چیزهایی که به آن‏ها تیمّم می‏ شود

‏‏چیزهایی که به آن ها تیمّم می شود‏

‏‏مسأله 1 ـ ‏‏تیمّم باید به صعید باشد، و صعید به معنای مطلق روی زمین است بدون‏‎ ‎‏فرق بین خاک، ماسه، سنگ، کلوخ، زمین گچ و آهک قبل از پختن، خاک قبر، خاکی که در‏‎ ‎‏تیمّم به کار رفته، خاک رنگی و غیر این ها از چیزهایی که اسم «زمین» بر آن ها اطلاق‏‎ ‎‏می شود ـ هرچند که چیزی از این ها به دست نچسبد و احتیاط (مستحب) آن است که‏‎ ‎‏تیمّم بر خاک باشد ـ برخلاف آنچه که به آن زمین گفته نمی شود (که تیمّم به آن جایز‏‎ ‎‏نیست) هرچند از اجزاء زمین باشد، مانند گیاه، طلا و نقره و غیر آن دو از معادنی که به‏‎ ‎‏آن ها زمین گفته نمی شود و همچنین است خاکستر اگرچه خاکستر زمین باشد.‏

‏‏مسأله 2 ـ ‏‏اگر در چیزی شک کند که خاک است یا غیر آن از چیزهایی که تیمّم بر آن‏‎ ‎‏صحیح نیست، چنانچه بداند قبلاً خاک بوده و در استحاله شدن آن به چیز دیگری شک‏‎ ‎‏دارد، تیمّم به آن جایز است. و اگر حالت سابق آن را نداند و از چیزهایی که در رتبۀ اول‏‎ ‎‏می شود بر آن تیمّم کرد، فقط همین (مشکوک) را داشته باشد باید بین تیمّم به آن و به‏‎ ‎‏چیزی که در رتبۀ بعد است ـ یعنی غبار و گل، در صورتی که در دسترس باشد ـ جمع‏‎ ‎‏نماید و اگر غبار و گل نباشد باید احتیاط کرده و بین تیمّم به آن و نماز در وقت و قضای‏‎ ‎‏نماز در خارج وقت جمع نماید.‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏تیمّم بر صعید نجس اگرچه نجاست آن را نداند و یا فراموش کرده باشد،‏‎ ‎‏صحیح نیست و همچنین تیمّم بر چیز غصبی صحیح نیست، مگر آن که او را با اکراه در‏‎ ‎‏آن جا نگه داشته باشند ـ مانند زندانی ـ یا آن که غصبی بودن آن را نداند. و تیمّم بر خاکی که‏‎ ‎‏با چیز دیگری طوری ممزوج شده که به آن خاک گفته نشود صحیح نیست، بنا بر این‏‎ ‎‏چیزی که مستهلک (از بین رفته) شده و چیزی که بعد از اختلاط مشخص باشد ولی‏‎ ‎‏به طوری نباشد که مانع از صدق تیمّم بر زمین باشد، اشکالی ندارد. و در این مسأله، حکم‏‎ ‎‏خاک مشتبه به مغصوب و خاک مشتبه به ممزوج، حکم آب (مشتبه به مغصوب و مشتبه به‏‎ ‎‏مضاف) نسبت به وضو یا غسل است (که در مشتبه به مغصوب طهارت با هیچ یک جایز‏‎ ‎‏نیست و در مشتبه به مضاف یا ممزوج باید تکرار کند) بر خلاف این که خاک، مشتبه به‏‎ ‎‏نجس باشد و غیر از این (دو) خاک مشتبه خاک پاکی نداشته باشد که باید به هر دو خاک‏‎ ‎‏تیمّم نماید (ولی در آب مشتبه به نجس با هیچ یک نباید وضو بگیرد یا غسل نماید). و اگر‏‎ ‎‏مقداری آب و مقداری خاک دارد و می داند یکی از این دو نجس است در صورتی که فقط‏‎ ‎‏همین دو را داشته باشد باید بین تیمّم و وضو یا غسل جمع نماید البته باید تیمّم را بر آن دو‏‎ ‎‏مقدم بدارد. و اعتبار مباح بودن خاک و مکان تیمّم، مانند اعتبار آن (مباح بودن آب و‏‎ ‎‏مکان) در وضو است و آنچه اقوی است در بحث وضو گذشت.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏کسی که در مکان غصبی زندانی است اگر دست هایش را برای تیمّم بر‏‎ ‎‏خارج مکان غصبی بزند، بدون اشکال تیمّمش جایز است، ولی در صورتی که محل زدن‏‎ ‎‏دست هم در همان مکان غصبی باشد یا تیمّم به خود مکان غصبی نماید بنابر اقوی جایز‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏اگر صعید نبود باید به غبار لباس یا نمد زین یا یال چهارپایش از آن‏‎ ‎‏چیزهایی که بر ظاهر آن ها غبار زمین هست تیمّم نماید، در حالی که بر چیزی که غبار‏‎ ‎‏دارد، دست هایش را بزند، ولی دست زدن بر چیزی که باطنش غبار دارد، نه ظاهرش،‏‎ ‎‏کفایت نمی کند؛ اگرچه با دست زدن بر آن غبار بلند شود. و این (تیمّم کردن به چیزی که‏‎ ‎‏روی آن غبار است) در صورتی است که نتواند چیزی را که غبار دارد، تکان داده و پس از‏‎ ‎‏جمع شدن غبار آن (به صورت خاک) بر آن تیمّم نماید؛ وگرنه واجب است این کار را‏‎ ‎‏بکند. و با نبود غبار، تیمّم بر گل می نماید و اگر می تواند گل را خشک کرده سپس تیمّم‏‎ ‎‏نماید، واجب است چنین کند. و زمین و خاک نمدار جزء گل نمی باشند، بلکه از چیزهایی‏‎ ‎‏که در تیمّم رتبۀ اول را دارند می باشند. و وقتی بر گل تیمّم نمود، برطرف نمودن گل دست،‏‎ ‎‏بنابر اصح، واجب نیست ولی سزاوار است گل را ـ همان طور که (در تیمّم بر خاک) خاک‏‎ ‎‏را از دستش می تکاند ـ با مالیدن دست تا حدودی برطرف کند. و اما برطرف کردن گل‏‎ ‎‏دست با شستن (قبل از آن که تیمّم تمام شود)، بدون اشکال، جایز نیست.‏

‏‏مسأله 7 ـ ‏‏تیمّم بر یخ صحیح نیست، بنا بر این کسی که غیر از یخ چیز دیگری را از‏‎ ‎‏میان آنچه که گفته شد نیابد و به وسیلۀ یخ نتواند مسمای شستن را تحصیل کند (و وضو‏‎ ‎‏بگیرد) یا آن که (چنین کاری) حرجی باشد، این شخص فاقد هر دو طهور ـ خاک و آب ـ‏‎ ‎‏است، و بنابر اقوی ادای نماز (از او) ساقط است و بنابر احتیاط (واجب) باید قضا نماید، و‏‎ ‎‏احتیاط بیشتر (مستحب) آن است که نماز را (بدون وضو و تیمّم) ادا هم بنماید، بلکه‏‎ ‎‏احتیاط (مستحب) در (خصوص) اینجا آن است که یخ را بر اعضای وضو مالیده، و نیز بر‏‎ ‎‏آن تیمّم نماید و نماز را در وقت بخواند، سپس قضای آن را بعد از وقت، هر زمان که‏‎ ‎‏توانست بخواند.‏

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎