واجبات تیمّم
مسأله 1 ـ در تیمّم، نیّت معتبر است به همان صورت که در وضو گذشت و باید بدل از وضو بودن تیمّم یا بدل از غسل بودن آن را قصد کند. و زدن دست ها بر زمین که اولین کار از کارهای تیمّم است باید مقارن نیّت باشد. و مباشرت و ترتیب در کارهای تیمّم، بر حسب آنچه که قبلاً روشن شد و موالات ـ یعنی فاصله ای که منافات با حالت و شکل آن داشته باشد بین آن نیفتد ـ در تیمّم معتبر است. و باید مسح در پیشانی و دست ها از بالا به پایین باشد، به طوری که عرفاً مسح از بالا به پایین بر آن صدق کند. و باید حائل ـ حتی مانند انگشتر ـ از مواضعی که مسح می شوند و مواضعی که با آن ها مسح می کند برطرف شود و باید آن مواضع پاک باشند. و موهایی که در این مواضع روییده، مانع حساب نمی شوند، بنا بر این مسح روی آن ها انجام می شود. البته اگر موی سر روی پیشانی رسیده به طوری که بیش از حد متعارف باشد و عرفاً حائل محسوب شود ـ نه مثل یک یا دو مو ـ جزء موانع بوده و باید برطرف شود. همه این ها در صورت اختیار است و اما در حال
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 122
ناچاری هر آنچه سخت است ساقط می شود ولی به خاطر آن، آنچه که ممکن و آسان است ساقط نمی شود.
مسأله 2 ـ در تیمّم بدل از وضو و غسل برای مسح صورت و دست ها یک مرتبه زدن دست ها بر زمین کفایت می کند؛ اگرچه افضل آن است که دو مرتبه بر زمین بزند و در این صورت مخیّر است که دست ها را دو مرتبه پشت سرهم قبل از مسح صورت و یا یک مرتبه قبل از آن و یک مرتبه هم قبل از مسح دست ها، بر زمین بزند. و افضل آن است که سه مرتبه باشد: دو مرتبه پی در پی قبل از مسح صورت و یک مرتبه قبل از مسح دست ها، با این حال، سزاوار نیست که احتیاط به زدن دو مرتبه بر زمین، ترک شود، خصوصاً در تیمّم بدل از غسل که دست ها را یک مرتبه برای مسح صورت و مرتبۀ دوم برای مسح دست ها بر زمین می زند. و احتیاط بهتر آن است که دست ها را یک مرتبه بر زمین زده و با آن ها صورت و دست ها را مسح کند و مرتبۀ دوم بر زمین بزند و فقط دست ها را مسح نماید.
مسأله 3 ـ کسی که عاجز است باید، شخص دیگری او را تیمّم دهد، لیکن باید دست های عاجز را بر زمین زده و با آن ها صورت و دست هایش را مسح نماید. و در صورت عاجز بودن از چنین تیمّمی، باید کسی که او را تیمّم می دهد دست های خود را بر زمین زده و صورت و دست های عاجز را مسح نماید. و اگر این کار (نایب گرفتن) متوقف بر پرداخت اجرت باشد باید آن را بپردازد؛ اگرچه بنابر احتیاط (واجب) چند برابر اجرت معمول باشد مادامی که مضر به حالش نباشد.
مسأله 4 ـ کسی که یک دست او قطع شده باید دست دیگرش را بر زمین زده و با آن پیشانی را مسح نماید و سپس پشت آن را بر زمین مسح نماید و احتیاط (مستحب) آن است که در صورت امکان علاوه بر آنچه که خود انجام می دهد دیگری هم او را تیمّم دهد، به این ترتیب که دست خود را بر زمین زده و با آن پشت دست او را مسح کند. و کسی که هر دو دست او قطع شده باید پیشانی خود را به زمین مسح کند و احتیاط (مستحب) آن است که در صورت امکان شخص دیگری هم علاوه بر آنچه خود انجام
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 123
می دهد او را تیمّم دهد به این که دست های خود را بر زمین زده و پیشانی او را مسح کند. آنچه بیان شد اختصاص به کسی دارد که ذراع نداشته باشد وگرنه باید با ذراع و دست دیگرش تیمّم کند و احتیاط (مستحب) آن است که پس از آن که پیشانی و هر دو جبین را با دست و ذراع به نحو متعارف مسح نمود، با همان یک دست هم تمام پیشانی و دو جبین را مسح نماید و این حکم صورت اول (کسی که یک دستش قطع شده) است، و همچنین است حکم صورت دوم (کسی که دو دستش قطع شده)، بنا بر این کسی که هر دو دست او قطع شده چنانچه ذراع دارد باید با همان ذراع تیمّم نماید و تیمّم با ذراع، مقدّم بر مسح صورت بر زمین و بر نایب گرفتن است، بلکه احتیاط (واجب) آن است که ذراع ـ کسی که دو دست او بریده ـ در مسح بر پشت آن ها جای دو کف دست قرار می گیرد. و همچنین ذراع کسی که یک دست او قطع شده به منزلۀ دست او است، در این که باید پشت آن را مسح کند.
مسأله 5 ـ در مسح پیشانی و دست ها باید ماسح (مثلاً کف دست) را بر آن ها بکشد، بنابر این کشیدن ممسوح (پیشانی و پشت دست ها) زیر ماسح (کف دست ها) کفایت نمی کند، ولی حرکت مختصر ممسوح به طوری که عرفاً بگویند دست ها را بر آن کشید، ضرر نمی رساند.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 124