دو امر پایانی
امر اول: از مستحبات مؤکد شریک شدن در عزا و تسلیت دادن صاحبان مصیبت و سبک کردن غم آن ها است به ذکر آنچه مناسبت با این حال داشته و تقلیل اندوه می نماید، مانند ذکر مصیبت دنیا و به سرعت گذرا بودن آن، و این که همۀ انسان ها فانی می شوند و اجل ها نزدیک است و مانند نقل روایاتی که در مورد اجری را که خداوند برای مصیبت دیده مهیا فرموده، مخصوصاً برای کسی که فرزند از دست داده است؛ به این که شفاعت او دربارۀ والدینش پذیرفته می شود، حتی این که بچۀ سقط شده با حالت غضب بر در بهشت می ایستد و می گوید: داخل بهشت نمی شوم مگر آن که پدر و مادرم داخل شوند و خداوند متعال آن دو را وارد بهشت می کند، و مانند این ها را تذکر دهد. وتعزیت (تسلی دادن) بعد از دفن و قبل از آن جایز است؛ گرچه افضل آن است که بعد از دفن باشد و دارای اجر عظیم است، خصوصاً تعزیت به مادر فرزند از دست داده و فرزند صغیر پدر از دست داده و اگر کسی مصیبت دیده ای را تسلی دهد، اجرش مانند اجر مصیبت دیده است، بدون آن که از اجر مصیبت دیده کاسته شود و «هیچ مؤمنی برادر خود را بر مصیبتی تسلی نمی دهد مگر آن که خداوند متعال او را از لباس های کرامت می پوشاند» و حضرت موسی در یکی از مناجات هایش گفت: «ای پروردگار اجر کسی که مادر فرزند از دست داده را
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 107
تسلی دهد چیست؟ خداوند فرمود: او را در زیر سایۀ خود قرار می دهم روزی که سایه ای جز سایۀ من نیست» و «به درستی کسی که یتیمی را از گریه ساکت کند بهشت برای او واجب می شود.» و «هیچ بنده ای دست (نوازش) روی سر یتیم نمی کشد مگر آن که خداوند عزّوجلّ به عدد هر مویی که از زیر دست او گذشته است، برای او حسنه می نویسد.» و ثواب های دیگری که در روایات وارد شده. و در تسلی دادن همین که نزد صاحب مصیبت حاضر شود، به طوری که صاحب عزا او را ببیند کفایت می کند، زیرا همین حضور، خاطر او را تسلی داده و حرارت غم او را تسکین می دهد. و نشستن بستگان میّت (مجلس گرفتن آنان) برای آن که دیگران به آن ها تسلیت بگویند جایز است و بنابر اقوی این کار مکروه نیست، ولی بهتر آن است که از سه روز بیشتر نشود، چنان که غذا فرستادن برای آن ها در این مدت، بلکه تا سه روز، اگرچه مجلسشان کمتر از سه روز باشد مستحب است.
امر دوم: مستحب است در شب اول دفن برای میّت نماز هدیه خوانده شود که در زبان ها به نماز وحشت معروف است که در حدیث نبوی است: «هیچ ساعتی برای میّت، شدیدتر از شب اول قبرش نیست پس با صدقه دادن به اموات خود رحم کنید و اگر چیزی برای صدقه نداشتید، یکی از شماها دو رکعت نماز بخواند ـ و کیفیت آن بنابر آنچه در حدیث مذکور است، آن است که ـ در رکعت اول یک مرتبه سورۀ حمد و دو مرتبه سورۀ توحید (قل هو الله ) و در رکعت دوم یک مرتبه سورۀ حمد و ده مرتبه سورۀ الهکم التّکاثر را بخواند و بعد از سلام نماز بگوید: «اللهمّ صل علی محمّد وآل محمّد وابعث ثوابها الی قبر فلان بن فلان (نام میّت و پدرش را ببرد) و خداوند متعال از همان ساعت هزار فرشته به قبر آن میّت، در حالی که با هر یک از آن ها جامه و حله ای است، می فرستد و تا روزی که در صور دمیده می شود (قیامت) قبر او وسعت پیدا می کند و به کسی که این نماز را می خواند، به عدد آنچه آفتاب بر آن می تابد، حسنه داده می شود و چهل درجه رفعت پیدا می کند.»
و بنابر روایت دیگری: «در رکعت اول یک مرتبه سورۀ حمد و آیة الکرسی و در رکعت دوم یک مرتبه سورۀ حمد و ده مرتبه سورۀ انا انزلناه خوانده می شود و بعد از نماز می گوید: اللهم صلّ علی محمّد وآل محمّد وابعث ثوابها الی قبر فلان (نام میّت را ببرد)». و اگر نماز
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 108
وحشت را به هر دو کیفیت بخواند، بهتر است. و یک نماز برای یک نفر (میّت) کفایت می کند. و چهل یا چهل و یک نماز وحشت، که متعارف است در اخبار وارد نشده است. البته اگر به نیّت آن که دستور شرع است نباشد، اشکالی ندارد و احتیاط آن است که آیة الکرسی تا «هم فیها خالدون» خوانده شود، و بنابر اقوی اجیر کردن و اجرت گرفتن برای خواندن این نماز جایز است. واحتیاط آن است که به عنوان بخشش و احسان به نمازگزار بذل نمایند و او هم نمازش را به قصد تبرع بخواند. و ظاهر آن است که وقت نماز هدیه تمام شب است اگرچه خواندن در اول شب بهتر است.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 109