سخنرانی
زمان: صبح 17 آبان 1362 / 2 صفر 1404
مکان: تهران، حسینیه جماران
موضوع: محتوای فرهنگ و هنر در رژیم پهلوی و تلاش برای جایگزین نمودن فرهنگ اسلامی
حضار: خاتمی، سید محمد (وزیر ارشاد اسلامی) ـ قائم مقام، معاونان و مسئولان بخشهای مختلف وزارتخانه
بسم الله الرحمن الرحیم
محتوای فرهنگ در رژیم سابق
کارهایی که نقل کردید مورد تقدیر و تأیید است. هر چیزی که در هر جا باید از صفر شروع شود در اینجا باید آن را از زیر صفر شروع کرد. اصولاً چیزهایی که مربوط به فرهنگ و وزارت ارشاد است، و اینکه عرض می کنم ما باید از زیر صفر شروع کنیم و زحمت زیاد بکشیم تا به صفر برسد، به خاطر این است که در طول مدت شاهنشاهی و خصوصاً در دو زمان اخیر، همه چیز و خصوصاً افکار جوان ها را به عقب برده اند به طوری که آنها که تحصیل کرده بودند و می خواستند بگویند ما متجدد هستیم، حتماً تجدد را به این معنا می دانستند که بی بند و بار باشند، و این معنا به واسطۀ تبلیغات داخلی و خارجی و روزنامه ها چنان در ذهن شان متمرکز شده بود که تجدد یعنی همه چیز شکلش خارجی باشد و مثل اینکه غیر از این شکل زندگی کردن امکان ندارد، که اگر شما بخواهید این وضع را عوض کنید و افکار را به جایی برسانید که به راه صحیح بیفتند مدت طولانی لازم دارد.
البته با این تحولی که در ایران واقع شد، خیلی از قدم ها بدون دخالت کسی برداشته شد و جوان های ما یکمرتبه و به خواست خداوند تبارک و تعالی از این منجلاب فساد بیرون آمدند و مهیا هستند که روی آنها کار کنید.
در رژیم سابق تمام چیزها خصوصاً فرهنگ و هنر، محتوایش عوض شده بود. یعنی
صحیفه امامجلد 18صفحه 215
کسی که نام سینما را می شنید خیال می کرد که آنجا باید مرکز فساد و سوء اخلاق و مرکز مخالفت با همه چیز باشد، و یا کلمه تئاتر در ذهن انسان چیز مبتذلی بود که از آن بهرۀ فساد برده شود، هکذا همه چیز دیگر. و عمده این است که ما ذهن این جوان ها و حتی پیرها و روشنفکرنماها را آماده کنیم که ما خودمان آدم هستیم و اینطور نیست که در همه چیز دستمان را پیش دیگران دراز کنیم و حتی اخلاق و زبانمان را نیز از آنها یاد بگیریم. در حالی که عده ای زبان خودشان را کنار گذاشته و ارزش را به چند کلمه انگلیسی در کتابی می دانند، با اینکه با زبان خودشان همان مطلب را می شود فهماند. اگر در کتابی چند کلمۀ خارجی نباشد، آن کتاب را بدون ارزش می دانند. آنها می خواستند که تمام وجود ما در اختیارشان باشد که هر طوری می خواهند عمل کنند. و شما تابلوها را دیده بودید که اکثراً از دوافروشی گرفته تا کتاب فروشی و غیره دارای اسم های خارجی بودند، و این همه به خاطر این بود که ما فرهنگ خودمان را فراموش کنیم. و عده ای هم به نام «فرهنگ ایران باستان» از اسلام فرار می کردند، که چندی پیش عده ای از اینها که در خارج اجتماع کرده بودند یکی از حرف هایشان این بود: «تعجب است که ما باید روزانه هفده مرتبه رو به کعبۀ عرب ها دولا راست بشویم و نماز بخوانیم، و اگر ما از عرب ها فرهنگ ایران را بگیریم جز شتر چیزی نمی ماند» در صورتی که اروپائی ها و دانشمندان اروپا هم قائل به این مطلب اند که تمدن اسلام مقدم بر سایر تمدن هاست. و در سابق به هر یک از ایرانیان از کودکی تزریق می شد که باید همه چیز از اروپا گرفته شود و ارزش های انسانی به هر چه بیشتر فرنگی شدن است و باید از سر تا پا فرنگی شویم. و این آقایان نمی نشینند و مقایسه کنند که در تمام مسائل بین فرهنگ اسلام و فرهنگ های دیگر چه تفاوت هایی است. و آیا به صرف اینکه اسلام از عرب آمده ما باید با آن مخالفت کنیم، و آیا این همان نژادپرستی نیست که اروپایی ها می خواهند به وسیلۀ آن ما را به استعمار بکشند و بین طوایف عرب و عجم و ترک جدایی بیندازند؟
بنابراین، مدت ها باید زحمت بکشیم و باور کنیم که خودمان دارای یک فرهنگ بزرگ انسانی با ارزش های اسلامی هستیم و اگر امروز کمبود نیروی انسانی هست به
صحیفه امامجلد 18صفحه 216
خاطر همین است که افکار به آن طرز تفکر عادت کرده بود. لذا ساختن تئاتری که مطابق با اخلاق انسانی ـ اسلامی باشد زحمت دارد و سینما هم اگر بخواهد چنین باشد نیازمند به صرف مدت ها وقت است. و هرگز در متن سینما و تئاتر نوشته نشده است که باید مرکز فساد باشند و هنر آنها هم که عبارت بود از چیزهای مبتذل، جز این نبود که افراد و جوانان ما را در دانشگاهها و خارج و داخل طوری تربیت کنند که همه را منحرف سازد.
تأسف بار بودن تبلیغات خارج از کشور
خداوند تبارک و تعالی، بر این ملت منت گذاشت و سایه شوم رژیم پهلوی از بین رفت. که امیدوارم به برکت و زحمت این جوان ها خصوصاً در فرهنگ و وزارت ارشاد برگردیم به حال خودمان که ان شاءالله می توانیم و نباید مأیوس باشیم.
بحمدالله همه چیز ایران جا افتاده است و ما وابستگی نداریم و باید در این راه طوری زحمت بکشیم که نسل آتیه بدانند راهشان چیست. و امیدوارم شما در همۀ امور موفق باشید خصوصاً راجع به تبلیغات خارج از کشور که واقعاً تأسف آور است. اصلاً در دنیا چه خبر است و آنها چه می گویند؟ رادیوهای خارجی محامد و خوبی های ایران را کنار گذاشته و یا به چیز دیگر برمی گردانند، و اگر مطلب کوچکی پیدا کنند صد تا روی آن می گذارند و بر علیه انقلاب تبلیغ می کنند، در حالی که ما متکی به خدای تبارک و تعالی هستیم، و امید است خداوند به ما محبت نموده و قصد ما را الهی کند که کسی که با خدا باشد خدا با اوست و پیروزی با اوست.
والسلام علیکم و رحمة الله
صحیفه امامجلد 18صفحه 217