم آگاهانه مطلع شوند و جهت حفظ و گسترش کیان و بنیاد اسلام عزیز از نزاعی که قرآن کریم آن را نهی فرموده، بازایستند و برای دفاع از ساحت مقدس قرآن مجید و اصول ثابت و مشترک اسلامی در برابر دشمنان امّتی متحد و ملّتی متشکل و جماعتی همنوا و هم جبهه باشند. مخالفین اتّحاد مسلمین برای اینکه از وحدت اسلامی مفهومی غیرمنطقی و غیرعملی بسازند آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می کنند تا در قدم اوّل با شکست مواجه گردد. بدیهی است که منظور علمای روشنفکر اسلامی از وحدت اسلامی حصر مذاهب به یک مذهب یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها نیست که نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی، بلکه منظور این دانشمندان متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان و این کار اضافه بر اینکه با موازین کتاب و سنت سازگار است معقول و مطلوب هم خواهد بود.17
حال که مقصود از وحدت اسلامی روشن شد، باید ببینیم که چه عواملی منجر به ایجاد وحدت اسلامی در بین مسلمانان می شود؟ در آیات قرآن به اصول اساسی برای دست یابی به وحدت در جامعه اسلامی اشاره شده که ما به ذکر آن اصول می پردازیم.
حضورج. 63صفحه 147
اصول وحدت اسلامی18
اصل اوّل: یکتاپرستی
ایمان به خدای یگانه و غیب و فرشتگان و کتابهای آسمانی و پیامبران و روز بازپسین، مهمترین پایگاهی است که وحدت جوامع مسلمان باید بر آن استوار گردد. اصولاً نظریۀ توحید دیدگاهی وحدت گراست و به مثابۀ مرکزیت نظام تکوین و تشریع امت واحده اسلامی به شمار می رود.
اصل دوّم: پیروی از پیامبر اکرم(ص)
پس از اصل توحید، مسأله اطاعت از پیامبر(ص) و پایبندی به اوامر و تعالیم و احکام آن حضرت و پیروی از تصمیمات و دستورهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حضرت، موضوعی است که در تحقق بخشیدن به وحدت جامعۀ مسلمان نقش بسزایی دارد.
اصل سوّم: اخوت دینی
از دیدگاه قرآن، اخوت دینی زمینه ای است که وحدت اسلامی در آن می شکفد و به آن نمود اجتماعی و ارزش انسانی می بخشد. پیوند ایمانی و برادری اسلامی تنها رشته ای است که می تواند بنیانگذار وحدت راستین در میان آدمیان از هر گروه و قبیله و هر رنگ و زبان و مکان باشد.
اصل چهارم: موازین اخلاقی
موازین اخلاقی، بستری مهم جهت برپایی وحدت اسلامی است. قرآن کریم به طور کلی از نقش اخلاق در پدیدار شدن وحدت و به طور خاص از شاخصه های روابط حاکم در جامعه سخن گفته است به طوری که زمینۀ از میان رفتن اسباب و عوامل پدید آورندۀ اختلاف فراهم گردد. در اینجا فقط به ذکر شاخصه هایی کلّی از موازین اخلاقی که در ارتباط با موضوع وحدت اسلامی نقش آفرین است، اکتفا می کنیم:
عهد و پیمان ـ امر به معروف و نهی از منکر ـ فرمان به عدل و قسط ـ همیاری و همکاری در تقوی و نیکوکاری.
اکنون به بیان دیدگاهها و فرمایشات امام خمینی در خصوص وحدت اسلامی می پردازیم. ایشان در وصیت به ملّتها و علمای کشورهای اسلامی فرموده اند:
حضورج. 63صفحه 148
«وصیت من به ملّتهای کشورهای اسلامی است که انتظار نداشته باشید که از خارج کسی به شما در رسیدن به هدف، که آن اسلام و پیاده کردن احکام اسلام است، کمک کند، خود باید به این امر حیاتی که آزادی و استقلال را تحقق می بخشد قیام کنید و علمای اعلام و خطبای محترم کشورهای اسلامی دولتها را دعوت کنند که از وابستگی به قدرتهای بزرگ خارجی خود را رها کنند و با ملّت خود تفاهم کنند در این صورت پیروزی را در آغوش خواهند کشید. و نیز ملّتها را دعوت به وحدت کنند و از نژادپرستی که مخالف دستور اسلام است بپرهیزند... که اسلام بزرگ آنان را برادر خوانده. و اگر این برادری ایمانی با همّت دولتها و ملّتها و با تأیید خداوند متعال روزی تحقق یابد، خواهید دید که بزرگترین قدرت جهان را مسلمین تشکیل می دهند.»19
امام خمینی عقیده داشتند که وحدت حلال مشکلات مسلمانان است و تفرقه بر گرفتاریهای آنها می افزاید:
«مشکل عمدۀ مسلمین همان دوری از اسلام و قرآن است و اگر مسلمین به حسب امری که خدای تبارک و تعالی فرموده است: «واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لاتفرقوا» اگر به همین یک امر و نهی عمل می کردند تمام مشکلاتشان، مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شان رفع می شد و هیچ قدرتی نمی توانست با آن مقابله کند لکن مع الأسف به واسطه غفلت بعضی و عدم توجّه بعضی و تغافل بعضی از این امر محروم ماندند و تا این امر الهی تحقق پیدا نکند باید مسلمین انتظار گرفتاریهای بیشتر داشته باشند.»20
به عقیدۀ امام خمینی از مشکلات مهم مسلمانان، دولتهایی هستند که بر کشورهای اسلامی حکومت می کنند:
«مشکل... مشکل دولتهاست با هم، چرا باید دولتهای اسلامی با هم اینطور باشند که هر کدام به طرف دیگر بکشند؟ چرا باید یک کشورهایی که دارای همه چیز هستند و دارای همه جور قدرت هستند، اسرائیل با آن عده کم بیاید و به آنها اینطور حکمفرمایی کند؟ چرا باید اینطور باشد؟ جز این است که ملّت ها از هم جدا و از دولتها جدا و دولت ها از هم جدا و یک میلیارد جمعیت مسلمین با همه تجهیزاتی که دارند نشسته اند و اسرائیل آن جنایات را به لبنان می کند و به فلسطین می کند و آنها نشسته اند و تماشا می کنند؟ تماشاگر هستند؟ آن قدر صدای برادرهای ما از آنجا بلند است و ما گوش می کنیم و نشستیم تماشاگر هستیم. کی ما باید قدرت خودمان را بیابیم؟»21
از دیدگاه امام خمینی این مشکل چند جنبه دارد: یکی مشکل وجود دولتهای وابسته و
حضورج. 63صفحه 149
خودکامه فی نفسه، دیگر مشکل اختلاف این دولتها با یکدیگر در سطح جهان اسلام و سوّمی که همانند جنبۀ دوّم از مشکل اصلی ناشی می شود وجود جدایی و فاصله میان ملّتها و دولتها می باشد که در مجموع به ضعف و تفرقه در قدرت سیاسی مسلمین انجامیده است.22
به عقیدۀ امام خمینی برای ایجاد وحدت بین مسلمانان باید حکومتهای ظالم مسلّط بر آنها را ساقط کرده و به جای آن حکومت اسلامی تشکیل دهیم. ایشان در مورد لزوم وحدت اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی فرموده اند:
«از طرفی وطن اسلام را استعمارگران و حکام مستبد و جاه طلب تجزیه کرده اند. امّت اسلام را از هم جدا کرده و به صورت چندین ملّت مجزا در آورده اند... ما برای این که وحدت امت اسلام را تأمین کنیم، برای این که وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهای دست نشاندۀ آنها خارج و آزاد کنیم راهی نداریم جز این که تشکیل حکومت بدهیم. چون به منظور تحقق وحدت و آزادی ملتهای مسلمان بایستی حکومتهای ظالم و دست نشانده را سرنگون کنیم و پس از آن حکومت عادلانۀ اسلامی را که در خدمت مردم است به وجود آوریم.»23
امام خمینی تشکیل حکومت به ویژه حکومت اسلامی را برای نجات قلمرو اسلام و اتحاد بین مسلمانان لازم می دانستند. امّا چه مسائلی باعث تفرقه بین مسلمانان شده است. مهمترین مسأله ای که باعث جدایی و اختلاف بین مسلمانان شده مطرح کردن مسأله شیعه و سنی بودن که توسط عمّال اجانب و ابرقدرتها مطرح و به آن دامنه زده می شود تا از این طریق بین مسلمانان اختلاف بیندازند تا هم مانع رشد اسلام شوند و هم از طرفی بتوانند به راحتی بر آنها سلطه پیدا کنند. امام خمینی به این مسأله مهم توجّه داشته اند و بارها در سخنان خود به برادری اهل سنت و شیعه تأکید کرده اند. ایشان تفرقه اندازی را کار دشمنان اسلام دانسته و از شیعیان و سنی ها خواسته اند که وحدت خود را حفظ و نقشه های اجانب را خنثی کنند. امام اختلاف شیعه و سنی را از ملی گرایی خطرناکتر می دانند و در این مورد می فرمایند:
«از ملی گرایی خطرناکتر و غم انگیزتر، ایجاد خلاف بین اهل سنت و جماعت با شیعیان است و القای تبلیغات فتنه انگیز و دشمنی ساز بین برادران اسلامی و ایمانی است و بحمدالله تعالی در انقلاب اسلامی ایران هیچ اختلافی بین این دو طایفه وجود ندارد و همه با دوستی و اخوت در کنار هم زندگی می کنند و اهل سنت که در ایران جمعیت اش بی شمارند... و دارای علما و مشایخ بسیار
حضورج. 63صفحه 150
هستند، با ما برادر و ما با آنها بردار و برابریم و آنان با نغمه های نفاق افکنانه ای که بعضی جنایتکاران و وابستگان به صهیونیسم و آمریکا، ساز نموده اند، مخالفند. و برادران اهل سنت در کشورهای اسلامی بدانند که این عمال وابسته به قدرتهای شیطانی بزرگ، خیرخواه مسلمین و اسلام نیستند و لازم است مسلمانان از آنها تبری کنند و به تبلیغات نفاق افکنانه آنان گوش فراندهند. من دست برادری به تمام مسلمانان متعهد جهان می دهم و از آنان می خواهم که به شیعیان با چشم برادری عزیز نگاه کنند و با این عمل شان همانند همیشه نقشه های شوم اجانب را خنثی کنند.»24
به عقیدۀ امام کسانی که تفرقه اندازی می کنند نه طرف شیعه اند نه طرف سنی، بلکه آنها اساساً با اسلام مخالفند پس ضروری است که مسلمانان با هم در مقابل این دشمنان مشترک متّحد شوند.
یکی از مسائل مورد توجّه امام خمینی قضیه بیت المقدس بود که به عنوان قبله اوّل مسلمین توسط اشغالگران اسرائیلی غصب شده است و از طرف دیگر ظلم هایی که به مردم فلسطین می شود و جنایاتی که در آنجا صورت می گیرد به عنوان مشکل مسلمین مدنظر ایشان بود. ایشان اسرائیل را
حضورج. 63صفحه 151
غده سرطانی می دانستند و از سالها قبل خطر آن را به مسلمین گوشزد کرده بودند. امام که به طور مکرر مسلمانان را به وحدت و اتّحاد دعوت کرده اند از مسلمانان جهان خواستند که برای کمک و همیاری با مردم لبنان و فلسطین و آزادی قدس شریف از چنگال صهیونیست ها به پاخیزند. در این راستا و جهت ابراز «همبستگی بین المللی مسلمانان» و حمایت از مردم فلسطین، امام خمینی طی یک اقدام تاریخی در پیامی خطاب به مسلمانان جهان، آخرین جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز قدس انتخاب و اعلام نمودند و در پیامی که به مناسبت روز قدس صادر نمودند، روز قدس را نه تنها روز فلسطین بلکه روز اسلام و روز حکومت اسلامی معرفی کردند:
«روز قدس... روزی است که باید همّت کنید و همت کنیم که قدس را نجات بدهیم و برادران لبنانی را از این فشارها نجات بدهیم، روزی است که باید تمام مستضعفین را از چنگال مستکبرین بیرون بیاوریم روزی است که باید جامعه مسلمین همه اظهار وجود بکنند و هشدار بدهند به ابرقدرتها... روز قدس روز اسلام است... روزی است که اسلام را باید احیا کرد... و قوانین اسلام در ممالک اسلامی اجرا بشود... روز قدس روز حیات اسلام است. روز قدس فقط روز فلسطین نیست روز اسلام است روز حکومت اسلامی است... روزی است که باید به ابرقدرتها فهماند که دیگر آنها نمی توانند در ممالک اسلامی پیشروی کنند. من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم می دانم و روزی است که باید ما تمام قوای خودمان را مجهز کنیم و مسلمین از آن انزوایی که آنها را کشانده بود خارج شوند و با تمام قدرت و قوّت در مقابل اجانب بایستند.»25
این اقدام آگاهانه امام در نامگذاری روزی به نام روز قدس و در حمایت از مردم فلسطین زمینۀ نزدیکی و وحدت بیشتر مسلمانان را فراهم می کند و آنها را در مقابل دشمن مشترک یعنی اسرائیل که دشمن اسلام و مسلمین است متّحد می کند.
یکی دیگر از عوامل وحدت مسلمین کعبه و مراسم حج است که مرکز عبادت و اجتماع اسلامی می باشد و هر ساله نیز این مراسم پرشکوه برگزار می شود و عدۀ زیادی از مسلمانان از سراسر جهان در این مراسم مذهبی، سیاسی و اجتماعی شرکت می کنند. این مراسم تجلّی وحدت و انسجام مسلمین است که در مکانی واحد جمع می شوند و اعمال مشترکی را انجام می دهند. مسلمانان در این مراسم معنوی و در این اجتماع بزرگ فریاد برائت از مشرکین را سر می دهند که این مسأله بر وحدت بین آنها می افزاید. امام خمینی در مورد فلسفۀ سیاسی حج می فرمایند:
حضورج. 63صفحه 152
«جهات سیاسی زیادی در اجتماعات، جماعات و جمعات و خصوصاً اجتماع گرانبهای حج می باشد که از آن جمله اطلاع بر گرفتاریهای اساسی و سیاسی اسلام و مسلمین است... و از جمله وظایف در این اجتماع عظیم، دعوت مردم و جوامع اسلامی به وحدت کلمه و رفع اختلافات بین طبقات مسلمین است که خطبا و گویندگان و نویسندگان در این امر حیاتی اقدام نمایند و کوشش کنند در به وجود آوردن جبهۀ مستضعفین که با وحدت جبهه و وحدت کلمه و شعار لااله اله الله از تحت اسارت قدرتهای شیطانی، اجانب و استعمارگران و استثمارگران بیرون آیند و با اخوت اسلامی بر مشکلات غلبه پیدا کنند... ای مسلمانان جهان و ای پیروان مکتب توحید! رمز تمام گرفتاریهای کشورهای اسلامی، اختلاف کلمه و عدم هماهنگی است و رمز پیروزی، وحدت کلمه و ایجاد هماهنگی است... اعتصام به حبل الله بیان هماهنگی جمیع مسلمین است.»26
یکی دیگر از اقدامات امام برای تحقق وحدت بین مسلمانان این بود که از 12 ربیع الاول تا 17 ربیع الاول را [که بین شیعه و سنی اختلاف است] به مناسبت میلاد پیامبر اکرم(ص) هفته وحدت نامیدند. البته پیشنهاد آن از سوی آیت الله منتظری مطرح شد و امام خمینی نیز آن را تأیید کردند. این اقدام نیز تلاشی بود در راه ایجاد وحدت و انسجام بیشتر بین مسلمانان و دوری از تفرقه بر سر مسائل جزئی. آنچه مهم می باشد این است که همه مسلمانان حضرت محمد(ص) را به عنوان پیامبر خود قبول دارند و دیگر اختلاف بر سر روز میلاد آن بزرگوار نباید باعث تفرقه و جدایی بین مسلمانان شود.
نتیجه گیری
وحدت ملّی و انسجام اسلامی از مسائل مهم و مورد تأکید امام خمینی بوده است که به طور مکرر در سخنان خود به آنها سفارش کرده اند. سؤال اصلی مقاله این بود که «از نظر امام از چه طریق می توان وحدت ملّی و انسجام اسلامی را ایجاد کرد؟» فرضیه مطرح شده این بود که به عقیدۀ امام می توان از طریق عمل به قوانین و احکام عادلانۀ اسلام و تشکیل حکومت اسلامی، وحدت ملّی و انسجام اسلامی را ایجاد کرد.
اهمیّت وحدت در قرآن و احادیث و تأکید بر ان را به طور مختصر بررسی کردیم. امام نیز با توجّه به دستور قرآن مبنی بر حفظ وحدت و دوری از تفرقه، به مسأله وحدت توجّه داشته اند.
حضورج. 63صفحه 153
ایشان هم به مسأله وحدت ملّی بین عموم اقشار ملّت، اقلیت های قومی و مذهبی و هم به مسأله انسجام اسلامی بین ملّتهای مسلمان تأکید کرده اند. به عقیدۀ امام مهم این است که در عین کثرث وحدت داشته باشیم یعنی هر چند اختلاف نظر داریم ولی این مسأله باعث دشمنی ما نگردد و در جایی که منافع کشور مطرح است متحد باشیم. ایشان اهمیّت حفظ وحدت را برای آبادانی کشور، حفظ نهضت و تقویت مقابل دشمنان یادآور شده اند. امام در سخنان خود خطاب به کل اقشار ملّت، اقلیت های قومی و مذهبی آنها را به ایجاد و حفظ وحدت سفارش نموده اند در این سخنان نکته ای مهم مطرح است و آن اینکه امام در توصیه به مردم برای حفظ وحدت، به دین اسلام و عدالت و انسان دوستی آن سفارش کرده اند به عقیدۀ امام در اسلام هیچ فردی به فرد دیگر و هیچ قومی به قوم دیگر برتری ندارد مگر به پرهیز گاری اش، پس همه در حقوق مساوی اند و نباید حقی از فرد یا قومی ضایع شود. بدین ترتیب در سایۀ اعتقاد و عمل به اسلام می تواند عدالت را بین همۀ افراد برقرار کرد در این صورت اختلافی نیز به وجود نخواهد آمد و وحدت بین همه اقشار با هر زبان و نژادی برقرار می شود.
در مورد وحدت و انسجام اسلامی منظورمان از وحدت اسلامی این نیست که همه مذاهب یکی شوند یا اشتراکات آنها گرفته و افتراقات آنها کنار گذاشته شود بلکه منظور این است که مسلمانان در برابر دشمن مشترک و برای دفاع از قرآن و اصول مشترک با هم متّحد شوند. امام خمینی خطاب به مسلمانان می فرمایند که طبق فرمایش قرآن مؤمنان برادر یکدیگرند پس با هم در مقابل دشمنان اسلام و قرآن اتّحاد داشته باشید. ایشان به مسأله شیعه و سنی توجه داشته اند و اعلام کرده اند که شیعیان و سنی ها با هم برادر و برابرند و باید با اتّحاد خود نقشه های دشمنان را خنثی کنند. همچنین ایشان در راستای توجّه به انسجام مسلمانان و برای ایجاد همبستگی بیشتر بین آنها آخرین جمعه ماه مبارک را روز قدس نامیدند و از این روز به نام روز اسلام یاد کردند.
امام خمینی یکی از مشکلات مسلمین را دولتهای حاکم بر آنها معرفی کرده اند. به نظر امام برای ایجاد وحدت بین مسلمانان و آزادی آنها باید حکومتهای ظالم و فاسد حاکم بر آنها را که به ابرقدرتها وابسته اند ساقط کرده و به جای آن حکومت اسلامی تشکیل داد. به عقیدۀ امام با
حضورج. 63صفحه 154
برقراری چنین حکومتی و با عمل به دستورات اسلام از جمله برادری و همیاری، اجرای عدالت و با تکیه بر اصول مشترک اسلامی، وحدت و انسجام بین مسلمانان جهان برقرار می شود. البته سرنگون کردن حکومتهای ظالم باید توسط خود مردم صورت گیرد.
با توجّه به سفارشات امام و با توجّه به اوضاع فعلی، نیاز به وحدت ملّی و انسجام اسلامی بیشتر احساس می شود. از طرفی ایران مورد هجوم جنگ روانی ابرقدرتها است و در چنین شرایطی حساس وحدت ملّی بیشتر بین تمام اقشار ملّت، اقلیت های قومی و مذهبی ضروری است. از طرف دیگر ابرقدرتها نه تنها با ایران بلکه با اسلام نیز ضدّیت دارند و سعی می کنند که انسجام بین مسلمانان وجود نداشته باشد چرا که در صورت انسجام، قدرت اسلام و مسلمانان افزایش پیدا خواهد کرد و این باب میل دشمنان اسلام نیست. آنها درصدد هستند که با تبلیغات شوم خود و از جمله مطرح کردن مسأله شیعه و سنی بین مسلمانان جدایی بیندازند تا به راحتی بتوانند کشورهای مسلمان را مورد هجوم قرار داده و منابع و ثروت آنها را چپاول کنند و جلوی پیشرفت اسلام را نیز بگیرند. بنابراین ضروری است که تمام مسلمانان جهان با هوشیاری و با تکیه بر اصول مشترکی که دارند انسجام خود را بیش از پیش حفظ و دشمنان اسلام را ناامید و ناکام سازند.
پی نوشتها:
1. سوره آل عمران، آیه 103.
2. سوره حجرات، آیه 10.
3. نهج البلاغه، خطبۀ 127.
4. صحیفه امام، ج 21، ص 404.
حضورج. 63صفحه 155
5. همان، ج 21، ص 47؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 18.
6. همان، ج 5، ص 484؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 23.
7. همان، ج 7، ص 251؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 28.
8. همان، ج 19، صص 256ـ 255؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 36.
9. همان، ج 12، ص 221؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 238.
10. همان، ج 3، ص 317؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 222.
11. همان، ج 11، ص 529 ـ 528؛ تبیان، دفتر سی و چهارم، ص 27.
12. همان، ج 17، ص 109؛ تبیان، دفتر سی و چهارم، ص 36.
13. همان، ج 6، ص 462.
14. همان، ج 11، ص 40.
15. همان، ج 6، ص 192؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 224.
16. همان، ج 13، ص 209.
17. وحدت مسلمین، چاپ اول، قم: نشر الهادی، ص 501.
18. محمدباقر حکیم، وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن و سنت، عبدالهادی فقهی زاده، تهران: تبیان، صص 96 و 85 و 79 و 76.
19. صحیفه امام، جلد 21، ص 427 ـ 428.
20. همان، ج 9، ص 129.
21. همان، ج 10، صص 418 ـ 417.
22. احمد موثقی، اندیشه و استراتژی وحدت در شبه قاره هند و ایران، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، صص 300 و 299.
23. امام خمینی، حکومت اسلامی، ص 36.
24. صحیفه امام، ج 13، صص 210 ـ 209؛ تبیان، دفتر پانزدهم، ص 213.
25. همان، ج 9، صص 278 ـ 276؛ تبیان، دفتر چهارم، صص 136 ـ 135.
26. همان، ج 10، صص 160 ـ 159.
حضورج. 63صفحه 156