احکام تیمّم
مسأله 1 ـ بنابر احتیاط (واجب) تیمّم برای نماز واجب قبل از داخل شدن وقت آن؛ اگرچه بداند که در وقت آن نمی تواند تیمّم نماید ـ با اشکالی که در این صورت هست ـ صحیح نیست و بنابر احتیاطی که نباید ترک شود کسی که می داند که در وقت نمی تواند تیمّم کند، باید قبل از وقت برای یکی از چیزهایی که تیمّم برای آن گرفته می شود، تیمّم نماید و آن را به عنوان مقدمه تا داخل شدن وقت نماز باطل نکند تا آن که بتواند نماز را در وقت، با طهارت انجام دهد، بلکه وجوب این تیمّم خالی از قوت نیست. ولی تیمّم بعد از دخول وقت صحیح است اگرچه وقت تنگ نباشد؛ چه امید برطرف شدن عذر را در آخر وقت داشته باشد و چه نداشته باشد، ولی اگر احتمال برطرف شدن عذر را در آخر وقت می دهد سزاوار نیست که ترک احتیاط کند، واما اگر می داند که عذر در آخر وقت برطرف
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 124
می شود باید منتظر بماند. و احتیاط (مستحب) آن است که در هر حال تا تنگ شدن وقت صبر کند. و نمازی را که با تیمّم صحیح خوانده است بعد از برطرف شدن عذر اعاده نمی کند، بدون آن که فرقی بین وقت و خارج وقت باشد.
مسأله 2 ـ اگر برای نمازی که وقت آن داخل شده است تیمّم نمود و تیمّم باطل نشد و عذرش تا رسیدن وقت نماز دیگر برطرف نگشت، جایز است در اول وقت آن نماز را به جا آورد ـ مگر آن که بداند عذرش در آخر وقت برطرف می شود که (در این صورت) باید تأخیر بیندازد و اگر امید برطرف شدن عذر را دارد ترک احتیاط سزاوار نیست ـ بلکه با تیمّم برای یکی از کارهای مشروط به طهارت مانند نماز، مثل شخص با طهارت (وضو و غسل)، مادامی که طهارتش باطل نشده و عذرش باقی است، سایر کارهای مشروط به طهارت برایش جایز است، بنا بر این می تواند هر آنچه را که مشروط به طهارت است، مانند مسّ نوشتۀ قرآن مجید و دخول به مساجد و غیر این ها را انجام دهد. و آیا در هر جایی که وضو یا غسل مطلوب است ـ اگرچه طهارت محسوب نمی شود ـ زمین به جای آب است تا این که جایز باشد بدل از غسل های مستحب و وضوی تجدیدی و صوری تیمّم کرده شود؟ در این مسأله تأمل و اشکال است و احتیاط (واجب) آن است که به امید آن که مطلوب خدا باشد آورده شود.
مسأله 3 ـ کسی که حدث اکبر غیر از جنابت از او سر زده باید دو تیمّم نماید: یکی بدل از غسل و دیگری بدل از وضو و اگر آبی داشت که فقط برای خصوص یکی از آن دو (غسل، وضو) قابل استفاده است، باید در همان مصرف نموده و بدل از دیگری تیمّم کند. واما اگر آبی داشته باشد که فقط برای یکی از آن ها کفایت می کند، ولی مصرف آن برای هر یک از آن ها ممکن است، بنابر احتیاط (واجب) بلکه خالی از وجه نیست، باید در غسل مصرف نموده و بدل از وضو تیمّم نماید. و در حدث جنابت یک تیمّم کفایت می کند.
مسأله 4 ـ اگر چند سبب مختلف حدث اکبر جمع شود، کفایت یک تیمّم از همۀ آن ها مورد اشکال است، پس احتیاط (واجب) آن است که برای هر یک از آن ها یک تیمّم نماید، بنا بر این اگر مثلاً هم غسل جنابت و هم غسل مسِ میّت بر او واجب باشد باید دو تیمّم کند.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 125
مسأله 5 ـ تیمّم بدل از وضو به وسیلۀ حدث اصغر و اکبر باطل می شود، چنان که تیمّم بدل از غسل به وسیلۀ موجبات غسل باطل می شود. و آیا تیمّم بدل از غسل به وسیلۀ مبطلات وضو باطل می شود که به حالت قبل از تیمّم برگردد ـ بنا بر این جنبی که تیمّم کرده در صورتی که حدث اصغر از او سر زند باید تیمّم را اعاده کند و زن حائض مثلاً اگر حدثی از او سرزند دو تیمّمش باطل می شود ـ یا آن که چنین نیست، بلکه حدث اصغر فقط موجب وضو یا تیمّم بدل از وضو است تا آن که آب پیدا کند یا آن که از استعمال آب برای غسل، متمکن گردد، که در این صورت تیمّمی که بدل از غسل است باطل می شود؟ دو قول است که اولی مشهورتر است، و دومی اقوی است مخصوصاً در غیر جنب، بنا بر این اگر جنب بعد از تیمّم، حدثی از او سر زند مانند کسی که بعد از غسل محدث شود، فقط احتیاج به وضو یا تیمّم بدل از وضو دارد و حائض اگر بعد از (دو) تیممش، محدث شود مانند آن است که بعد از وضو و غسل حدثی از او سرزده باشد که فقط تیمّم بدل از وضویش باطل می شود، ولی احتیاط (مستحب) آن است که شخصی که می تواند وضو بگیرد بین وضو و تیمّم بدل از غسل جمع نماید و کسی که نمی تواند وضو بگیرد، در صورتی که جنب باشد، یک تیمّم به قصد ما فی الذمّه ـ که مردد است بین این که بدل از غسل یا وضو باشد ـ بنماید، ولی غیر جنب، احتیاطاً دو تیمّم نماید: یکی بدل از وضو و دیگری بدل از غسل.
مسأله 6 ـ اگر قبل از نماز، آب پیدا شود ـ و شرعاً و عقلاً بتواند از آن استفاده کند ـ یا عذرش برطرف شود، تیمّمش باطل می شود و نماز با آن صحیح نیست؛ اگرچه مجدداً فاقد آب شود و یا عذرش برگردد، بنا بر این واجب است مجدداً تیمّم کند. البته اگر زمان داشتن آب یا برطرف شدن عذر به اندازۀ گرفتن وضو یا غسل نباشد، بعید نیست که تیمّم باطل نشود؛ هرچند احتیاط (مستحب) آن است که در هر حال مجدداً تیمّم نماید. و همچنین اگر پیدا شدن آب یا برطرف شدن عذر در ضیق وقت باشد، تیمّمش باطل نمی شود و برای نمازی که وقتش ضیق شده است به آن اکتفا می کند.
مسأله 7 ـ اگر شخص جنب بعد از تیمّم به مقدار وضو آب پیدا کند، تیمّمش باطل نمی شود و اما غیر جنب ـ کسی که دو تیمّم کرده ـ اگر به مقدار وضو آب پیدا کند،
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 126
خصوص تیمّم بدل از وضویش باطل می شود. و اگر آبی پیدا کند که فقط برای غسل کافی است و برای وضو، استعمالش ممکن نباشد باید آن را در غسل مصرف کرده و بدل از وضو تیمّم نماید. و اگر استعمال آب برای یکی از آن دو ممکن باشد ـ نه برای هر دو ـ احتیاط (واجب) آن است که در غسل به مصرف برساند و (بنابر احتیاط مستحب) بدل از وضو تیمّم کند اگرچه باقی ماندن تیمّم بدل از وضو خالی از وجه نیست (بنا بر این مجدداً به تیمّم بدل از وضو نیازی نیست).
مسأله 8 ـ اگر بعد از نماز آب پیدا کند، اعادۀ نماز واجب نیست و نمازش تامّ و صحیح است. و همچنین است اگر در اثنای نماز بعد از رکوع رکعت اول آب پیدا شود. و اما اگر قبل از رکوع پیدا شود، باطل شدن تیمّم و نمازش مورد اشکال است و بعید نیست که باطل نباشد ولی مستحب باشد نماز را قطع کرده و با طهارت با آب، دوباره بخواند و در وسعت وقت تمام کردن همان نماز و سپس اعادۀ آن، احتیاطی است که ترکش سزاوار نیست.
مسأله 9 ـ اگر بعد از فراغ از تیمّم در بعضی از اجزای آن شک کند، اعتنا نکرده و بنا را بر صحت آن می گذارد. و همچنین است اگر در اثنای آن شک در اجزای آن بنماید و در این جهت بنابر اقوی فرقی بین تیمّم بدل از وضو یا غسل نیست و احتیاط (مستحب) آن است که به شک اعتنا کند (و آنچه را که در آن شک دارد دوباره انجام دهد).
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 127