واجبات غسل
مسأله 1 ـ واجبات غسل چند چیز است: اول ـ نیّت و اخلاص در آن شرط است و باید نیّت تا آخر ـ هر چند به صورت ارتکازی ـ ادامه داشته باشد.
مسأله 2 ـ اگر به قصد غسل داخل حمام شود پس اگر همان انگیزه در ذهن او باقی باشد و فرو رفتن در آب و شستشو به همان انگیزه باشد به طوری که اگر هنگام فرو رفتن در آب از او پرسیده شود: چه می کنی، بگوید: غسل می کنم، غسلش صحیح است و با نیّت انجام گرفته است. و اما اگر اصلاً غافل باشد به طوری که اگر به او گفته شود: چه می کنی، متحیر بماند، غسلش باطل است، بلکه اصلاً غسلی انجام نداده است.
مسأله 3 ـ اگر به نیّت غسل به حمام رود و بعد از خارج شدن از حمام شک کند که غسل کرده یا نه، بنا را بر غسل نکردن می گذارد. و اما اگر بداند غسل کرده ولی در این که صحیح بوده یا نه شک کند، بنا را بر صحت غسل می گذارد.
دوم ـ (از واجبات غسل) شستن ظاهر پوست بدن، پس شستن غیر آن کفایت نمی کند. بنا بر این برطرف کردن مانع و رساندن آب به چیزی که بدون رساندن، آب به آن چیز نمی رسد، واجب است. و شستن داخل چشم و بینی و گوش و غیر این ها واجب نیست حتی سوراخی که درگوش یا بینی برای گوشواره یا حلقه می باشد، مگر آن که آن سوراخ به قدری گشاد باشد که جزء ظاهر بدن شمرده شود. و احتیاط (مستحب) این است که جایی را که شک دارد از ظاهر بدن است یا باطن، بشوید.
مسأله 4 ـ شستن پوست زیر مو و همچنین موهای ریزی که تابع بدن حساب می شوند واجب است و احتیاط آن است که شستن مو مطلقا ـ ریز و غیر ریز ـ لازم است.
سوم ـ (از واجبات غسل) ترتیب در غسل ترتیبی که از غسل ارتماسی افضل است ـ و غسل ارتماسی عبارت است از فروبردن بدن در آب در حال نیّت غسل و در نیّت، ادامه داشتن قصد تا آخر غسل ولو ارتکازاً کفایت می کند ـ و ترتیب عبارت است از شستن تمام سر، که گردن نیز جزء آن است، با مقداری از بدن از باب مقدمه، پس از آن شستن تمام
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 48
نیمۀ راست بدن با مقداری از طرف چپ و مقداری از گردن، از باب مقدمه ـ و احوط و اولی آن است که هنگام شستن نیمۀ راست بدن، تمام طرف راست گردن و مقداری از سر را از باب مقدمه بشوید ـ سپس پس از آن شستن تمام نیمۀ چپ بدن با مقداری از طرف راست و مقداری از گردن از باب مقدمه ـ و احوط و اولی آن است که هنگام شستن نیمۀ چپ بدن، تمام طرف چپ گردن و مقداری از سر را از باب مقدمه بشوید ـ و عورت و ناف نیز به دو قسمت تقسیم می شوند، بنا بر این نیمۀ راست آن ها با طرف راست بدن و نیمۀ چپ آن ها با طرف چپ بدن باید شسته شود، ولی بهتر آن است که تمام آن ها با دو طرف شسته شود. و آنچه لازم است این است که شستن، تمام این سه قسمت را فراگیرد، خواه با یک بار آب ریختن باشد یا بیشتر، و خواه با دست مالیدن و خواه با غیر آن.
مسأله 5 ـ در شستن عضو، ترتیب شرط نیست، بنا بر این شستن از پایین به بالای عضو جایز است اگرچه بهتر این است که از بالای عضو شروع کرده و به ترتیب تا پایین عضو بشوید. چنان که در شستن عضو شکل مخصوصی شرط نیست، بلکه همین که شستن صدق کند کفایت می کند، بنا بر این مجزی است که سر را در آب فرو برده و پس از آن طرف راست و بعد از آن طرف چپ بدن را، چنان که فرو بردن بعضی از اعضا در آب و ریختن آب بر بعض دیگر از اعضا نیز مجزی است. و اگر سه مرتبه وهر مرتبه به نیّت شستن یک قسمت در آب فرو رود غسل صحیح است. بلکه مسمای شستن با حرکت دادن عضو در آب به صورتی که آب روی آن حرکت کند، محقق می شود، پس لازم نیست آن را از آب بیرون آورده و دوباره فرو برد.
مسأله 6 ـ ظاهر این است که غسل ارتماسی با فرو رفتن تدریجی در آب حاصل می شود. و احتیاط (واجب) آن است که تمام بدن در یک لحظه زیر آب باشد، بنا بر این اگر قسمتی از بدن قبل از آن که قسمت دیگر بدن داخل آب گردد، از آب خارج شود، غسل ارتماسی حاصل نمی شود. البته فرو رفتن کمی از پا، در گل، موقع فرو رفتن در آب به غسل ضرر نمی رساند، پس غسل ارتماسی در نهرها و جوی هایی که اندکی پا در گل فرو می رود جایز است، اگرچه احتیاط (مستحب) این است که در این موارد غسل ترتیبی کند.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 49
و احتیاط (مستحب) آن است که طوری در آب فرو رود که عرفاً بگویند یک دفعه فرو رفت.
مسأله 7 ـ اگر بعد از غسل یقین کند که مقداری از بدن شسته نشده است، اگر غسل ارتماسی کرده واجب است دوباره غسل کند. و اما در غسل ترتیبی در صورتی که این مقدار شسته نشده از نیمۀ چپ بدن باشد شستن همان مقدار کفایت می کند، هرچند طول کشیده و تمام اعضا خشک شده باشد و نیازی به اعادۀ غسل و نیز شستن سایر قسمت های طرف چپ بدن نیست. و اگر مقداری که شسته نشده از طرف راست باشد، همان مقدار و سپس طرف چپ بدن را می شوید. و اگر آن مقدار از سر باشد همان مقدار و سپس دو طرف بدن را می شوید.
مسأله 8 ـ در غسل ترتیبی موالات شرط نیست، بنا بر این اگر در اول روز سر و گردن و در وسط روز طرف راست و در آخر روز طرف چپ را بشوید غسلش صحیح است.
مسأله 9 ـ غسل ترتیبی زیر باران و ناودان جایز است ولی غسل ارتماسی صحیح نیست.
چهارم ـ (از واجبات غسل) آن است که آب، مطلق و پاک و مباح باشد، بلکه بنابر احتیاط (مستحب) جای غسل کردن و محل ریزش آب و ظرف باید مباح باشد، اگرچه شرط نبودن اباحه در این ها خالی از وجه نیست. و همچنین شرط است که در حال اختیار، خودش غسل کند. و شرط است که به علّت بیماری و مانند آن مانعی از استعمال آب نداشته باشد، همان طور که در وضو گفته شد. و همچنین شرط است که مواضع غسل که قصد شستن آن را دارد پاک باشد و اگر نجس باشد باید اول آن را پاک کند سپس غسل نماید.
مسأله 10 ـ اگر قصد داشته باشد پول حمامی را نپردازد یا آن که بخواهد از مال حرام بپردازد و یا به صورت نسیه بپردازد، بدون آن که حمامی به آن راضی باشد، غسلش باطل است اگرچه بعداً رضایت او را تحصیل کند.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 50
مسأله 11 ـ وضو و غسل با آبی که در معابر به عنوان سبیل (و استفاده همگانی) قرار داده شده اشکال دارد مگر آن که بداند مالکش این نوع استفاده را نیز مباح کرده است.
مسأله 12 ـ ظاهر این است که آب غسل جنابت و حیض و نفاس زن و همچنین هزینۀ گرم کردن آب ـ اگر نیاز به گرم کردن داشته باشد ـ بر عهدۀ شوهر می باشد.
مسأله 13 ـ کسی که در روز ماه رمضان جنب شده باید غسل ترتیبی کند، بنا بر این اگر غسل ارتماسی نماید غسل و روزه اش بنابر احتیاط (واجب) باطل می شود.
مسأله 14 ـ اگر بعد از فراغ از غسل در بعضی از اجزای آن شک نماید، بنا را بر صحت آن می گذارد. و بنابر اقوی چنین است اگر در جزء سابق بعد از آن که وارد به جزء دیگر شده، شک نماید؛ اگرچه احتیاط (مستحب) این است که در این فرض قسمت مشکوک را بشوید.
مسأله 15 ـ جنبی که از او منی بیرون آمده سزاوار است پیش از غسل کردن، با بول کردن استبراء نماید، ولی استبراء، شرط صحت غسل نمی باشد، لیکن فایده اش این است که اگر استبراء نمود و پس از آن غسل کرد و سپس رطوبت مشکوکی از او خارج شد اعادۀ غسل بر او واجب نیست، اما اگر بدون استبراء (با بول) غسل کرد سپس رطوبت مشکوکی از او خارج شد حکم منی را دارد، چه به خاطر تعذر بول، استبراء به خرطات کرده باشد یا نکرده باشد، البته اگر در اثر کوشش در استبراء به خرطات، به پاک شدن و باقی نماندن منی در مجری، یقین کند و احتمال بدهد که آنچه خارج شده رطوبت جدیدی باشد بنابر اقوی اعادۀ غسل واجب نیست و همچنین است اگر با گذشتن مدت زیادی یقین کند که منی در مجری نمانده است، ولی احتیاط (مستحب) اعادۀ غسل درهر دو صورت است.
مسأله 16 ـ کسی که با بیرون آمدن منی جنب شده و غسل کرده و سپس رطوبتی که مردّد بین منی و بول است از او بیرون آید اگر با بول استبراء نکرده حکم منی را دارد و باید فقط غسل نماید. و اگر بول کرده و استبراء به خرطات را بعد از آن انجام نداده حکم بول را دارد و فقط باید وضو بگیرد و در این دو صورت فرقی نیست که احتمال غیر منی و بول مثل مذی و مانند آن را بدهد یا نه. و اگر استبراء به بول و سپس استبراء به خرطات نموده و
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 51
احتمال غیر منی و بول را هم بدهد نه غسل بر او واجب می شود و نه وضو. و اما اگر فقط منی و بول را احتمال می دهد، پس اگر هر دو استبراء را قبل از غسل انجام داده و این رطوبت مشتبه بعد از غسل خارج شده واجب است احتیاط نموده، هم غسل کرده و هم وضو بگیرد. و اگر هر دو استبراء را بعد از غسل انجام داده باشد و سپس رطوبت مذکور خارج شود تنها وضو کافی است.
مسأله 17 ـ اگر بعد از بیرون آمدن منی غسل کند سپس رطوبت مشتبه بین منی و غیر آن خارج شود و شک کند که استبراء به بول کرده یا نه، بنا را بر عدم آن می گذارد، پس غسل بر او واجب است. و اگر احتمال بول بودن رطوبت را هم می دهد احتیاط (مستحب) آن است که علاوه بر غسل وضو هم بگیرد.
مسأله 18 ـ غسل جنابت در تمام چیزهایی که وضو در آن ها شرط است از وضو کفایت می کند.
مسأله 19 ـ اگر در بین غسل، حدث اصغر از شخص سربزند بنابر اقوی غسلش باطل نمی شود، ولیکن بعد از غسل برای چیزهایی که وضو در آن ها شرط است باید وضو بگیرد. و احتیاط (مستحب) این است که غسل را به قصد آنچه که بر او واجب است ـ غسل کامل یا تکمیل آن ـ از نو شروع کند و بعد از غسل وضو هم بگیرد.
مسأله 20 ـ اگر به قصد غسل در آب فرو رود و سپس شک کند که به نیّت ارتماسی بوده تا این که از غسل فارغ شده باشد یا به نیّت ترتیبی و به قصد سر و گردن بوده است تا دو طرف بدن باقی مانده باشد، واجب است احتیاط کند و دو طرف را غسل دهد و از سر گرفتن غسل واجب نیست. بلکه بنابر احتیاط (واجب) اگر غسل را به نیّت ارتماسی از سر بگیرد کفایت نمی کند.
مسأله 21 ـ اگر کسی که جنب بوده نماز بخواند و بعد از نماز شک کند که غسل کرده یا نه، بنا را بر صحت نماز می گذارد، ولی برای اعمال آینده باید غسل نماید. و اگر این شک در بین نماز باشد، نمازش باطل می شود و احتیاط (مستحب) این است که نماز را تمام کند و بعد از غسل نیز اعاده نماید.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 52
مسأله 22 ـ اگر غسل های متعددی به گردن کسی جمع شود، چه همۀ آن ها واجب باشد چه مستحب و چه مختلف، پس اگر با یک مرتبه غسل کردن همۀ آن ها را نیّت کند صحیح است و از همۀ آن ها، هرچه باشند کفایت می کند. پس اگر غسل جنابت در بین آن ها باشد، نیازی به وضو برای چیزهایی که وضو در آن ها شرط است، نیست و اگر نباشد، باید قبل از غسل و یا بعد از آن وضو بگیرد. ولی اگر همۀ آن ها را نیّت نکند، کفایت کردن این غسل از همۀ آن ها مشکل است، بنا بر این احتیاط ترک نشود (و برای آن هایی که نیّت نکرده مجدّداً غسل کند). البته کفایت نیّت غسل جنابت از همه (اگرچه نیّت همه را نکرده باشد) بعید نیست، لیکن ترک این احتیاط که همه را در نیّت بیاورد سزاوار نیست.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 53