واجبات وضو

‏‏واجبات وضو‏

‏‏مسأله 1 ـ ‏‏آنچه در وضو واجب است، شستن صورت و دست ها و مسح سر و پاها‏‎ ‎‏می باشد و منظور از صورت از نظر درازا ما بین رستنگاه موی سر و انتهای چانه است واز‏‎ ‎‏نظر پهنا مقداری است که بین انگشت ابهام (شست) و انگشت وسط کسی که دارای‏‎ ‎‏اعضای متناسب است، قرار گیرد و کسی که اعضایش متناسب با یکدیگر نباشد باید اندازۀ‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 2 ـ ‏‏بنابر احتیاط (واجب) باید صورت از بالا به پایین شسته شود و شستن از‏‎ ‎‏پایین به بالا، بنابر احتیاط (واجب) جایز نیست. البته اگر آب را از پایین صورت به بالا‏‎ ‎‏برگرداند لیکن وقتی که آب به پایین بر می گردد نیّت شستن نماید، جایز است.‏

‏‏مسأله 3 ـ ‏‏شستن آن مقدار از ریش که از حد صورت بیشتر است واجب نیست. اما‏‎ ‎‏شستن آن قسمت از ریش که داخل در حد صورت است واجب می باشد. و در شستن‏‎ ‎‏ریش واجب است ظاهر آن شسته شود چه پرپشت باشد چه کم پشت البته در صورتی که‏‎ ‎‏بگویند صورت را پوشانده، اگرچه بنابر احتیاط (مستحب) در صورتی که موی صورت‏‎ ‎‏کم پشت باشد باید آب را به زیر مو برساند. و در شستن دست ها واجب است که از مرفق‏‎ ‎‏تا سر انگشت ها شسته شود. و در شستن دست ها مانند صورت باید به عنوان مقدمه‏‎ ‎‏مقداری از بالای مرفق شسته شود و نشسته گذاشتن مقداری از صورت یا دست ها، حتی‏‎ ‎‏به اندازۀ جای یک مو جایز نیست.‏

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏شستن قسمت های داخلی، (که از ظاهر محسوب نمی شود) مانند (داخل)‏‎ ‎‏چشم و بینی و آن مقدار از لب ها که پس از برهم نهادن پیدا نمی باشد، واجب نیست.‏‎ ‎‏چنان که شستن داخل سوراخی که در بینی جای حلقه است واجب نیست؛ چه حلقه در آن‏‎ ‎‏باشد چه نباشد.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏برطرف کردن چرک زیر ناخن ها واجب نیست، مگر قسمتی که جزء ظاهر‏‎ ‎‏حساب می شود، چنان که اگر ناخن های خود را بچیند و آنچه زیر ناخن ها است ظاهر شود‏‎ ‎‏شستن آن واجب است و باید قبل از شستن، چرک آن را برطرف نماید.‏

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏اگر از دست ها یا صورت گوشتی کنده شد، شستن جای آن، که ظاهر شده‏‎ ‎‏واجب است و نیز شستن گوشت قطع شده اگرچه به پوست نازکی متصل باشد‏‎ ‎‏واجب است.‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 8 ـ ‏‏برآمدگی پوست ـ مانند تاولی که موقع سوختن به وجود می آید ـ تا زمانی‏‎ ‎‏که باقی است اگرچه پاره شود شستن ظاهر آن کفایت می کند و رساندن آب به زیر پوست‏‎ ‎‏واجب نیست، بلکه اگر قسمتی از پوست جدا شده و قسمتی باقی مانده باشد، شستن‏‎ ‎‏ظاهر قسمت باقی مانده کفایت می کند و کندن تمام آن واجب نیست. و اگر زیر تمام‏‎ ‎‏پوست پیدا شود ولی پوست هنوز متصل است که گاهی می چسبد و گاهی نمی چسبد،‏‎ ‎‏شستن زیر آن واجب است و چنانچه (هنگام وضو گرفتن ) چسبیده باشد بلند کردن یا‏‎ ‎‏کندن آن واجب است.‏

‏‏مسأله 9 ـ ‏‏وضو گرفتن به طریق ارتماس (فرو بردن دست و صورت در آب) با‏‎ ‎‏مراعات شستن از بالا به پایین صحیح است، لیکن در شستن دست چپ باید موقع بیرون‏‎ ‎‏آوردن دست از آب نیّت شستن کند تا مسح با آب جدید (که آب وضو نیست) نباشد،‏‎ ‎‏بلکه در شستن دست راست نیز باید به همین ترتیب عمل کند، مگر این که قسمتی از‏‎ ‎‏دست چپ را نشسته بگذارد که آن را با دست راست بشوید تا آبی که در دست راست‏‎ ‎‏می ماند از آب وضو باشد.‏

‏‏مسأله 10 ـ ‏‏برطرف کردن و یا حرکت دادن چیزی که مانع رسیدن آب به مواضع وضو‏‎ ‎‏است به طوری که آب به زیر آن برسد واجب است. و در صورتی که در وجود مانع شک‏‎ ‎‏کند اگر شکّش منشأ عقلایی نداشته باشد نباید به شک خود اعتنا کند. ولی اگر در چیزی‏‎ ‎‏(که موجود است) شک کند که مانع از رسیدن آب هست یا نه، واجب است یا آن را‏‎ ‎‏برطرف نماید و یا آب را به زیر آن برساند.‏

‏‏مسأله 11 ـ ‏‏برداشتن پوسته ای که موقع خوب شدن زخم روی آن می بندد واجب‏‎ ‎‏نیست و شستن ظاهر آن اگرچه برداشتنش آسان باشد کفایت می کند. اما دارویی که روی‏‎ ‎‏زخم چسبیده تا زمانی که برداشتنش ممکن نباشد مانند جبیره است که شستن ظاهر آن‏‎ ‎‏کافی است ولی اگر برداشتن آن آسان باشد باید برداشته شود.‏

‏
‏‎

‏‏اما مسح سر:‏‏ مسح مقداری از قسمت جلوی سر واجب است و احتیاط (مستحب) آن‏‎ ‎‏است که به کمتر از پهنای یک انگشت اکتفا نکند و احتیاط بیشتر از آن این است که به‏‎ ‎‏اندازۀ سه انگشت به هم چسبیده مسح بکند، بلکه بهتر آن است که با سه انگشت مسح‏‎ ‎‏نماید و در این حکم، زن مثل مرد است.‏

‏‏مسأله 13 ـ ‏‏واجب نیست مسح سر بر روی پوست آن باشد، بنا بر این مسح بر روی‏‎ ‎‏مویی که در قسمت جلوی سر روییده کفایت می کند. البته اگر مویی که در قسمت جلوی‏‎ ‎‏سر روییده به اندازه ای بلند باشد که با کشیدن آن (با شانه زدن مثلاً) از قسمت جلوی سر‏‎ ‎‏بگذرد مسح روی آن مقدار که از جلوی سر می گذرد جایز نیست؛ چه این موها آویزان‏‎ ‎‏باشد و چه روی قسمت جلوی سر جمع شده باشد.‏

‏‏مسأله 14 ـ ‏‏احتیاط (مستحب) آن است که مسح سر با کف دست راست باشد اگرچه‏‎ ‎‏بنابر اقوی با پشت دست نیز جایز است، بلکه دست راست هم خصوصیتی ندارد ( و با‏‎ ‎‏دست چپ هم جایز است ) و مسح با ذراع نیز جایز است، ولی بهتر است با انگشتان‏‎ ‎‏دست راست مسح کند. و ( در هر حال ) باید با رطوبتی که از آب وضو در دست باقی‏‎ ‎‏مانده مسح کند و با آب جدید جایز نیست.‏

‏‏مسأله 15 ـ ‏‏باید محلی که مسح می شود به طوری خشک باشد که اجزای آب از آن به‏‎ ‎‏ماسح (مثل دست) منتقل نشود.‏

‏‏اما مسح پاها:‏‏ بنابر اقوی از نظر درازا مسح از سر انگشتان تا کعب ـ که همان برآمدگی‏‎ ‎‏روی پا است ـ کفایت می کند؛ اگرچه مسح تا مفصل احوط (استحبابی) است. و اما از نظر‏‎ ‎‏پهنا اندازۀ معیّنی ندارد، بنا بر این به هر اندازه ای که مسح صدق کند کافی است و افضل‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 16 ـ ‏‏احتیاط (مستحب) آن است که مسح با کف دست باشد و اگر نتوانست،‏‎ ‎‏آنگاه با پشت دست مسح نماید و اگر این هم ممکن نباشد با ذراع مسح کند، اگرچه اقوی‏‎ ‎‏این است که اختیاراً (و بدون عذر) نیز، می تواند با پشت دست بلکه با ذراع مسح کند.‏

‏‏مسأله 17 ـ ‏‏اگر رطوبت دست خشک شود باید از سایر مواضع وضو مانند ابرو، ریش و‏‎ ‎‏غیره رطوبت بگیرد و با آن مسح کند و اگر گرفتن رطوبت از آن مواضع ممکن نباشد باید‏‎ ‎‏وضو را اعاده کند. و اگر به خاطر گرمای هوا و یا حرارت بدن اعادۀ وضو مفید نباشد‏‎ ‎‏ـ به طوری که هر بار وضو بگیرد، آب وضو خشک می شود ـ باید با آب جدید (آب غیر‏‎ ‎‏وضو) مسح کند، و احتیاط (مستحب) آن است که اول با همان دست خشک و سپس با‏‎ ‎‏آب جدید مسح کند و بعد هم تیمّم نماید.‏

‏‏مسأله 18 ـ ‏‏در مسح، باید ماسح (مثلاً دست) بر روی ممسوح (سر، پاها) کشیده شود،‏‎ ‎‏پس اگر برعکس عمل کند (و سر یا پا را به دست بکشد) کافی نیست. البته حرکت مختصر‏‎ ‎‏ممسوح (سر، پا) ضرر نمی رساند.‏

‏‏مسأله 19 ـ ‏‏در مسح پاها واجب نیست انگشتان کف دست را روی انگشتان پا بگذارد‏‎ ‎‏و تا حد معیّن (برآمدگی روی پا یا مفصل) بکشد، بلکه اگر تمام کف دست را بر تمام روی‏‎ ‎‏پا بگذارد سپس کمی ـ به مقداری که مسح صدق کند ـ بکشد، کفایت می کند.‏

‏‏مسأله 20 ـ ‏‏در وقت ضرورت ـ مانند تقیه، سرما، درنده، دشمن و هر آنچه که به سبب‏‎ ‎‏آن از برداشتن حائل (که روی سر و پاها را گرفته است) می ترسد ـ مسح بر مقنعه، کفش،‏‎ ‎‏جوراب و مانند آن ها جایز است، البته آنچه که در مسح پوست معتبر است مانند آن که‏‎ ‎‏مسح با کف دست و با رطوبت وضو و غیر این ها باشد، در مسح بر روی حائل هم‏‎ ‎‏معتبر می باشد.‏

‏‎