اصرار بر گناه
اصرار بر گناه
گناهکار بر استمرار گناه اصرار داشته باشد، پس اگر بداند که او گناه را ترک خواهد کرد، وجوب ساقط می شود.(222)
* * *
حکم حصول یقین و اطمینان
اگر علامت ترک گناه از او آشکار شود و از این علامت و یقین حاصل شود، اشکالی در سقوط وجوب نیست. حصول و اطمینان هم در حکم یقین است، همچنین اگر دو شاهد عادل بر آن شهادت دهند به شرط اینکه مستند آن دو امر محسوس یا نزدیک به آن باشد و اگر شخص اظهار پشیمانی و توبه کند، باز وجوب ساقط است.(223)
* * *
حکم حصول گمان و شک
اگر نشانۀ ترک گناهی که از گناهکار آشکار می شود، موجب گمان شود نه یقین، آیا امر و نهی واجب است؟ یا نه عدم وجوب امر و
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 129
نهی دور نیست، و همچنین اگر شک در استمرار و یا ترک آن عمل داشته باشد؛ بله اگر بداند او قصد استمرار و ارتکاب عمل را داشته است، ولی در بقای قصد او شک و تردید پیدا کرد، احتمال وجوب هست، هر چند در آن اشکال است.(224)
* * *
حکم وجود دلیل معتبر
اگر دلیل معتبری بر استمرار شخص بر گناه قائم شد، انکار (امر و نهی) واجب است؛ اما اگر دلیل معتبر نباشد، در وجوب انکار تردید است، و اَشبه عدم وجوب است.(225)
* * *
مراد از اصرار بر گناه
مقصود از استمرار بر گناه ارتکاب کار است، هر چند برای یک بار دیگر، نه استمرار به معنی گناه کردن دائم باشد؛ پس اگر مسکری نوشید و فقط برای دومین بار قصد خوردن کرد، نهی واجب است.(226)
* * *
وجوب توبه از گناه
یکی از واجبات، توبه از گناه است، پس اگر مرتکب حرام شد یا واجبی را ترک کرد، باید فوراً توبه کند، و اگر توبه او معلوم نشد، واجب است او را امر به توبه کند. همچنین اگر شک در توبه او کند [باید او را امر به توبه کند.] و امر به توبه غیر از امر و نهی نسبت به دیگر گناهان است به طوری که اگر در پافشاری او شک داشته، یا
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 130
بداند پافشاری ندارد، امر و نهی نسبت به آن واجب نیست، لکن نسبت به ترک توبه، واجب است.(227)
* * *
نهی از ارتکاب منکر در آینده
اگر از روی علم یااطمینان یا دلیل معتبری دریابد شخص در پی ارتکاب گناهی است که تاکنون انجام نداده است، ظاهر آن است که نهی او واجب است.(228)
* * *
سقوط وجوب به عدم استمرار
در واجب نبودن انکار، اظهار پشیمانی و توبه گناهکار شرط نیست، بلکه با علم و مانند آن بر عدم استمرار انکار واجب نیست، هر چند بداند از کار خود پشیمان نشده است، و گذشت امر به توبه غیر از وجوب نهی از گناه است.(229)
* * *
سقوط وجوب به ناتوانی فاعل
اگر بداند یا دلیل معتبری به پا شود که او ناتوان از پافشاری بر گناه خواهد بود، ولی خود او چون نمی داند ناتوان است، قصد و تصمیم بر پافشاری دارد، در این صورت نهی از کار غیر مقدور واجب نیست، بله نسبت به ترک توبه و تصمیم بر گناه، اگر تصمیم بر گناه را حرام بدانیم، نهی واجب است.(230)
* * *
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 131
وجوب نهی در صورت وجود قدرت در آینده
اگر الآن از انجام حرام ناتوان است، ولی تصمیم دارد در صورت پیدا شدن توانایی، انجام دهد، در این حالت اگر هر چند از راه معتبر بداند که قدرت بر انجام گناه پیدا خواهد کرد، ظاهر وجوب انکار است وگرنه واجب نیست مگر نهی و انکار نسبت به تصمیم بر گناه، اگر معتقد به حرمت آن باشیم.(231)
* * *
حکم انکار در صورت اعتقاد فاعل به ناتوانی
اگر خود شخص معتقد به ناتوانی از استمرار به گناه باشد، ولی در حقیقت بر آن توانا باشد و انکار کننده می داند اگر به توانایی خود آگاه شود، مرتکب معصیت خواهد شد، بنابراین اگر بداند اعتقاد او به ناتوانی از بین خواهد رفت، ظاهر وجوب نهی و انکار است به گونه ای که او را به خطای در «اعتقادش» آگاه نکند؛ و اگر نداند که اعتقاد او از بین می رود، انکار واجب نیست.(232)
* * *
حکم انکار نسبت به فرد غیرمعیّن
اگر می داند که یکی از دو شخص یا یکی از اشخاص بر ارتکاب گناه پافشاری دارد، در ظاهر واجب است خطاب را به عنوانی که منطبق بر اوست متوجه کند، مثل اینکه بگوید: هر کس شرابخوار است باید آن را ترک کند، ولی نهی همه افراد یا بعضی از آنان به طور معیّن واجب نیست؛ بلکه جایز نیست، و اگر نهی عنوان منطبق بر گناهکار موجب هتک حرمت آن اشخاص شود، ظاهر آن است که نهی از منکر واجب، بلکه جایز نیست.(233)
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 132
حکم انکار نسبت به موضوع مهم
اگر بداند که شخص، حرامی را انجام داده، یا واجبی را ترک کرده، ولی مشخصاً نمی داند، انکار به نحو ابهام واجب است؛ و اگر می داند واجبی را ترک می کند یا حرامی را انجام می دهد، امر و نهی به صورت اجمال یا ابهام واجب است.(234)
* * *
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 133
کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 134