بخش سوم: مراتب امر به معروف و نهی از منکر

دوری گزینی و طرد

‎ ‎

دوری گزینی و طرد

‏ ‏

عدم رجوع به حاکم و قاضی ستمگر

‏ ‏

‏ ‏

‏حضرت در جواب‏‎[1]‎‏ از مراجعۀ به مقامات حکومتی ناروا، چه‏‎ ‎‏اجرایی و چه قضایی، نهی می فرمایند. دستور می دهند که ملت‏‎ ‎‏اسلام در امور خود نباید به سلاطین و حکام جور و قضاتی که از‏‎ ‎‏عمال آنها هستند، رجوع کنند؛ هرچند حق ثابت داشته باشند و‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 166

‏بخواهند برای احقاق و گرفتن آن اقدام کنند. مسلمان اگر پسر او را‏‎ ‎‏کشته اند یا خانه اش را غارت کرده اند، باز حق ندارد به حکام جور‏‎ ‎‏برای دادرسی مراجعه کند. همچنین اگر طلبکار است و شاهد‏‎ ‎‏زنده در دست دارد، نمی تواند به قضات سرسپرده و عمال ظلمه‏‎ ‎‏مراجعه نماید. هرگاه در چنین مواردی به آنها رجوع کرد، به‏‎ ‎‏«طاغوت»؛ یعنی قدرتهای ناروا روی آورده است؛ و در صورتی که‏‎ ‎‏به وسیلؤ این قدرتها و دستگاههای ناروا به حقوق مسلم خویش‏‎ ‎‏نایل آمد: فإنما یأخذه سُحْتاً و إن کان حقا ثابتاً له، به حرام دست‏‎ ‎‏پیدا کرده، و حق ندارد در آن تصرف کند. حتی بعضی از فقها در‏‎ ‎‏«عین شخصی»‏‎[2]‎‏ گفته اند که مثلاً اگر عبای شما را بردند و شما‏‎ ‎‏به وسیلؤ حکام جور پس گرفتید، نمی توانید در آن تصرف کنید.‏‎[3]‎‎ ‎‏ما اگر به این حکم قائل نباشیم، دیگر در کلیات، یعنی در‏‎ ‎‏«عین کلی» شک نداریم. مثلاً در اینکه اگر کسی طلبکار بود و برای‏‎ ‎‏گرفتن حق خود به مرجع و مقامی غیر از آنکه خدا قرار داده‏‎ ‎‏مراجعه، و طلب خود را به وسیلؤ او وصول کرد، تصرف در آن‏‎ ‎‏جایز نیست؛ و موازین شرع همین را اقتضا می کند.(311)‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏

نفی اجازه از تأییدکنندگان ستمگران

‏ ‏

‏ ‏

‏[‏‏... بفرمایید کسانی که سابقاً از حضرتعالی اجازۀ سهم مبارک امام‏‎ ‎‏ـ علیه السلام ـ داشته اند و در سالهای گذشته در منابر بیاناتی به نفع‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 167

‏دستگاه حاکمه و برخلاف شرع و اعمالی ناشایسته و بر خلاف‏‎ ‎‏شرع اقدس از آنها سرزده، آیا همچنان بر راه خود باقی هستند و‏‎ ‎‏می شود به آنها سهم مبارک امام ـ علیه السلام ـ داد یا خیر؟ اَدام اللّه ‏‎ ‎‏بقائَکم.‏

‏ ‏

‏ ‏

‏بسمه تعالی‏

‏     کسانی که از دستگاه ظلم تأیید کرده اند یا می کنند و بر خلاف‏‎ ‎‏شرع مطهر عمل می کنند، اگر اجازه ای از اینجانب دارند، از درجۀ‏‎ ‎‏اعتبار ساقط است و مؤمنین به آنها از وجوه شرعیه خصوصاً سهم‏‎ ‎‏مبارک امام ـ علیه السلام ـ ندهند. «اعٰاذَنَااللّه ُ تعالیٰ مِنْ شُرُورِ‏‎ ‎‏اَنْفُسِنا».(312)‏

1347 ه . ش.

*  *  *

‏ ‏

لزوم احتراز انجمن اسلامی از غیر ملتزمین به اسلام

‏ ‏

‏ ‏

‏لازم است مراقب باشید با کمال دقت و هوشمندی که کسانی که‏‎ ‎‏التزام به اسلام ندارند به جمیع ابعادش ولو در اصلی از اصول با‏‎ ‎‏شما موافق نیستند، آنها را دعوت به التزام کنید؛ و اگر مؤثر نشد از‏‎ ‎‏شرکت دادن آنها در اجتماعات و انجمنهای اسلامی احتراز کنید. و‏‎ ‎‏گمان نکنید زیادی افراد هر چه باشد شما را به هدف نزدیک‏‎ ‎‏می کند و پس از وصول به هدف، آنها قابل تصفیه هستند.(313)‏

24/11/56

*  *  *

‏ ‏

طرد منحرفین از انجمنهای اسلامی

‏ ‏

‏ ‏

‏باید با کمال هوشیاری و مراقبت ، سایر انجمنها را به مراقبت از راه‏‎ ‎‏و روش اعضای انجمنها و گروهها‏‏]‏‏دعوت کنید‏‏]‏‏ که اشخاص مرموز‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 168

‏و منحرف، یا محتمل الانحراف در داخل انجمنها و گروهها راه‏‎ ‎‏نیابند و اگر راه یافتند، آنها را طرد کنند.(314)‏

‏ ‏

‏ ‏

24/11/56

*  *  *

‏ ‏

دور کردن فرصت طلبان گروههای غیر اسلامی

‏ ‏

‏ ‏

‏لازم است با کمال قدرت و هوشیاری اشخاص یا گروههایی که‏‎ ‎‏گرایش به مکتبهای غیراسلامی دارند و به خوی فرصت طلبی‏‎ ‎‏می خواهند در این اوقات از فرصت استفاده نموده خود را در‏‎ ‎‏صفوف شما داخل کنند و به شما در موقعش از پشت خنجر بزنند‏‎ ‎‏از خود دور کنید و به آنها مجال تحرک ندهید. به غیر مکتب اسلام‏‎ ‎‏و شعار اسلامی، کشور از خطر نجات پیدا نمی کند.(315)‏

4/1/57

*  *  *

‏ ‏

دوری از وعاظ السلاطین

‏ ‏

‏ ‏

‏حضرات ائمۀ جماعت محترم ـ دامت برکاتهم ـ گویندگانی را‏‎ ‎‏دعوت نمایند که معتقد و علاقه مند به نهضت اسلامی و با هدفی‏‎ ‎‏اصیل روشنگری مردم را بر عهده گیرند؛ و از دعوت‏‎ ‎‏«وعاظ السلاطین» و اشخاصی که به نفع دستگاه جبار، دانسته یا‏‎ ‎‏ندانسته مطالبی را انتخاب می کنند که ملت را از مسائل اصلی روز‏‎ ‎‏باز دارند جداً احتراز فرمایند، و از کسانی که عمال دولت تعیین‏‎ ‎‏می کنند دوری و احتراز کنند.(316)‏

5/5/57

*  *  *

‏ ‏

لزوم سرپیچی از فرامین طاغوت 

‏ ‏

‏ ‏

‏بر صاحب منصبان و سران نیروهای هوایی و زمینی و دریایی است‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 169

‏که با افراد خود به ملت بپیوندند؛ که اطاعت شاه اطاعت طاغوت‏‎ ‎‏است. و بر سربازان و سایر قوای انتظامی است که ازاوامری که‏‎ ‎‏برخلاف مسیرملت است سرپیچی کنند؛که اطاعت این اوامر‏‎ ‎‏مخالفت با قرآن مجید و پیغمبر اسلام ـ صلی اللّه علیه وآله ـ و امام‏‎ ‎‏عصر ـ عجل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ می باشد.(317)‏

‏ ‏

‏ ‏

14/8/57

*  *  *

‏ ‏

مقابله با موافقان سازش

‏ ‏

‏ ‏

‏هر کس یک کلمه بگوید که موافق باشد با سازش با این مرد،‏‎ ‎‏خیانت کرده؛ هم بر اسلام و هم بر مسلمین و هم بر کشور خیانت‏‎ ‎‏کرده است. خودتان را بپایید و ناظر باشید اشخاصی را که‏‎ ‎‏می خواهند یک همچو کارهایی را بکنند. اگر یکوقت از دهن کسی‏‎ ‎‏بیرون آمد، تودهنی به او بزنید که همچو غلطی را نکند.(318)‏

18/8/57

*  *  *

‏ ‏

طردِ سست کنندگان نهضت

‏ ‏

‏ ‏

‏در این موقع حساس که سرنوشت ملت ما باید تعیین شود،‏‎ ‎‏هر کس در هر مقامی که هست، اگر سستی کند و از پشتیبانی‏‎ ‎‏نهضت شانه خالی کند، مطرود پیشوای عظیم ما، امام عصر‏‎ ‎‏ـ عجل اللّه فرجه الشریف ـ است و بر ملت لازم است او را طرد‏‎ ‎‏کنند و عذری از او نپذیرند. اگر کسی از سیاسیون، با بودن شاه‏‎ ‎‏خائن، در صدد به دست گرفتن حکومت باشد، مطرود و مخالف‏‎ ‎‏اسلام است و بر ملت است که او را طرد کنند.(319)‏

11/9/57

*  *  *


کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 170

‏ ‏

عدم همکاری با کمونیستها 

‏ ‏

‏ ‏

‏هدفهای ما با هدفهای آنها مختلف است. ما متکی بر اسلام هستیم‏‎ ‎‏و بر توحید، و آنها مخالف با هر دو آنها هستند. احکام ما احکام‏‎ ‎‏اسلام است و آنها اسلام را نمی پذیرند، و لذا ما به آنها نه تنها‏‎ ‎‏علاقه مند نیستیم که همکاری هم نداریم و نخواهیم داشت.(320)‏

16/9/57

*  *  *

‏ ‏

عدم پرداخت مالیات به حکومت شاه

‏ ‏

‏ ‏

‏بر ملت است که به حکم اسلام و قانون، از اطاعت شاه و دولت‏‎ ‎‏سرپیچی کنند: مالیات نپردازند.(321)‏

23/9/57

*  *  *

‏ ‏

کنار گذاشتن علمای منحرف

‏ ‏

‏ ‏

‏اگر یک شخصی را دیدید که از وظیفۀ اهل علم، از وظیفۀ انسانی ـ‏‎ ‎‏اسلامی تخطّی می کند، او را نهی کنید. اگر نمی شوند، کنار‏‎ ‎‏بگذارید.(322)‏

5/4/58

*  *  *

‏ ‏

اخراج پاسدار منحرف از بین پاسداران

‏ ‏

‏ ‏

‏پاسداری در این مرحله این است که از عدالت پاسداری کنید؛ از‏‎ ‎‏حکومت عدل پاسداری کنید. اگر خدای نخواسته، فرض کنید یک‏‎ ‎‏نفر جوان مسمای به «پاسدار» به رفیقش، به منزل یک کسی، به‏‎ ‎‏خانۀ یک کسی، به مال یک کسی، تعدی بکند، آن از پاسداری‏‎ ‎‏خودش همین طوری مخلوع است. لکن شماها جدیت کنید، که او‏‎ ‎‏را یا هدایت کنید؛ یا از صف خودتان کنارش بزنید؛ که ممکن است‏‎ ‎‏یک کار خلاف از یک نفر در یک جمعیت بر خلاف تحقق پیدا‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 171

‏بکند، و همۀ جمعیت به او آلوده بشود، بگویند پاسدارها اینطور‏‎ ‎‏هستند. یکوقت بود می گفتند که فلان آدم اینطوری است، یکوقت‏‎ ‎‏است می گویند پاسدارها این جوری اند.(323)‏

6/4/58

*  *  *

‏ ‏

کنار گذاشتن کارشکنان در ادارات

‏ ‏

‏ ‏

‏یکی از امور مهمه این است که ما نباید مثل سابق باشیم که اگر یک‏‎ ‎‏بی چاره ای می خواهد مراجعه کند به یک اداره ای، به یک رئیس‏‎ ‎‏اداره ای، آنقدر اشکال تراشی و آن قدر فساد باشد و بالاخره هم‏‎ ‎‏[‏‏هی بگوییم:‏‏]‏‏ امروز برو، فردا بیا، فردا برو، پس فردا بیا، اینطور‏‎ ‎‏چیزها. اگر افرادی در آنجا هستند که اینطور با مردم معامله‏‎ ‎‏می کنند، شما بدانید که اینها می خواهند ناراضی درست بکنند؛‏‎ ‎‏[‏‏مثلاً،‏‎ ‎‏]‏‏یک کسی آمده، یک کاری دارد، کار جزئی هم هست،‏‎ ‎‏[‏‏دائم می گویند:‏‏]‏‏ برو سر آن میز، آن برو سر آن میز، آن برو سر آن‏‎ ‎‏میز، آن کارهایی که سابق می کردند، اگر شما در ادارات دیدید یک‏‎ ‎‏همچو چیزی هست، باید به آنها تنبه بدهید، ارشادشان کنید که‏‎ ‎‏این کارها، کارهای اسلامی نیست. اگر تکرار کردند، آنها را هم‏‎ ‎‏باید کنار بگذارید.(324)‏

14/6/61

*  *  *

‏ ‏

بیرون کردن  منحرفان به چپ و راست از دانشگاه

‏ ‏

‏ ‏

‏جوانان عزیز دانشگاهی هرچه بیشتر در کسب علوم و فنون در‏‎ ‎‏اعتلای کشور معظم خود کوشش نمایند؛ و از نفوذ عناصر منحرف‏‎ ‎‏و وابسته به چپ و راست قاطعانه جلوگیری کنند، و نگذارند‏‎ ‎‏محیط مقدس دانشگاه آلوده به اغراض منحرفان و وابستگان به‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 172

‏اجانب گردد. و اگر انحراف و گرایشی به شرق و غرب خدای‏‎ ‎‏نخواسته از اساتید یا دانشجویان مشاهده کردند، به ستاد فرهنگی‏‎ ‎‏اطلاع دهند، و در رفع آن با ستاد همراهی لازم را بنمایند.(325)‏

8/6/62

*  *  *

‏ ‏

ترک معاشرت برای نهی از منکر 

‏ ‏

‏ ‏

‏س ـ‏‏ ‏‏[‏‏شخصی است که مبادرت به خوردن مشروبات الکلی‏‎ ‎‏می نماید و کارهای منافی با عفت انجام می دهد و به مراجع‏‎ ‎‏عالیقدر توهین می نماید، از نظر وظیفۀ شرعی، نصیحت و نهی از‏‎ ‎‏منکر شده است ولی متأسفانه مؤثر واقع نگردیده؛ تقاضا دارم‏‎ ‎‏حکم اللّه را از نظر معاشرت و طهارت و نجاست و حد شرعی بیان‏‎ ‎‏فرمایید.‏‏]‏

‏ج ـ‏ ‏اگر ترک معاشرت موجب می شود شخص مشارالیه، دست از‏‎ ‎‏اعمال خلاف خود بردارد، لازم است از معاشرت با او خودداری‏‎ ‎‏نمایید و تا ارتداد او ثابت نشود، محکوم به حکم سایر مسلمین‏‎ ‎‏است.(326)‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏

ارشاد رحم و عدم قطع رحم

‏ ‏

‏ ‏

‏س ـ ‏‏[‏‏بنده دارای چهار پسر عمو و یک دختر عمو می باشم که‏‎ ‎‏به طور کلی اهل عبادت نیستند که هیچ، اکثر درآمد آنها از قمار و‏‎ ‎‏خرید و فروش مواد مخدر می باشد، و به مقدسات مکتب من نیز‏‎ ‎‏توهین می کنند و با حکومت طاغوتی گذشته که منافع آنها را از راه‏‎ ‎‏نامشروع تهیه می کرد، موافق بوده و می باشند و حال هم در انتظار‏‎ ‎‏حکومت طاغوتی هستند، ان شاءاللّه که در خواب هم نخواهند‏

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 173

‏دید. آیا من می توانم با ایشان آمد و رفت نمایم؟‏‏]‏

‏ج ـ‏‏ ‏‏قطع رحم نکنید و تا می توانید آنها را ارشاد نمایید.(327)‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏

هدایت پدر و عدم جواز قطع رحم

‏ ‏

‏ ‏

‏س ـ‏‏ ‏‏[‏‏فرزند پدری هستم که هیچ گونه اعتقادی به خدا و پیامبر و‏‎ ‎‏معاد ندارد و مسلماً نماز هم نمی خواند، بلکه در مواردی توهین به‏‎ ‎‏آستان قدس خدا و پیامبر می کند و با انقلاب فوق العاده بد است.‏‎ ‎‏اخلاق خانوادگی او ـ به خاطر اینکه مادرم و خواهر و برادرانم همه‏‎ ‎‏معتقد به مبانی مذهبی هستند ـ فوق العاده تند و به دور از عواطف‏‎ ‎‏پدری است. من تا آنجا که توانستم با محبت و رفتار ملایم با پدرم‏‎ ‎‏صحبت کرده و او را از روشی که در مقابل خدا و پیامبر و در مقابل‏‎ ‎‏خانواده پیش گرفته است، نهی کرده ام؛ اما محبت و طبع ملایم هم‏‎ ‎‏در او کارگر نیست و اکنون وضع خانواده آشفته و هر روز دعوا و‏‎ ‎‏ناسزاگویی از طرف پدرم در خانواده شدیدتر شده و من هم با‏‎ ‎‏پدرم دعوا کرده و از او قهر نمودم. البته متذکر می شوم که من‏‎ ‎‏ازدواج کرده و در منزل همسرم زندگی می کنم و شوهرم گفته است‏‎ ‎‏که راضی نیستم دیگر به خانۀ پدر و مادرت بروی.‏

‏حال از امام عزیز می خواهم تکلیف اینجانب را نسبت به پدرم، که‏‎ ‎‏کافر به همه چیز است، روشن کند!‏‏]‏

‏ج ـ‏‏ ‏‏از قطع رحم اجتناب کنید و حتی المقدور در هدایت او کوشش‏‎ ‎‏نمایید.(328)‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏


کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 174

‏ ‏

امر به معروف و نهی از منکر رحم

‏ ‏

‏ ‏

‏س ـ‏‏ ‏‏[‏‏آیا انسان می تواند از نظر شرعی با خویشاوندانی که بی تقوا و‏‎ ‎‏بی نماز و ضد انقلابند از قبیل پدر، مادر، خواهر، و غیره قطع رحم‏‎ ‎‏نمایند؟‏‏]‏

‏ج ـ‏‏ قطع رحم جایز نیست؛ ولی باید آنها را با مراعات موازین، امر‏‎ ‎‏به معروف و نهی از منکر نمایند.(329)‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏

عدم جواز قطع رحم

‏ ‏

‏ ‏

‏س ـ‏‏ ‏‏[‏‏شخصی مدت زیادی با رفت و آمدهای مشکوک و برخورد‏‎ ‎‏شبهه آمیز با همسر یکی از اقوام، شوهر او را وادار نموده تا او را‏‎ ‎‏طلاق دهد، و پس از عده با او ازدواج کرد، البته این شخص در‏‎ ‎‏زمان طاغوت در بین دوستانش مشهور به فساد و فحشا بوده و توبه‏‎ ‎‏هم نکرده، رفت و آمد اقوامش با چنین شخصی چگونه باید‏‎ ‎‏باشد؟‏‏]‏

‏ج ـ‏‏ ‏‏قطع رحم جایز نیست و رفت و آمد اشکال ندارد، و با مراعات‏‎ ‎‏شرایط مقرره امر به معروف و نهی از منکر نمایید.(330)‏

‏ ‏

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏


کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 175

‎ ‎

کتابامر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 176

  • )) امام صادق ـ علیه السلام ـ در جواب سؤال عمربن حنظله: اصول کافی؛ ج 1: کتاب فضل العلم؛ «باب اختلاف الحدیث»، ص 86، ح 10.
  • )) چون شخصی ادعا کند که دیگری(مدعی علیه) ملکی یا پولی به او وامدار است؛ اما مورد مطالبه معین و مشخص نباشد، بلکه حقی را به طور کلی مطالبه کند، مورد مطالبه را «عین کلی» گویند؛ اما چون مدعی گردد که ملک یا پولی معین از آن او، نزد مدعی علیه است که در تصرف اوست، و آن را بطلبد، مورد مطالبه را «عین شخصی» نامند.
  • )) محقق سبزواری در کفایة الاحکام به احتمال به آن قائل شده است. محقق آشتیانی؛ القضاء؛ ص 22.