غسل های مستحب
این غسل ها چند قسم است: زمانی، مکانی، فعلی (برای کاری مثل زیارت). اما غسل های مستحب زمانی، بسیار است، از آن جمله است: غسل جمعه که از مستحبات مؤکد است، حتی بعضی گفته اند واجب است، ولیکن مستحب بودنش اقوی است. و وقت آن از طلوع فجر دوم (سفیدۀ صادق) تا ظهر است. و از بعد از ظهر تا غروب جمعه و از اول روز شنبه تا آخر آن، قضا است ولیکن احتیاط (مستحب) آن است که بعد از ظهر تا غروب جمعه به قصد قربت به جای آورده شود، بدون آن که نیّت ادا و قضا نماید. و اما در شب شنبه، شرعی بودن غسل جمعه مورد تأمل است و احتیاط (واجب) ترک نشود به این که به قصد رجاء انجام دهد. و اگر ترس نایاب بودن آب در روز جمعه باشد، جایز است غسل جمعه را جلوتر، در روز پنجشنبه انجام دهد، سپس اگر روز جمعه قبل از ظهر نه بعد از ظهر، متمکن از آب شد، اعاده اش مستحب است و اگر با این حال ترک کرد، قضای آن بعد از ظهر جمعه و روز شنبه مستحب است. و اگر امر دایر شد بین تقدیم غسل (در روز پنجشنبه) یا قضای آن، بهتر آن است که مقدم بدارد، و در الحاق شب جمعه به روز پنجشنبه تأمل است واحتیاط آن است که در شب جمعه، به قصد رجاء انجام دهد. چنان که برای الحاق هر عذری در روز پنجشنبه به عذر نایاب بودن آب وجهی است، لیکن احتیاط (مستحب) آن است که در این صورت به قصد رجاء مقدم بدارد.
و از آن جمله است: غسل های شب های ماه رمضان و آن شب ها، شب های فرد ماه
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 109
ـ شب اول و سوم و پنجم و به همین منوال ـ و تمام شب های دهۀ آخر ماه رمضان می باشند وغسل شب های قدر، شب نیمه، شب هفدهم، شب بیست و پنجم، شب بیست و هفتم،شب بیست و نهم، تأکید بیشتری دارد. و در آخر شب بیست و سوم، غسل دیگری غیر از غسل اول شب مستحب است. و وقت غسل (شب های ماه رمضان) تمام شب است و بهتر آن است که نزدیک غروب آفتاب باشد مگر در شب های دهۀ آخر ماه رمضان که بعید نیست در این شب ها انجام آن بین نماز مغرب و عشا رجحان داشته باشد.
و از آن جمله است: غسل روز عید فطر و عید قربان و غسل در این دو روز از مستحبات مؤکد است و وقت آن بعد از فجر (سفیدۀ صادق) تا ظهر است و احتمال دارد وقت آن تا غروب باشد و احتیاط (مستحب) آن است که بعد از ظهر به قصد رجاء به جای آورده شود.
و از آن جمله است: غسل روز ترویه (روز هشتم ماه ذیحجه). و از آن جمله است: غسل روز عرفه (روز نهم ذیحجه) و بهتر آن است که هنگام ظهر انجام دهد. و از آن جمله است: غسل چند روز از ماه رجب: روز اول و وسط و آخر رجب. و از آن جمله است: غسل روز غدیر (هجدهم ذیحجه) و بهتر آن است که در صدر روز (چاشت) انجام دهد. و از آن جمله است: غسل روز مباهله که بیست و چهارم ذیحجه می باشد. و از آن جمله است: غسل روز دحو الارض که بیست و پنجم ذیقعده می باشد، البته غسل این روز، به قصد رجاء نه به قصد ورود در شرع، آورده شود. و از آن جمله است: غسل روز مبعث که بیست و هفتم ماه رجب می باشد. و از آن جمله است: غسل شب نیمۀ ماه شعبان. و از آن جمله است: غسل روز میلاد (پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم) که هفدهم ربیع الاول می باشد، البته به قصد رجاء آورده شود. و از آن جمله است: غسل روز نوروز. و از آن جمله است: غسل روز نهم ربیع الاول، البته به قصد رجاء به جای آورده می شود. و اگر این غسل ها در وقتشان به جای آورده نشوند، قضا ندارند، چنان که در صورت وجود ترس از فوت آن ها در وقتشان، مقدم بر وقتشان نمی شوند.
اما غسل های مستحب مکانی: غسل هایی است که برای دخول در بعضی از مکان های مخصوص مستحب می باشند، مانند حرم مکه و شهر مکه و مسجد الحرام و کعبه و حرم
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 110
مدینه و شهر مدینه و مسجد النبی، و اما برای دخول در سایر مشاهد مشرفه به قصد رجاء به جای آورده شود.
و اما غسل های مستحب فعلی بر دو قسم است، اول: غسل برای کاری که می خواهد آن را انجام دهد و برای چیزی که دوست دارد واقع شود: مانند غسل احرام، طواف، زیارت، وقوف در عرفات ـ واما غسل برای وقوف در مشعر به قصد رجاء به جای آورده می شود ـ و غسل برای سر بریدن گاو و گوسفند و برای نحر شتر و برای حلق (تراشیدن سر) و برای این که یکی از امامان معصوم علیهم السلام را در خواب ببیند ـ همان طور که از امام کاظم علیه السلام روایت شده است: «اگر کسی بخواهد این امر را (دیدن ائمه علیهم السلام در خواب)، سه شب غسل کند و مناجات با آنان داشته باشد پس ایشان را در خواب می بیند» ـ و برای نماز حاجت و برای استخاره و برای انجام عمل استفتاح که به عمل اُمّ داوود معروف است و برای برداشتن تربت شریف امام حسین علیه السلاماز محل آن و برای ارادۀ مسافرت، خصوصاً برای زیارت ابی عبدالله الحسین علیه السلام و برای نماز استسقاء و برای توبه کردن از کفر، بلکه از هر معصیتی و برای تظلم و شکایت به خدای تعالی از ظلم کسی که به او ظلم کرده است، بدین صورت که غسل می کند و دو رکعت نماز در زیر آسمان می خواند، سپس می گوید: «اللهم انّ فلان بن فلان ظلمنی ولیس لی احد اصول به علیه غیرک فاستوف لی ظلامتی الساعة الساعة بالاسم الذی اذا سئلک به المضطرّ اجبته فکشفت ما به من ضرّ و مکّنت له فی الارض وجعلته خلیفتک علی خلقک فاسئلک ان تصلّی علی محمّد وآل محمّد وان تستوفی ظلامتی الساعة الساعة» که آنچه را دوست دارد می بیند. و برای ترس از ظالم، که غسل می کند و نماز می خواند سپس زانوهایش را برهنه نموده و نزدیک جایگاه نمازش قرار می دهد و صد مرتبه می گوید: «یا حیّ یا قیّوم یا لا اله الا انت برحمتک استغیث فصلّ علی محمّد وآل محمّد و ان تلطف لی وان تغلب لی وان تمکر لی وان تخدع لی وان تکید لی و ان تکفینی مؤونة فلان بن فلان بلا مؤونة».
دوم: غسل به خاطر کاری که انجام داده است و آن چند غسل است: از آن جمله: به خاطر کشتن وزغ (یک نوع از قورباغه ها). و از آن جمله: به خاطر دیدن شخص مصلوب در صورتی که عمداً برای دیدن او رفته باشد. و از آن جمله: به خاطر کوتاهی کردن در ادای نماز خسوف و کسوف (ماه یا خورشید گرفتن) در صورتی که تمام قرص ماه و خورشید
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 111
گرفته باشد که مستحب است در وقت قضای آن ها غسل نماید، بلکه سزاوار نیست در آن احتیاط ترک شود. و از آن جمله: به خاطر مسّ میّت، بعد از آن که او را غسل داده باشند.
مسأله 1 ـ وقت انجام غسل های مکانی، قبل از داخل شدن به آن مکان ها است به طوری که بعد از غسل بدون فاصلۀ زیاد داخل آن ها شود. و غسل در اول روز یا در اول شب برای داخل شدن به آن مکان ها، در آخر همان روز یا آخر شب کفایت می کند، بلکه کفایت غسل روز برای شب و غسل شب برای روز خالی از قوت نیست. و در صورتی که غسل قبل از دخول ترک شده باشد بعید نیست که بعد از دخول برای بودن در آن مکان ها غسل کردن مستحب باشد خصوصاً اگر قبل از دخول، متمکن از غسل نباشد. وقسم اول از غسل های فعلی که استحباب آن برای انجام کاری بعد از آن است مثل احرام و زیارت و مانند این ها، وقت آن قبل از همان فعل است و فاصله افتادن مقدار ذکر شده، بین غسل و فعل، ضرری نمی رساند. و اما قسم دوم از غسل های فعلی، وقت آن بعد از تحقق سبب و علت آن است و تا آخر عمر ادامه دارد؛ اگرچه مستحب است هرچه زودتر انجام دهد.
مسأله 2 ـ در باقی ماندن غسل زمانی و قسم دوم غسل فعلی و باطل نشدن آن ها به هیچ یک از حدث ها، تأمل است، ولیکن بعد از حدث، دوباره غسل کردن مشروع نیست. و اما غسل مکانی و قسم اول غسل فعلی، ظاهر آن است که با حدث اصغر باطل می شوند چه رسد به حدث اکبر، بنا بر این اگر بعد از این غسل ها و قبل از دخول در آن مکان ها و یا انجام آن افعال حدثی از او سر بزند، غسل را اعاده می نماید.
مسأله 3 ـ اگر به گردن او غسل های متعدد زمانی یا مکانی و یا مختلف باشد، در صورتی که نیّت همه را بکند، یک غسل برای همه کفایت می کند.
مسأله 4 ـ در این که به هنگام عذر، تیمّم جای این غسل ها را بگیرد، تأمل و اشکال است و احتیاط (واجب) آن است که به قصد رجاء و احتمال مطلوب بودن، تیمّم نماید.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 112