کیفیت غسل میّت
واجب است اول نجاست از بدن میّت برطرف شود و بنابر اقوی شستن هر عضوی از میّت قبل از غسل دادن آن عضو، کفایت می کند؛ اگرچه احتیاط (مستحب) آن است که قبل از شروع در غسل همۀ بدن میّت پاک شود. و واجب است میّت سه غسل داده شود: اول با آب سدر، سپس با آب کافور و بعد از آن با آب خالص و اگر بر خلاف این ترتیب انجام دهد باید برگردد به نحوی که ترتیب حاصل شود، به این که آنچه را که می بایست مؤخر انجام گیرد دوباره به جا آورد. و کیفیت هر کدام از این غسل های سه گانه مانند غسل جنابت است، بنا بر این ابتدا سر و گردن سپس طرف راست و پس از آن طرف چپ غسل
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 80
داده می شود. و بنابر احتیاط (واجب) غسل ارتماسی در این سه غسل، به طوری که برای هر یک از آن ها یک مرتبه فرو برند، کفایت نمی کند، ولی در شستن هر عضوی از اعضای سه گانه در این سه غسل، فرو بردن آن عضو در آب زیاد (غیر قلیل) با مراعات ترتیب جایز است.
مسأله 1 ـ باید سدر و کافور به اندازه ای باشد که گفته شود آب با آن مخلوط شده و در عین حال آب به مطلق بودن باقی بماند (مضاف نشود).
مسأله 2 ـ اگر سدر یا کافور یا هر دو پیدا نشد بنابر احتیاط (واجب) بلکه وجوب آن خالی از قوت نیست، باید عوض آن با آب خالص با نیّت بدل بودن آن و مراعات ترتیب، غسل دهد.
مسأله 3 ـ اگر آب برای غسل دادن میّت موجود نباشد باید او را سه تیمّم بدل از سه غسل با مراعات ترتیب بدهند و بنابر احتیاط (مستحب) یک تیمّم دیگر بدل از هر سه غسل بدهند؛ اگرچه بنابر اقوی لازم نیست. و همچنین اگر میّت مجروح یا سوخته و یا آبله داشت به طوری که بیم آن باشد که در اثر غسل پوستش متلاشی گردد باید او را تیمّم بدهند، و احتیاط به این که تیمّم هم با دست زنده و هم در صورت امکان با دست میّت باشد، ترک نشود؛ گرچه بعید نیست در صورت امکان فقط به دست میّت اکتفا بتوان کرد. و یک بار زدن دست بر روی زمین برای تیمّم صورت و دو دست کفایت می کند؛ اگرچه احتیاط (مستحب) تعدد آن است.
مسأله 4 ـ اگر جز به مقدار یک غسل آب نداشته باشد، باید او را یک غسل و دو تیمّم بدهد، پس اگر سدر و کافور یا تنها سدر داشته باشد باید آب را به مصرف غسل اول (با آب سدر) رسانیده و دو تیمّم برای دو غسل آخری بدهد. و بنابر اقوی همچنین است اگر سدر و کافور هم نباشد و احتمال بعید داده می شود که (در این صورت) واجب باشد آب را برای غسل سوم مصرف نموده و برای اولی و دومی تیمّم دهد و راه احتیاط در رعایت هر دو احتمال این است که بدل از دو غسل اولی و دومی با رعایت ترتیب، احتیاطاً او را دو تیمّم بدهد، سپس به قصد ما فی الذمّه ـ که مردد بین غسل اول و سوم است ـ او را با آب
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 81
غسل دهد و پس از آن او را به قصد احتیاط بدل از غسل دوم و سوم دو تیمّم بدهد. و اگر فقط کافور داشته باشد باید آب را در غسل اول مصرف نموده، و او را عوض غسل دوم و سوم دو تیمّم دهد، و احتمال بعید این است که آب را برای غسل دوم مصرف نموده و عوض غسل اول و سوم، او را دو تیمّم دهد. و احتیاط (مستحب) آن است که ابتداءً او را بدل از غسل اول تیمّم دهد سپس با آب کافور به قصد وظیفۀ واقعی که مردد است بین آن که بدل از غسل با آب سدر باشد یا آن که خود غسل دوم، او را غسل دهد و پس از آن او را دو تیمّم، یکی بدل از غسل با آب کافور و دومی بدل از غسل با آب خالص، بدهد. و اگر آبی که دارد برای دو غسل کافی باشد، در صورت بودن سدر و کافور باید آب را در دو غسل اول مصرف نماید، و عوض سومی تیمّم دهد. و همچنین است اگر فقط سدر یا کافور داشته باشد و یا هیچ یک موجود نباشد.
مسأله 5 ـ اگر میّت در حال احرام باشد مانند کسی که در احرام نیست، سه غسل داده می شود، ولی در غسل دوم نباید کافور با آب مخلوط شود؛ مگر آن که در عمره بعد از تقصیر، و در حج بعد از سعی مرده باشد. و همچنین نباید او را با کافور حنوط کنند مگر آن که در عمره بعد از تقصیر، و در حج بعد از سعی مرده باشد.
مسأله 6 ـ هرگاه به خاطر این که غسل ممکن نبود، او را تیمّم دهند یا در اثر نبود سدر و کافور با آب خالص غسل داده شود، سپس عذر برطرف شود، در صورتی که دفن نشده باشد باید در فرض اول او را غسل داد و در فرض دوم بنابر احتیاط (واجب) باید غسل را با سدر یا کافور اعاده نمود. و اگر دفن شده باشد همان که انجام شده کافی است.
مسأله 7 ـ اگر بر میّت غسل جنابت یا حیض یا مانند این ها بوده باشد، غسل میّت از آن ها کفایت می کند.
مسأله 8 ـ اگر میّت بدون غسل ـ هر چند از روی فراموشی ـ دفن شود، در صورتی که محذوری از قبیل هتک حرمت میّت به خاطر آن که جسدش تباه شده و از قبیل حرج و مشقّت بر افراد زنده، به واسطۀ بو یا تجهیز او نباشد، باید برای غسل، او را نبش قبر کنند وهمچنین است اگر بعضی از غسل هایش مانده و یا معلوم شود که باطل بوده است. و
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 82
همچنین است اگر بدون کفن دفن شده باشد. و اما اگر با کفن غصبی دفن شده باشد در صورتی که نبش قبرش محذوری نداشته باشد واجب است، ولی با وجود محذور گذشته، نبش قبر اشکال دارد و بنابر احتیاط (واجب) کسی که کفن از او غصب شده، باید قیمت آن را بگیرد. البته اگر خود میّت کفن را غصب کرده باشد، بنابر اقوی نبش قبر او اگرچه موجب هتک باشد جایز است. و اگر معلوم شود که بر میّت نماز خوانده نشده و یا نمازی که خوانده شده باطل بوده است نبش قبرش جایز نیست، بلکه باید بر قبرش نماز خواند.
مسأله 9 ـ برای غسل دادن میّت، مزد گرفتن جایز نیست، مگر آن که مزد در قبال بعضی از کارهای غیر واجب قرار داده شود، مانند نرم کردن انگشت ها و مفاصل و شستن دست هایش قبل از غسل تا ذراع و شستن سر او با کف سدر یا خطمی و شستن عورتین او با سدر یا اشنان قبل از غسل و خشک کردن او بعد از فراغ از غسل با پارچۀ تمیز و مانند این ها.
مسأله 10 ـ اگر بدن میّت پس از غسل یا در اثنای آن به نجاستی از خودش یا از خارج نجس شود بنابر اقوی اعادۀ غسل واجب نیست، هرچند که بول یا غائط از او بیرون آمده باشد؛ اگرچه احتیاط (مستحب) در صورت بیرون آمدن بول یا غائط در اثنای آن، اعادۀ غسل است. البته پاک نمودن بدن میّت از نجاست واجب است، هرچند که بعد از قرار دادن در قبر باشد، بنابر احتیاط (واجب) مگر آن که ممکن نباشد، ولو به خاطر این که بیرون آوردن او از قبر موجب هتک حرمت است.
مسأله 11 ـ شستن تخت یا هر چیز مسطحی که میّت را روی آن غسل می دهند بعد از هر غسلی از غسل های سه گانه، واجب نیست، ولی احتیاط (مستحب) آن است که برای میّت بعدی شسته شود؛ اگرچه بنابر اقوی به تبع میّت پاک می گردد. و همچنین است پارچه ای که روی او می گذارند که آن هم به تبع میّت پاک می شود.
مسأله 12 ـ احتیاط (مستحب) آن است که میّت را در حال غسل مانند محتضر رو به قبله قرار دهند اگرچه بنابر اقوی از مستحبات می باشد.
مسأله 13 ـ بنابر اصح، وضو دادن میّت واجب نیست، ولی استحبابش قوی است، بلکه احوط است، و سزاوار است که وضو بر غسل مقدم شود.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 83