بازسازی معنوی
(مصاحبه با خانم عشرت شایق)
اشاره:
خانم عشرت شایق، نماینده مجلس شورای اسلامی از منطقه تبریز، اسکو، آذرشهر و نیز عضو کمیسیون اصل نود هستند که در مسئولیت های مختلف، فعالیت و خدمت کرده اند از جمله در آموزش و پرورش تبریز، هیأت مدیره باشگاه فرهنگی ـ ورزشی استقلال، مدیریت باشگاه خبرنگاران جوان در غرب کشور، مشاور بانوان در صدا و سیمای تبریز و...
مجلۀ حضور اخیراً درباره زندگی و اندیشه های امام خمینی، مصاحبه ای با ایشان انجام داده است که متن آن را در پی می خوانید.
* * *
حضور: ضمن تشکر، بفرمایید از نظر شما جایگاه نهضت و اندیشۀ امام خمینی در تحولات قرن بیستم چگونه است و چگونه توانست جنبه جهانی پیدا کند؟ و چگونه می توان تداوم تأثیر آن را حفظ کرد؟
خانم عشرت شایق: حضرت امام خمینی به این جهت که از راه خداجویی و حق جویی که در فطرت همه انسان ها وجود دارد وارد شدند، در مبارزه با طاغوت توفیق یافتند. حضرت امام فردی بود حق مدار. ایشان حق را محور تمامی انگیزه های کاری و فعالیتی خود قرار می داد. هیچ جا حرکت امام یک حرکت شخصی نبوده است. نهضت امام خمینی، حرکتی الهی بود و پیامشان هم احیای فقه سیاسی در جامعه. امام خمینی برای همگان به عنوان یک علامه، فیلسوف، فرهیخته و اندیشه مند مطرح بود.
حضورج. 60صفحه 156
مهمترین زمینه ای که حضرت امام در آن وارد شدند فقه سیاسی شیعه بود که تا آن زمان زمین مانده بود. از منظر فقه سیاسی امام، مهمترین اصلی که در جامعه می تواند حاکمیت دینی را برقرار کند اصل حاکمیت ولایت فقیه است. اتکای امام از این نهضت بزرگ به قدرت لایزال الهی بود و چون انسانها فطرتاً حق جو هستند طبعاً به دنبال حضرت امام راه افتادند، سربازی کردند و سعی کردند در حد وسع و ظرفیت خود تکلیف دینی خود را انجام دهند.
البته درباره حضرت امام و جایگاه نهضت ایشان سخن گفتن سخت است. وقتی وارد عرفان امام می شویم با یک انسان کامل روبرو هستیم، وقتی وارد اخلاق می شویم، ملکه اخلاق حسنه را مشاهده می کنیم، وقتی وارد حوزه فلسفه می شویم یک فیلسوف تمام عیار را مشاهده می کنیم، وقتی در حوزه شعر و ادب که برگرفته از عرفان بالای حضرت امام است وارد می شویم یک ادیب و سخنور بسیار قوی را می بینیم، وقتی همه این ویژگی ها را جمع می کنیم به این نتیجه می رسیم که حضرت امام یک انسان موحد بودند و طبیعتاً یک انسان موحد بسیاری از توفیقات را می تواند
حضورج. 60صفحه 157
جلب کند. شخصیت امام یک شخصیت فراگیر بود و از همین شخصیت فراگیر می توانیم درس های تاریخی زیادی بگیریم. رفتار و شخصیت حضرت امام به رفتار ائمه اطهار علیهم السلام بر می گردد. وقتی در تاریخ معصومین(ع) سیر می کنیم می بینیم که آنها چنین رفتارهایی داشته اند. مثلاً یکی از مهمترین کارهایی که از همین روحیه نشأت می گرفت حرکت مهمی بود که با اعزام هیأت سه نفره به شوروی سابق و کاخ کرملین انجام دادند.
زندگی حضرت امام یک صحیفه بسیار بزرگی است که می شود ساعت ها در مورد آن بحث کرد و روی همین بحث ها نکات کاربردی مهمی وجود دارد. امروز جوانانی که امام را ندیده اند بسیار نیازمند شناخت ابعاد شخصیتی ایشان هستند. شناساندن شخصیت حضرت امام به جوانان امروزی اهمیت ویژه ای دارد. جوانانی هستند که تشنه فراگیری و شناخت ایشان اند و ما به عنوان نسل انقلاب وظیفه حفظ و انتقال آرمان و اهداف امام و همچنین شناساندن این شخصیت را به جوانان به عهده داریم. رسانه ها، مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات وظیفه ویژه ای در این انتقال آرمانها دارند.
حضور: با توجه به اینکه این روزها به سالگشت واقعه عظیم 15 خرداد نزدیک می شویم بفرمایید به نظر شما قیام خونین 15 خرداد در سال 1342 چه تأثیری در شکل گیری انقلاب اسلامی و تسریع بخشیدن به این انقلاب داشت؟
شایق: هر زمانی که از پیروزی انقلاب اسلامی یاد می کنیم بی درنگ یاد 15 خرداد در اذهان زنده می شود. زمانی که از 22 بهمن صحبت می کنیم ناخودآگاه ذهنمان به سمت قیام 15 خرداد متمایل می شود. زمانی که خاطره خوش ورود امام را بررسی می کنیم باز هم به طور طبیعی یاد قیام 15 خرداد می افتیم.
البته می توان گفت نهضت های صد ساله اخیر هر کدام به نوعی در انقلاب اسلامی نقش دارند اما نقش هیچیک به اندازه قیام 15 خرداد نیست. علتش این است که حرکت هایی را که در صد ساله اخیر داشته ایم حرکت هایی مقطعی و محدود بوده اند اما حرکتی که جامع باشد و آحاد
حضورج. 60صفحه 158
مردم را پوشش دهد در 15 خرداد روی داده است که در آن، هم مردم عادی را می بینیم و هم دانشگاهیان و حوزویان را. از همه مهمتر ما شاهدیم که در این جنبش، علما، همراه سایر اقشار مردم در صف مقدم مبارزه علیه ظلم و جور حضور داشته اند.
حضور: امام خمینی در بسیاری از زمینه ها برای مردم و مسئولین نظام، رهنمودهایی داشتند. به اعتقاد شما کدامیک از رهنمودها و محورهای فکری امام در جامعه ما ـ خصوصاً در بین مسئولین نظام ـ فراموش یا کم رنگ شده که رجعت و عمل کردن به آن رهنمودها می تواند برای کشور مفید واقع شود؟
شایق: مقام معظم رهبری فرمایش مشهوری دارند که می فرمایند: «راه ما راه امام و هدف ما هدف امام است.» این فرمایش مقام معظم رهبری یک تذکر مجدد است که ما مسیر امام را از یاد نبریم. در یک مقطع زمانی مقام معظم رهبری همان ظلم ستیزی امام را طی پیامی به سران قوا گوشزد کردند. همچنین دنیاطلبی بعضی ها مسئله است. امام علی(ع) می فرمایند «در دنیا باش اما با دنیا مباش.» با دنیا بودن یعنی وابستگی به دنیا. بعد از دهه های اولیه انقلاب ما شاهد بودیم که زندگی صاحب منصبان کم کم از زندگی مردم عادی جدا شده و فاصله گرفته است و آن روحیه ساده زیستی و مردمی بودن که حضرت امام همواره مسئولین را به آن توصیه می کردند و خود نیز
حضورج. 60صفحه 159
الگوی ساده زیستی بودند از بین رفته است. در این زمینه نیازمند یک بازسازی معنوی قوی هستیم. یک بازنگری درونی به اخلاق و منش خودمان ضروری است. یکی دیگر از مهمترین مسائلی که حضرت امام بارها تأکید کرده بودند و همواره به خانواده ها سفارش می کردند مسائل تربیتی و فرهنگی است. خانواده ها امروزه مسأله تربیت را به عهده سایر نهادهای تربیتی مانند رسانه ها و مدرسه گذاشته اند و فکر می کنند خود در این زمینه مسئولیت ندارند و همه مسئولیت ها را متوجه دولت می دانند. از دیگر اندیشه ها و تلاشهای امام، احیای شخصیت زن مسلمان است. امّا دکترین امام در مورد زنان هنوز موردتوجه بسیاری از مسئولین نظام قرار نگرفته است. اگر ما واقعاً امام را قبول داریم باید دکترین او را در همه زمینه ها مورد توجه قرار دهیم.
حضور: شعار اصلی انقلاب ایران در سال 57 و بعد از آن استقلال و آزادی بود که در قالب جمهوری اسلامی مطرح می شد. به نظر شما تا چه حد و در چه زمینه هایی این شعار و هدف اصلی انقلاب عمل شد ه یا به تعویق افتاده است؟
شایق: بسیاری از فرمایشات امام به خصوص استکبار ستیزی ایشان تا به امروز به خوبی حفظ شده و قدرتمندانه با وحدت و یکپارچگی مردم نگهداری شده است. اقتدار امروز جمهوری اسلامی در جهان این است که یکی از مهمترین کشورهایی است که 28 سال قدرتمندانه روحیه اولیه انقلاب را حفظ کرده و شعارهای اصلی آن یعنی استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی تا به امروز کم رنگ نشده است، زیرا ما استکبارستیزی خود را که از امام یاد گرفتیم از دست نداده ایم. هر گاه روحیه استبداد و استکبارستیزی خود را از دست بدهیم هم استقلال سیاسی ـ معنوی و هم استقلال فکری خود را از دست خواهیم داد. روحیه استکبارستیزی و مقاومت در برابر فشارها و تهدیدات قدرت های زورگوی جهانی یکی از درس های مهمی است که از حضرت امام برایمان به یادگار مانده است. امام خمینی با رفتار و اقتدار رهبری خود این روحیه را به ما و به همه ملتها آموزش دادند.
حضورج. 60صفحه 160
حضور: به نظر شما مجلس هفتم تا چه اندازه در راستای اندیشه های حضرت امام و عمل به وعده های خود موفق بوده است؟
شایق: در مجلس کارهای زیادی انجام شده و ما روزهای سختی را در مجلس سپری کرده ایم اما مجلس دارای افراط و تفریط هایی هم بوده است. از لحاظ قانونگذاری مجلس مصوبات خیلی خوبی داشته اما بعضی از مصوبات به دلیل غیر کارشناسی بودن یا ضعف کارشناسی مجدداً مورد مناقشه قرار گرفته و الحاقیه های جدیدی به آن اضافه شده است. این امر نشان دهنده این است که مجلس، ضعف کارشناسی دارد. اینکه ما یک مرکز پژوهش به شکل متمرکز داشته باشیم پاسخگو نیست. یعنی لازم است در آیین نامه داخلی مجلس برای نمایندگان، مشاور در نظر گرفته شود. همچنین به دلیل عدم وجود مشاور برای نمایندگان، یک نماینده قادر به بررسی کارشناسانه در مورد همه طرحها و لوایح نیست. این مشکل به دلیل وجود تقاضاها و نیازهای مردم که همه روزه به سوی نمایندگان گسیل می شود و نمایندگان نیز خود را موظف به بررسی آنها می دانند دو چندان می شود. در مجلس ما واقعاً با مشکلات زیادی مواجه هستیم. دفاتر کار نمایندگان آن قدر کوچک و امکانات آن به قدری محدود است که اگر نمایندگان مثلاً بخواهند جواب نامه های مردم را بدهند باید مدت زمان زیادی را در انتظار تایپ کامپیوتری نامه ها باشند که این امر خود زمان زیادی را از نمایندگان می گیرد. البته این مشکلات نباید باعث شود که ما وظیفه
حضورج. 60صفحه 161
نمایندگی و دینی را که نسبت به مردم داریم فراموش کنیم.
حضور: از نظر شما عملکرد دولت در رابطه با اندیشه های اجتماعی و اقتصادی حضرت امام خصوصاً نسبت به شعارهای اولیه دولت چگونه است؟
شایق: شعارهایی را که دولت مطرح کرد و طرح هایی را که برای عملی کردن این شعارها ارائه داد در کوتاه مدت پاسخگو نیست. مثلاً یکی از شعارهایی که دولت مطرح کرده عدالت محوری است و وقتی می خواهد در حوزه های مختلف این کار را عملی کند در کوتاه مدت پاسخگو نیست بالاخص زمانی که در بعضی از بخش ها مقاومت وجود دارد. یعنی تسهیلاتی را مجلس تصویب می کند و دولت قصد دارد اجرا کند اما بخشی از بدنه خود دولت در مقابل آن مقاومت می کند از جمله در سیستم تسهیلات، بانک ها مقاومت می کنند و با نافرمانی از درون، کار نمی تواند جلو برود. در برخی از بخش ها هم که دولت خود تصمیم گیرنده است مانند سفرهای استانی، تأثیرات مطلوبی را شاهد بوده ایم، اما اگر مصوباتی که در این سفرها تصویب می شود با سرعت لازم جلو نرود و عملی نشود موجب نارضایتی می گردد. تحقق این مصوبه ها هم نیازمند این است که بدنه دولت سرعت خود را با دولت تنظیم کند. سرعت دولت برای تحقق این شعارها خیلی قوی است اما این بدنه نمی تواند خود را با این سرعت برساند و گاهی هم مقاومت می کند.
از همه مهمتر این که دولت و مجلس به یک حرکت دور از انصاف دست زدند. دولت و مجلس رقیب نیستند. گاهی احساس می شود که برخی از همکاران در مجلس با دولت رقابت می کنند که اشتباه است. چون حوزه اجرا و حوزه قانونگذاری از هم جدا هستند و اختیارات متفاوتی دارند. این رقابت ها مطلوب نیست. تجدیدنظر در رفتار کارگزار چه این کارگزار مجری و چه قانونگذار باشد خیلی مهم است.
حضور: اگر خاطره ای از امام خمینی دارید بیان بفرمایید.
شایق: من چهره ظاهری امام را با عکس ایشان در زیر درخت سیب شناختم که در زمان
حضورج. 60صفحه 162
انقلاب توزیع می شد. این عکس خیلی آرامبخش بود. برای ما جالب بود که این پیام های مقتدرانه، کوبنده و دشمن شکنی که هر روزه صادر می شود از جانب پیرمردی نورانی و ساده زیست باشد. دوست داشتم امام را از نزدیک ببینم و با عکس تطبیق دهم. یادم هست که سه جلسه پشت سر هم به دیدار امام آمده بودیم. حالتی خاص داشتم که نمی دانم اسم آن را چه می شود گذاشت. من امام را در هاله ای از مخمل نور می دیدم. با تصوری که داشتم و اشتیاقی که برای دیدار با امام داشتم در هر سه، چهار جلسۀ دیدار، فقط گریه می کردم. فقط من اینگونه نبودم بلکه هرکسی که به آنجا می آمد اعم از پیر و جوان همین حالت را داشتند.
حضور: درباره دفاع از حق داشتن انرژی هسته ای موقعیت کشورمان را چگونه ارزیابی می کنید؟
شایق: امروزه انرژی هسته ای به مسأله اصلی نظام تبدیل شده است. اگر بگوییم انرژی هسته ای حق مسلم ماست از یک امر عادی سخن گفته ایم. فناوری بومی ای که ما در علم هسته ای به دست آورده ایم باید با چنگ و دندان حفظ شود زیرا ابزاری بسیار مهم برای رشد و بالندگی کشور ما و تحقق شعار اولیه ما که همان استقلال است می باشد. از تهدیدهای خرد و کلان دشمنان هم نباید وحشت کنیم ولی باید تلاش کنیم تا از روش های قوی دیپلماسی این مسأله حل شود. از
حضورج. 60صفحه 163
روش هایی که باعث تحریک و ایجاد خصومت می شود باید پرهیز کرد. دلیلی ندارد زمانی که اقتدار دیپلماسی می توانیم داشته باشیم از سایر روشها که ممکن است نامناسب هم باشد استفاده کنیم. دشمنان هم از عزم ما برای دستیابی به انرژی هسته ای آگاه شده اند و اخیراً نوع برخوردشان با ما تغییر کرده است. آنها تجربه دارند و می دانند در چیزی که عزم خود را جزم کنیم دیگر کوتاه نمی آییم و حاضریم تمام هزینه های آن را هم بپردازیم.
حضور: امسال، سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی است، چند کلمه هم درباره ضرورت این شعار و هدف، بیان بفرمایید.
شایق: امروزه با توجه به تحریک هایی که علیه کشورهای اسلامی صورت گرفته توجه به انسجام اسلامی اهمیت ویژه ای دارد. باید با محوریت قرآن و اسلام نبوی مسلمانان را متحد نگه داریم. افراد برای این که با هم متحد شوند لازم است از برخی سلیقه های شخصی عدول کنند یعنی حفظ اسلام را بر حفظ سلایق شخصی خود ترجیح دهند. اینجا صبوری و مدارا کردن لازم است و اگر اختلافی هم بین علما وجود دارد نیاز نیست به سطح جوامع کشیده شود. مثلاً در بسیاری از مباحث علمی و پزشکی بین دانشمندان اختلاف وجود دارد اما این اختلافها در سطح جامعه بروز نمی کند و رفتار افراد جامعه را تحت الشعاع قرار نمی دهد. برای افزایش انسجام اسلامی لازم است مرکز تقریب مذاهب اسلامی فعال تر شود، دانشگاههای ما باید در ایجاد ارتباط با دانشگاههای جهان اسلام فعال تر شوند. ایجاد انسجام در همه جنبه ها اعم از سیاسی، اقتصادی و... لازم است.
به هر حال حفظ انسجام اسلام مربوط به خارج از مرزهای کشور است و در میان کشورهای اسلامی باید تقویت شود ولی اتحاد ملی مربوط به داخل مرزها و بین هموطنان و ایرانیان است که آن هم نیاز به تقویت دارد. در این زمینه همه مسئولیم، دولت مسئول است، مجلس مسئول است، حوزه ها و دانشگاهها مسئولند و خلاصه باید به بحث انسجام اسلامی و اتحاد ملی توجه ویژه ای شود.
حضورج. 60صفحه 164