سخنرانی
زمان: 11 آبان 1358 / 11 ذی الحجه 1399
مکان: قم
موضوع: مشکلات و گرفتاریهای انقلاب و توقعات نامعقول
حضار: دانش آموزان مدارس تهران
بسم الله الرحمن الرحیم
پاسخ به اتهامی ناروا
این طور نیست که من مطلع نباشم. افراد و گروهها مرتب می آیند و وضع مناطق خودشان را می گویند و نامه می دهند. [از] این اجتماعات بیرونی و این اجتماعات داخلی و از این مسائلی که شما گفتید من اکثرش را مطّلعم. اینکه می گویید روزنامه ها را نمی دهند، روزنامه ها پیش خودم می آید، خلاصه اش هم پیش من می آید، خلاصۀ اوضاع مملکت هم پیش من می آید، هم از ناحیۀ ارتش، هم از ناحیۀ ژاندارمری، هم از ناحیۀ وزارت ارشاد، مسائلی می آید پیش من، من بی اطلاع نیستم. اینکه می گویید که نمی گذارند به شما برسد، این همین حرفی است که اشخاص غرضمند گفته اند. و مع الأسف شما هم با آن ذهن صافتان باور کردید. الآن می بینید که شما اینجا هستید؛ و از صبح تا حالا هم دستجات مختلف در همین اتاق بودند؛ و در بیرون هم جمعیتهای زیاد، کاغذهاشان را می دهند، منتها اکثر کاغذها چیزهایی است که به من ارتباط ندارد.
برتری انقلاب ایران بر سایر انقلابها
شما مثل اینکه انقلاباتی که در دنیا واقع شده است کم توجه به آن کردید. و انقلاب را مثل یک تبدیل مثلاً نخست وزیر یا رئیس جمهور می دانید. شما می دانید که این انقلاب ایران یک انقلاب نمونه است؛ از حیث اینکه انقلابهایی که در دنیا بوده است، و در این صد سال اخیر زیاد هم بوده است، اینها با یک کودتای نظامی بسیاری از اوقات واقع می شده است، و یک قدرت شیطانی می رفته است، یک قدرت شیطانی دیگر جایش
صحیفه امامجلد 10صفحه 422
می آمده است؛ و به مجرد اینکه انقلاب می شده است و این کودتا تحقق پیدا می کرده است، دست و دهان و قلم همه را می شکستند. در همین چند روز که ملاحظه می کنید یک انقلابی در یکی از ممالک واقع شده است، دنبال آن ـ به طوری که رسانه ها می گفتند ـ تمام مطبوعات تعطیل؛ تمام فعالیتهای سیاسی تعطیل؛ تمام احزاب تعطیل؛ و خَفَقان برای همه! و انقلاباتی که در دنیا شده است، مثل انقلاب اکتبر، مثل انقلاب فرانسه، اینها در سالهای طولانی، تا سالهای طولانی، این دنبالش زحمتها و قحطیها و کشتارهای چند میلیونی [است]. همین شوروی، که حالا این قدر هیاهو بلند کردند که شصت و چند سال است انقلاب کردند، و انقلاب هم در عین حالی که مثل انقلاب نظامی بوده است، مع ذلک باز استقرار ندارد. و قتلی که در آنجا واقع شده و آن قدر کشتاری که در آنجا واقع شده است قابل اِحصا نیست.
ویژگیهای انقلاب ایران
انقلابی که در ایران واقع شده است مع الأسف اکثر مردم نمی دانند چه شده است. نمی دانند مقابله کی با کی بوده است. اطلاع ندارند که این انقلاب بی نظیر است. یک جمعیت سی و چند میلیونی با دست خالی، بدون ابزار جنگ، بدون اینکه نظامیگری داشته باشند، اینها برای خاطر توجهشان به اسلام، توجهشان به دیانت، حرکت کردند و نهضت کردند و چه کردند. تمام قدرتها، تقریباً تمام قدرتهای بزرگ و کوچک، همه مخالف بودند، شوروی مخالف بود، انگلستان مخالف بود، در رأس آنها امریکا مخالف بود، دُول عربی همه مخالف بودند. بعضی اظهار موافقت می کردند، این آخرها که کم کم دیده بودند که دارد جلو می رود، والاّ مخالفت با ایران بود؛ یعنی ملت ایران با همۀ رژیمهای ... مقابلۀ ایران بود با تمام قدرتها. یک همچو انقلابی که همۀ قدرتهایی که چشم طمعشان به این مملکت دوخته اند دستشان از منافع زیادی که از این مملکت می برند بریده شده است، بازار از دستشان گرفته شده است، نفت از دستشان گرفته شده
صحیفه امامجلد 10صفحه 423
است، گاز از دستشان گرفته شده است، منابع زیرزمینی و روزمینی ازشان گرفته شده است و اینها الآن همه در مقابل ما ایستادند و همه توطئه می کنند.
توقعات نامعقول
شما در یک همچو انقلابی توقع دارید که به مجرد اینکه این انقلاب واقع شد، مثل اینکه نخست وزیری را تغییر دادند یا رئیس جمهوری را تغییر دادند. [بعد] باید خوب، همۀ امور درست باشد. یک نخست وزیر تغییر کرده؟ توجه نمی کنید که قضیۀ این حرفها نبوده است. قضیه مقابلۀ یک عدۀ بی سلاح [است] با تمام قدرتهایی که در عالم که روابط داشتند با اینجا، چشم داشتند به اینجا. همین دول عربی که می گویید، همینها مخالف بودند. عراق مخالف بود. کویت مخالف بود. عرض می کنم که، یمن و مصر و چه و چه ... و امریکا و انگلیس و همه شان. فرانسه هم مخالف بود. همه مخالف بودند. آن وقت یک انقلاب واقع شده و همۀ اینها را عقب زده، با اینکه اکثر اینها منافع داشتند اینجا. و حالا هم باز نمی توانند چشم بپوشند از منافعشان. امریکا نمی تواند چشم از منافعش بپوشد. انگلستان هم نمی تواند. سایرین هم نمی توانند. آن وقت شما می فرمایید که هیچ قضیه ای تا حالا تحقق پیدا نکرده است و هیچ چیز درست نشده است! عوض نشده است. در صورتی که این چیزهایی که شمردید بسیاریش درست شده است؛ منتها عرضه نشده است به مردم. شاید من هم خیال می کردم گاهی که خوب، چه کردند. ولی وقتی عرضه می کنند، می بینید که یک دولت هشت ماهه با این ترتیب، با اینکه یک وضع آشفته است از همه جهت، یعنی بعد از اینکه ملت ما این پیروزی را تحصیل کرد، پشت این دیواری که شکست یک خرابه ای هم گذاشته بودند اسمش ایران بود، سی و پنج میلیون جمعیت که همه در حبس بودند [...] برای حتی این خانمها همچو ساده نبود که یک وقت اینجا جمع بشوید، برای اینکه امکان نداشت. اگر یک همچو حرفهایی راجع به اجتماع خودمان، راجع به سیاست، راجع به اجتماع، راجع به مملکت، می خواستید بگویید، امکان نداشت برایتان که بیایید اینجا بنشینید و آسوده و راحت مقالۀ خودتان را
صحیفه امامجلد 10صفحه 424
بخوانید و مسائل خودتان را طرح بکنید. شما اینها را کم حساب می کنید. شما نمی دانید که الآن در چه حالی هستید؛ و پنج سال پیش از این در چه حالی بودید. شما نمی دانید که مملکت ما، سی و پنج میلیون حبسی، از حبس بیرون ریخته. اگر صد نفر حبسی را در حبس را باز کنند و یکدفعه بگویند بیایید بیرون، خرابکاری می کنند. برای اینکه یک آشفتگی پیدا می کند که دنبال این آشفتگی این است که خرابکاری می کنند. سی و پنج میلیون جمعیت که در همه جایش سازمان امنیت و سایر قوای انتظامی و دولتی در همه جا مردم را به سیخ کشیده بود، یا حبس، یا زجر، یا نفس نکشیدن. یک روزنامه نداشتید که یک کلمه بتواند بنویسد. اگر بخواهد بنویسد یک کلمه [...] در رادیو تلویزیون امکان نداشت که جز مدح «آریامهر» چیز دیگری بگویند. تمام رسانه ها رسانه هایی بودند که برای آنها داشتند فریاد می زدند و تبلیغات می کردند. امکان نداشت یک نفر بتواند یک اجتماعی داشته باشد. یک راهپیمایی امکان نداشت. در تمام این مدت امکان نداشت برای کسی که پانصد نفر جمع کند و راه بروند، و بر فرض که بخواهند یک مطلب صحیح هم بگویند؛ چه برسد به آنجایی که در مقابل دولت بخواهند یک مطلبی بگویند. هیچ امکان نداشت برایشان. این مطلب را شما کم حساب می کنید که در پنج سال پیش از این نفسها همه قطع شده بود؛ قدمها و قلمها همه شکسته شده بود؛ مطبوعات همه در اختناق بودند؛ مردم همه در گرفتاری بودند؛ جوانها در حبس بودند؛ مردم، سیاسیون، نفسشان قطع شده بود؛ روحانیون امکان نداشت برایشان یک مطلبی در منابر بگویند؛ امکان نداشت برایشان یک مسئله مربوط به جامعه را بگویند.
الآن همۀ این مسائل یکدفعه حل شد. یکدفعه همه سر بلند کردند دیدند که بیرون حبس اند و آزاد! آزادیِ بعد از اختناق و حبس پنجاه ساله امکان ندارد که دنبالش این تقاضاهای سی و پنج میلیونی نباشد. همۀ تقاضاها هم این است که چرا شما درست نمی کنید. هی به من می گویند. خوب، مگر من همه کاره ام. من یک طلبه هستم. اینجا منتها من نصیحت می کنم. اینها هم که ملاحظه می کنید، از دولت و از قوای مردمی که فعّال هستند، همه مشغول اند. شما نمی دانید که چه قدر خانه درست شده است. چه قدر
صحیفه امامجلد 10صفحه 425
حمام درست شده است. در این دهات و در این اطراف چقدر اسفالت کردند. خود مردم یا دولت چقدر مدرسه درست کردند. همۀ اینها درست شده است. اما یک مملکتی که این طور دست شما داده است درست شدنش [...] سی و پنج، پنجاه سال خراب کردند؛ اگر نگوییم دو هزار و پانصد سال. پنجاه سال تیشه برداشتند و بیل و کلنگ برداشتند و خراب کردند. مملکتی که پنجاه سال خراب شده است که نمی شود [طرف] هشت ماه شما هر چه دلتان بخواهد توی سینی بگذارند جلویتان تعارفتان بکنند! خودتان باید خدمت بکنید. شما خودتان را کنار نگذارید و بگویید نکردند. بگویید نکردیم. ما باید بگوییم چه کردیم. مگر این مملکت مال وزیر است. مگر مملکت مال امیر است. مگر مملکت مال روحانی است. مملکت مال همه است. همه باید بگوییم چه کردیم. ننشینید هی بگویید چه کردند. آنها هم مثل شما می مانند. مثل سابق نیست که یک هیأت حاکمه ای باشد که همه چیز باید دست او باشد، و شما هم قدرت نداشته باشید که هیچ کاری بکنید و هیچ حرفی بزنید؛ همه منافع هم تو جیب او برود. سابق این طور بود که هر چه منفعت بود تو جیب هیأت حاکمه می رفت و بستگان او. وقتی این طور بود، خوب، مردم باید بگویند شما همۀ منافع را می برید، و هیچ کاری هم برای ما نمی کنید جز خرابی. منتها جرأت نمی کردند بگویند. مسئله این طور بود، ولی کسی جرأت نمی کرد نفس بکشد.
رژیم پهلوی منشأ محرومیتها و گرفتاریها
حالا مملکت مال همه شده است، و یک هیأت حاکمۀ قهّاری که بخواهد هر چه دست می آید بگذارد جیبش نداریم. شما خیال کنید اینها یک کدامشان یک شاهی استفادۀ نامشروع داشته باشد، نیست در کار. نظارت در کارشان هست. خودشان مردم صالحی هستند. منتها نباید ما بنشینیم همه مان، خانمها و آقایان و، عرض کنم، جوانها، و پیرمردها بنشینند بگویند که برای ما چه کردند. مگر آنها با شما چه فرقی دارند؟ شما برای آنها چه کردید؟ همه باید برای هم کار کنید. همان طوری که آنها موظف اند که کار
صحیفه امامجلد 10صفحه 426
بکنند، شما هم موظفید کار بکنید برای مردم. من هم موظفم کار بکنم. یک مملکتی است مال همه تان. مال یک دسته خاصی نیست که شما بگویید که این که منافعش می برد پس چرا کار نمی کند. منافع مال همه است. مضارش هم مال همه است. مملکت هم مال همه است. اما توقع نداشته باشید یک بچه ششماهه، هشتماهه، ده ماهه، بتواند کارهای فلاسفه را بکند. این مملکت ما الآن مثل یک بچه هفت هشتماهه می ماند که تازه تولد شده، با همۀ دردها، با همۀ رنجها، و همۀ بیماریها. خوب، یک همچو مملکتی که مثل یک طفل هشتماهه مبتلا به تمام بیماریها، خصوصاً بیماریهای بعد از انقلاب [...] بیماری بعد از انقلاب بسیار زیاد است؛ بسیار سخت است. شما یکیتان یک روز بیایید اینجا بنشینید و ببینید این افرادی که می آیند اینجا چه می گویند، چه می خواهند. فلان مرد می گوید که من زن ندارم، برای من یک زن! فلان دختر می نویسد از اطراف که من یک شوهری می خواهم! خوب، خیلی از کاغذها از این سنخ حرفهاست. از این سنخ حرفها. اینهایی که می آیند اینجا دست هاشان، شما یک وقت بیایید تماشا کنید، ببینید که خیلی از اینها دستشان بلند است و یک پاکت دستشان است. آن وقت شما خیال می کنید که این یک پاکت راجع به یک مسائل سیاسی و یک مسائل اساسی است، و اینها را که ما نگیریم اطلاع بر جایی نداریم! الآن تو آن اتاقی که من نشستم یک جای بزرگی است که پر کاغذ است. این کاغذهایی که آمده است و ما دیدیم که چه می خواهند، چه می گویند. اینها الآن این طوری هست که هر که هر چه گرفتاری دارد، خیال می کند ما انقلاب کردیم که مثلاً زن داشته باشیم! ما انقلاب کردیم شوهر داشته باشیم! ما انقلاب کردیم چه داشته باشیم. ما انقلاب کردیم، حالا که انقلاب کردیم، خودتان درست کنید. به ما چه می گویید. زحمت کشیدند، خود ملت زحمت کشیده، و خودشان انقلاب کردند و خودشان این جرثومۀ فساد را از اینجا بیرون کردند. حالا هم خودتان هستید. خودتان چرا [نمی کنید] به من چه کار دارد که به من مراجعه می کنید. من هم مثل یکی از شما. من هم مثل شما هستم. شما الحمدلله نعمت جوانی هم دارید و قدرت هم دارید؛ من آنش را هم ندارم. دولت هم مثل شما می ماند. شما دولت را یک چیز دیگری حساب نکنید. آن هم
صحیفه امامجلد 10صفحه 427
یک قدرت محدود دارد. یک اشخاص محدود. اینها الآن وقتی [برای] یک کاری یک نفر را می خواهند عوض کنند، مدتها باید بگردند، فکر کنند، که چه باشد؛ سابقه اش باید چه باشد. مثل سابق نیست که همه معلوم باشد که چه مردمی هستند. مردم جرّاری هستند که معلوم [بودند]. آنها هم همان مارهای جرار را می خواستند سر کار بگذارند، و می گذاشتند. حالا می خواهند یک آدمی باشد که مسلم باشد، متدین باشد، امین باشد، تمایل به راست و چپ نداشته باشد. شرایط دارد برای پیدا کردن یک نفری که چه بکنند. و ندارند آن را. من می دانم که الآن در ادارات خیلی هست اشخاصی که ناباب هستند. از اداره بخواهند این را برش دارند، کسی نیست که جای این بنشیند، این کار را درست بکند. مع ذلک دارند تصفیه می کنند؛ مشغول اند. بسیار هم از اینها بیرون کردند. بسیار هم از اینها تغییر داده شده است. لکن شما توقعتان زیاد نباشد.
انتقادگران عافیت طلب
آقا، ما باید به شما بگوییم که خوب، شما برای ما چه کردید؟ ما این قدر زحمت کشیدیم، حبس رفتیم، شما هم حبس رفتید، ما هم حبس رفتیم، چرا شما به ما می گویید که برای ما چه شده. ما به شما می گوییم شما برای ما چه کردید؟ فرقی نمی کند، همه مان باید بگوییم که ما باید چه بکنیم. بگویید «باید چه بکنیم».
اما «باید چه بکنیدِ» شما: شما باید کاری بکنید که این صداها کم بشود. اگر بخواهید مملکتتان را درست بکنند، با آرامش باید درست بکنند. اگر یک جایی تظاهر و دعواست نمی شود اسفالتش کرد. اگر یک مدرسه ای صبح که وارد می شوید می بینید که یک دسته از آن ور ریخته، یک دسته از آن ور ریخته، تو سر هم می زنند، نمی شود تو این مدرسه درس خواند. نمی شود هم اصلاحش کرد. نمی شود بگویید شما آموزش و پرورش چرا کار نمی کند. خوب، نمی گذارند. این کردستانی که الآن می بینید که به این خرابی است، خوب، یک دسته از همین انگلها و از همینهایی که مربوط به رژیم منحوس شاهنشاهی است که یا مربوط به چپ [و] راست، یا همه راست! ـ چپ ها هم خیلی
صحیفه امامجلد 10صفحه 428
دخالت در اینجا نمی توانند داشته باشند. همه امریکایی [است] به صورت چپ و راست ـ خوب، اینها نمی گذارند که برای کردها یک کاری انجام بگیرد. بودجه برایشان تعیین کردند؛ اما خوب، یک [جایی] که وقتی که یک فوج از آنجا راه می رود با تفنگ می زنند، می توانند بروند آنجا اسفالت کنند؟ می توانند بروند مدرسه بسازند؟ می توانند بروند آنجا نمی دانم حمام و دبیرستان آن چیزهایی که احتیاج دارند؟ خوب، نمی شود این.
خدمات قابل توجه در مدت کوتاه
کوشش کنید که این حرفهایی که هی تضعیف می کنند شماها را که هیچ کاری نشده، هیچ کاری نشده [...] این «هیچ کاری نشده» برای تضعیف شماست. خیلی کار تا حالا شده. یعنی من باید بگویم به شما که این هشت ماهی که اینها کار کردند در یک همچو محیطی، و نمی گویم که کار تمام است در یک همچو محیطی، با همچو وضعی، با همچو کارشکنیها خیلی کار شده. منتها این کارها عرضه نشده به مردم که بگویند چند تا کار کردیم. همین دیروز که آمدند اینجا یک دسته ای که مال قم بودند، اینجا وقتی که خواندند راجع به کارهایی که کردند، راجع به حمامها، و راجع به، عرض می کنم، اسفالتها و راجع به خانه سازیها، و امثال ذلک، شمردند زیادش، صفحۀ بزرگی بود که نوشته [بود.] قبل از آن هم راجع به همین «بنیاد مستضعفین». شما خیال می کنید بنیاد مستضعفین چیزی در آن نشده. نخیر، خیلی زیاد شده. منتها زیادتر از این باید بشود. مستضعفین تقریباً چندین میلیون اند؛ چندین میلیون اشخاصی هستند که ضعیف اند؛ و همه هم از رژیم سابق به ارث برده شد. همۀ اینها که می بینید که مثلاً خانه ندارند، زندگیشان درست نیست، اسفالت ندارند، اینها که در انقلاب این جور نشده. این در رژیم سابق شده. [در] رژیم سابق جرأت نمی کردند، بگویند آب نداریم. اگر می گفتند آب نداریم، حبس می بردندشان. اگر می گفتند اسفالت نداریم، کتکشان می زدند. حالا دیگر نه کتک است و نه حبس و نه زجر، و نه هیچ این حرفها نیست در کار. وقتی نیست، همه صداشان
صحیفه امامجلد 10صفحه 429
درمی آید، تمام مستضعفین صداشان درمی آید، که نه آب داریم و نه برق داریم. خوب، از شما می پرسم، شمایی که نه آب دارید نه برق، تازه این کار شده؟ می گویند نه، از سی سال، چهل سال، از اول این جور بوده. خوب، از اول این جور بوده، به ما چه؟ از ما چه طلبی دارید شما. از اول این جوری بوده. اینها که دارند می سازند. اگر بگویید هیچ کاری نکردند، نخیر! خیلی کار کردند. این قدر جاها را لوله کشی کردند و آب بردند و آب رساندند. این قدر جاده ها را ساختند. در هر جا که بروید این مسائل هست. خانه ها زیاد ساخته شده. اما برای چند میلیون جمعیت به این زودی درست نمی شود. آنها هم قبول دارند که البته خیلی از چیزها مانده است. اما نه این است که کاری نکردند؛ تا حالا هیچ کاری نشده؛ انقلاب شده مثل اول! اگر انقلاب مثل اول [است] که شما اینجا نشسته بودید! اگر شما اینجا آمده بودید، وقتی بیرون می رفتید جایتان تو حبس بود. انقلاب شده مثل اول یعنی چه؟ اینها تضعیف می کنند روحیۀ شما را. شما قوی باشید؛ قدرتمند باشید. با همان قدرتی که همچو سد بزرگی را شکستید جلو بروید، درست می شود مملکتتان. نترسید از این حرفها. یک دسته ای ماندند، از این دسته هایی که مثل دزدها هستند که سر گردنه می روند دزدی می کنند! من خودم اطلاع [دارم] یادم هست از آن وقتها، از زمان احمد شاه یادم هست، که ما مبتلا بودیم به دزدیها. مبتلا بودیم به این اشخاصی که می آمدند، مثل رجبعلی و مثل آن نایب حسین کاشی و مثل آن میرزا ... و اینها، که شما حالا اسم هایشان را هم نشنیدید، می آمدند غارت می کردند. دهاتی که ما در آن بودیم غارت می کردند. اصل حکومت در کاشان نمی توانست کاری بکند. همه اش این غارتگرها بودند. غارتگرها آنجا غارت می کردند؛ همۀ کارها را انجام می دادند. منتها زمان رضا شاه همۀ غارتها را منحصر کردند به یک غارتگر! همه را سرکوبی کردند، یک
صحیفه امامجلد 10صفحه 430
غارتگر جای همه نشست، آن غارت می کرد. پیشتر غارتگرها متعدد بودند. بعدش همه سرکوبی شدند ـ آن هم به دستوری که از خارج داشتند همه را سرکوبی کردند ـ و متمرکز شد قوا در یک نفر که آن هم غارتگر بود!
آزادی مهمترین ثمره انقلاب
شما خیال نکنید که کاری نشده. نه، خیلی کار شده. معجز شده. اعجاز شده. این فریادی که اینجا می بینید امکان نداشت که سابق یک کسی بیاید یک صدایی بکند. خوب، این آزادی، نعمت آزادی، از همه چیز دنیا بیشتر است. شما الآن طوری هستید که می روید منزلتان هیچ فکر این نیستید که خوب ما اینجا هستیم، مبادا سازمان امنیت بیاید مثلاً برادرم را بگیرد؛ پدرم را بگیرد؛ شوهرم را بگیرد. عرض کنم این خوفها را داشتید. [حالا] راحت می خوابید. نه سازمان امنیت می آید کسی را بگیرد؛ و نه دولت می فرستد کسی را بگیرد. دزدها را، آن غارتگرها را، آنهایی که شما را اذیت کردند در طول تاریخ، آنها را دارند یکی یکی می گیرند؛ بعضیشان را به جزایشان می رسانند، [بی گناه] را نمی رسانند. شما این را باورتان نیاید وقتی به شما می گویند که چه شد، چه شد، چه شد؟ این حرفهایی است که همین کسانی که مربوط به رژیم سابق [هستند ]می زنند، برای اینکه به شما بگویند که اصلاً اسلام هم مثل [آنها]. نمی دانند که برکت اسلام بود که دزدها را از این مملکت بیرون کرد. برکت اسلام است که این آزادی الآن هست. برکت اسلام بود که بعد از انقلاب همچو آزاد کردند همه را، تمام مطبوعات آزاد شد؛ منتها بعدش دیدند، که پنج شش ماه که گذشت، دیدند که این مطبوعات وابسته به اسرائیل است بعضیشان، بعضیشان دارند توطئه می کنند بر ضد مملکت، خوب، روی قواعدی بنا شد که رسیدگی بشود، و هر کدام که این طور هستند جلوشان گرفته بشود. هیچ انقلابی در دنیا نمی توانید پیدا کنید مثل انقلاب ایران که بعد از انقلاب ابداً گرفتاری در کار نبود و آزادی مطلق بود. اجتماعات همه آزاد بود؛ و حزبها همه آزاد بود؛ و مردم همه شان به طور آزاد مسائلشان را می گفتند؛ مطالبی که داشتند می گفتند؛ انتقادات می کردند.
صحیفه امامجلد 10صفحه 431
این معنا هم که گفتید که به شما مطالب را نمی رسانند، این هم از جمله حرفهایی است که اینها می زنند، برای اینکه بفهمانند به مردم که من یک آدم بی اطلاعی هستم. وقتی من یک آدم بی اطلاعی باشم، نمی تواند حرف من یک حرف صحیحی باشد. من بی اطلاع نیستم. شما الآن آمدید چه قدر حرف زدید، پیش من نشستید حرفتان را زدید، ... کسی این را نمی بیند. صبح و ظهر و شب، و همه وقت هستند. منتها از صبح تا ظهرش بنا بود که اجتماعات باشد، و بعدش من را یک قدری آزاد بگذارند. این وقت آزادی من است که حالا شما دارید می بینید. ان شاءالله که همه تان موفق باشید. و من به همه دعا می کنم.
صحیفه امامجلد 10صفحه 432