سخنرانی در جمع بازاریان تهران (اهمیت بازار ـ مراعات احکام اسلامی در بازار)

‏‏سخنرانی‏

‏‏زمان: 25 دی 1359 / 8 ربیع الاول 1401 ‏

‏‏مکان: تهران، جماران‏

‏‏موضوع: نقش بازار در پشتیبانی ازاسلام ـ مراعات احکام اسلامی در بازار ـ‏

‏‏مناسبت: شهادت امام حسن عسکری (ع)‏

‏‏حضار: اصناف و بازاریان تهران، گروهی از جوانان خوزستانی‏

‏‏بسم الله الرحمن الرحیم‏

‏‏اهمیّت بازار در پشتیبانی از اسلام‏

‏‏     ‏‏بازار در طول تاریخ، بازارهای تمام کشور و خصوصاً بازار تهران یک بازوی قوی ای‏‎ ‎‏از برای اسلام و از برای کشور بوده است و ان شاءالله خواهد بود. اگر تمام شما یادتان‏‎ ‎‏نیست بعض از سالمندان یادشان است که رژیم سابق ـ شاید زمان رضاشاه بود ـ اینها در‏‎ ‎‏صدد برآمدند که اصل بازار نباشد در ایران. از این مجتمع زیر سقف می ترسیدند. از‏‎ ‎‏مجتمعاتی که حصار داشت و زیر سقف بود و مجمع مؤمنین و متدینین و جوانهای متعهد‏‎ ‎‏بود می ترسیدند. از مساجد که محل اجتماع همین بازاریان بود و از خود بازار که مجمع‏‎ ‎‏ملت بود خوف داشتند. و همیشه بازار دنبالۀ مقاصد اسلامی و برای پیشرفت اسلام و‏‎ ‎‏برای پیشرفت اقتصاد اسلامی یک بازوی ستبر قدرتمندی بوده است و الآن هم همین‏‎ ‎‏طور است. منتها سابق، دولتهای رژیم سابق و خود رژیم سابق چون با مردم نبود و مردم‏‎ ‎‏هم با او نبودند، شاید جرأت نکرد یک دفعه محمدرضا تو بازار بیاید. اما اکنون این طور‏‎ ‎‏نیست، برای اینکه دولت و بازار، رئیس جمهور و بازاریها اینها برادر هستند و از خود این‏‎ ‎‏مردم هستند. این طور نیست که در آن رده های باصطلاح خودشان بالا باشند و به حسب‏‎ ‎‏واقع منحط باشند که مردم آنها را نپذیرند. در طول تاریخ هر مشکلی که پیدا می شد برای‏‎ ‎‏اسلام و برای علمای بزرگ اسلام کافی بود که نصف روز بازار برای یک همچو امری‏‎ ‎‏بسته بشود و مشکل حل بشود. یک پشتوانۀ عظیمی است بازار برای اسلام، و بازاریها‏‎ ‎‏باید با کمال دقت این مسئله را حفظ کنند.‏

‏
‏‎

‎‏     در همۀ قشرها اشخاصی که مخالف با مصالح عمومی مسلمین باشند و فعالیتهایشان بر‏‎ ‎‏این باشد که جیبهای خودشان را پر کنند، هست. بازار هم افرادی هستند که در همچو‏‎ ‎‏وقتی که کشور ما مبتلای به جنگ است و پیرزنها و پیرمردهای دهاتی هرچه دارند، دارند‏‎ ‎‏در راه این اسلام و جنگ می دهند. باز در بین بازار اشخاص منحرفی هستند که از خدا‏‎ ‎‏بی خبرند، و در یک همچو موقعی کارشکنیها می کنند برای دولت، و کارشکنیها می کنند‏‎ ‎‏برای این جنگی که الآن ما داریم. مورد تأسف است این معنا که قشرهای میلیونی ملت در‏‎ ‎‏تمام دهات و قصبات و شهرها و بازارها برای این جنگ نگران هستند و پشتیبان این‏‎ ‎‏جنگ و این جنگزده ها و این ارتش و این پاسدارها هستند. لکن یک عده ای در مقابل‏‎ ‎‏این توده های عظیم در هر جایی از مملکت هستند و در بازار هم هستند که در مقابل‏‎ ‎‏اسلام خودشان را قرار دادند. در مقابل کشور اسلامی خودشان را قرار دادند. کوشش‏‎ ‎‏کنید، آقایان بازاری کوشش کنند در اینکه مبادا اینها بازار را متهم کنند. مبادا اینها بازار را‏‎ ‎‏بدنام کنند. بازار ایران خوشنام است و همیشه پشتیبان کشور و ملت و اسلام بوده است، و‏‎ ‎‏در هر مشکلی، بازار در حل آن مشکلها دخالت داشته است و جزء ملت بوده است. و‏‎ ‎‏همان ملت است و همان مردم است که در بازارها مجتمع هستند و مشغول اقتصاد ملت‏‎ ‎‏هستند و مشغول کارهای صحیح هستند. توجه داشته باشید که یک گروه کوچکی که‏‎ ‎‏منافعشان از دست یا رفته یا خوف این را دارند که از دست برود؛ یعنی منافع نامشروعشان‏‎ ‎‏از دستشان رفته است، کاری نکنند که بازار را متهم کنند، از قول بازار یک چیزی نگویند.‏‎ ‎‏اگر یک وقت از قول بازار یک مطلبی را منتشر کنند، بازاریها اعتراض کنند و به آنها‏‎ ‎‏بگویند که شما اسمای خودتان را بنویسید در اعلامیه های خودتان. باید خیلی امروز ما‏‎ ‎‏توجه به این مسائل داشته باشیم. اجتماع بازار؛ یک اجتماعی است که اگر در یک مسیر‏‎ ‎‏اسلامی حرکت بکند ـ و بحمدالله حرکت می کند ـ مملکت را از آسیب نگه می دارد.‏‎ ‎‏همین بازار است که پشتوانۀ ارتش است. و همین بازار است که در این زمان پشتوانه کشور‏‎ ‎‏است و دولت است. و اگر تفرقه در بازار باشد و بعض از اشخاصی که تفرقه افکن هست‏‎ ‎‏گذاشته بشود که فعالیت بکنند، خدای نخواسته این ستون سِتَبر اسلام را یک وقت از بین‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏می برند. باید توجه داشته باشید. شما می دانید که در مشکلاتی که سابق بود از زمان‏‎ ‎‏میرزای شیرازی‏‎[1]‎‏ تا حالا، مشکلات در بازارها حل می شد. اگر یک وقت یکی از‏‎ ‎‏علمای تهران به واسطۀ بدرفتاری دولتهای زمان قاجار می خواست از تهران برود، بازار‏‎ ‎‏می بست. و همان بود که آنها توبه می کردند و آن عالم را با التماس نگه می داشتند. این‏‎ ‎‏بازار است که باید درست توجه بکند و قشرهای مختلفی که دارد توجه بکند، و مساجد را‏‎ ‎‏آباد کنند و مساجد را پُر بکنند از جمعیتهای خودشان. در ممالک اهل سنت، آنکه من‏‎ ‎‏دیدم در حجاز، وقتی که اذان ظهر گفته می شود بازارها بسته می شود یا باز است و‏‎ ‎‏شُرطه‏‎[2]‎‏ آن را حفظ می کند و می روند مسجدالحرام برای نماز یا مسجدالنبی برای نماز.‏

‏‏    ‏‏بازار باید مظهر تام اسلام و عدالت باشد. بازار باید احتراز کند از چیزهایی که مخالف‏‎ ‎‏دستورات اسلام است. و اقبال کند به آن چیزهایی که موافق دستورات اسلام است. از ربا‏‎ ‎‏بازار باید مُطهّر باشد. اگر در بین بازاریها اشخاصی باشند که خدای نخواسته ربا‏‎ ‎‏می خورند، خود بازاریها آنها را نصیحت کنند. مبادا یک همچو مرضی توسعه پیدا بکند‏‎ ‎‏و مملکت ما را به نابودی بکشد. ربا خوری، بازارها را از بین خواهد برد. مردم را خواهد‏‎ ‎‏تباه کرد. مبادا خدای نخواسته در بین بازار یک همچو معصیت بزرگی ـ که در رأس‏‎ ‎‏معاصی، خدا قرار داده است و آن را بالاتر از زنا‏‎[3]‎‏ و در حکم مقاتله با خدا قرار داده‏‎ ‎‏است‏‎[4]‎‏ ـ مبادا یک وقت در بازار یک همچو امری باشد. و انصاف نیست که در بازار‏‎ ‎‏گرانفروشی باشد. در موقعی که مردم ایران، زن و بچۀ مردم ایران برای جنگزده ها دارند‏‎ ‎‏از منافع خودشان می گذرند و آن چیزی که دارند هدیه می کنند، مبادا در یک همچو‏‎ ‎‏موقعی در بازار، اشخاصی پیدا بشوند که گرانفروشی کنند که موجب فلج مردم و ناراحتی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏مردم بشود. اگر خدای نخواسته از اعمال ما یک شکستی واقع بشود به اسلام، مسئولیت‏‎ ‎‏ما پیش خدای تبارک و تعالی بسیار بزرگ است.‏

‏‏     مبادا در بازار یک وقت راجع به ارتش ایران، راجع به دادگستری ایران، راجع به‏‎ ‎‏پاسبانها و پاسدارها و اینها مسائلی طرح بشود که اسباب تضعیف آنها بشود. و خصوصاً‏‎ ‎‏ارتش و پاسدارها و ژاندارمری که الآن مشغول به جنگ هستند و در ردیف اول جنگ‏‎ ‎‏واقع شدند و کشته می دهند و خون نثار می کنند. مبادا یک وقت مسائلی طرح بشود در‏‎ ‎‏بازار یا جاهای دیگر که موجب تضعیف بشود. باید این نکته توجه به آن بشود که مردم‏‎ ‎‏عادی اطلاع از فنون جنگ ندارند. فنون جنگ را ارتش دارد آن هم ردۀ اوّل ارتش، نه‏‎ ‎‏همه. اگر یک روز پیشروی می شود، یک روز عقب نشینی می شود. نباید این را در‏‎ ‎‏مجلس یا در بازار یا در نطقها طرح بکنند که چرا این طور شد. شما مطلع نیستید از کیفیت‏‎ ‎‏جنگ. کیفیت جنگ یک روز جلو رفتن هست، یک روز عقب رفتن هست. و اینها همه‏‎ ‎‏از مسائلی است که آنهایی که تشخیص می دهند باید این امر را انجام بدهند. اشخاصی که‏‎ ‎‏تشخیص نمی دهند، ننشینند تو خانه هایشان در بین مردم بیایند بگویند که چرا این طور‏‎ ‎‏شد، چرا این طور شد؟ اینها از مسائلی است که امروز لازم است احتراز از آن بشود. من به‏‎ ‎‏همه نصیحت می کنم که راجع به جنگ که الآن ما مبتلا هستیم، نیایند اظهار نظر بکنند که‏‎ ‎‏«به نظر من این طور است». نظر شما هر چه هست، اما اعلام نباید بکنید. نباید یک مطلبی‏‎ ‎‏را که موجب تشویش خاطر رؤسای ارتش است، موجب تشویش خاطر رئیس جمهور‏‎ ‎‏هست، موجب تشویش خاطر دولت هست، یک حرفهایی زده بشود بدون اینکه مطلع‏‎ ‎‏باشید دارید چه می کنید. شما خیال می کنید که می خواهید خدمت بکنید و به حسب واقع‏‎ ‎‏خدمت نیست. توجه به این مسائل باید کرد و هر کس رفت جبهه و برگشت نیاید فریاد‏‎ ‎‏بکند که جبهه چه بود. شما و من تشخیص نمی دهیم که در جبهه باید چه بشود. جبهه را‏‎ ‎‏آنهایی که متخصص اند تشخیص می دهند که باید چه جور باشد و جبهه را چه جور‏‎ ‎‏نگهداری کنند و چطور موازین جنگ را اجرا بکنند. اگر خدای نخواسته به واسطۀ‏‎ ‎‏حرفهای ما، به واسطۀ اقدامات ما در جبهه یک سستی پیدا بشود، یک دلسردی پیدا‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏بشود در جبهۀ جنگ، مسئولش همۀ ما هستیم.‏

‏‏     بازار باید یکدل دنبال جبهه باشد و از پشت سر جبهه را تقویت بکند. و مجلس باید‏‎ ‎‏پشت سر جبهه باشد و مجلس را تقویت بکند. و ناطقها، نویسنده ها، روزنامه نویسها و‏‎ ‎‏همۀ مطبوعات، رادیو و تلویزیون، همۀ اینها باید امروز دنبال این باشند که پیروزی‏‎ ‎‏حاصل بشود. ننشینند هی اشکال بکنند و هی تضعیف بکنند قوای انتظامی ما را. و من به‏‎ ‎‏قوای انتظامی و نظامی که الآن دارند در سرحَدّات جانفشانی می کنند، همۀ طوایفشان،‏‎ ‎‏چه عشایر و چه مردم عادی غیر نظامی و چه خود نظامیها و چه قوای دیگر مسلّح مثل‏‎ ‎‏پاسدارها و پاسبانها به همۀ اینها من نوید می دهم که ایران پشت سر شماست. مملکت‏‎ ‎‏ایران پشت سر شماست. شما اعتنا نکنید به بعض حرفهایی که گاهی گفته می شود. آنها‏‎ ‎‏هم ممکن است بعضیشان از روی غرض باشد ولی شاید غالباً غرض نداشته باشند، توجه‏‎ ‎‏ندارند به مسائل. باید قوای ما در سرحَدّات ـ که الآن جانفشانی می کنند ـ اتکال به خدا‏‎ ‎‏کنند. و توجه داشته باشند که در تمام دنیا یک ارتشی که این طور ملت با آنها موافق باشد،‏‎ ‎‏نیست. الآن ملت عراق بکُلّی مخالف با ارتش عراق است، و ملت ما بکلی موافق با ارتش‏‎ ‎‏ماست و پشتیبان ارتش است. بازارهای مسلمین همه پشتیبان شما هستند. توده های مردم‏‎ ‎‏همه پشتیبان شما هستند. اگر یک عده ای باشند که از رژیم سابق مانده اند، از تفاله های آن‏‎ ‎‏امر فاسد مانده است، یا بعض اشخاصی باشند که سرسپرده به ابرقدرتها هستند و اسباب‏‎ ‎‏یک اغتشاشی یا اسباب یک دلسردی می شود، اینها ملت نیستند. آن که ملت است‏‎ ‎‏بازارهای مسلمین است. آن که ملت است آن کارخانه ها و این صحراها و آنهایی که برای‏‎ ‎‏این ملت دارند کار می کنند. اینها با شما موافق اند. اگر یکی یک صحبتی کرد دلسرد‏‎ ‎‏نشوید، و با کمال قدرت و اتکال به خدا به کارهای خودتان به آن ترتیبی که نقشه های‏‎ ‎‏خودتان اقتضا می کند به همان ترتیب توجه کنید و پیشروی کنید.و من امیدوارم که به‏‎ ‎‏زودی همۀ مسائل ما حل بشود. و همۀ بازارهای ما اسلامی بشود. و همۀ ماها به تَبَع اسلام‏‎ ‎‏هدایت بشویم. خداوند تبارک و تعالی به شما سلامت و صحت و عافیت و توفیق‏‎ ‎‏خدمتگزاری به اسلام بدهد.‏ 

‏‏والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته‏

‏‎ ‎

‏‎

‎

• - مرحوم آیت اللّه میرزا محمدحسن شیرازی مرجع تقلید شیعیان در دورۀ ناصری که با فتوای تاریخی خود، موجب الغای قرارداد معروف تنباکو شد، وی به سال 1312 ه . ق. درگذشته است.
• - در کشورهای عربی پاسبانهای شهری را «شُرْطه» می گویند.
• - فروع کافی، ج5، ص144، ح1.
• - اشاره است به آیۀ 279، سورۀ بقره: «فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِنَ اللّه ِ وَرَسُولِهِ وَإِنْ تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤوسُ أَمْوَ الِکُمْ لاَ تَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ» پس اگر ترک ربا نکردید آگاه باشید که به جنگ خدا و رسول برخاسته اید، واگر از این کار پشیمان گشتید اصل مال برای شماست، به کسی ستم نکرده اید و ستم ندیده اید.