احمد و عصر بعد از امام

‏‏□ احمد و عصر بعد از امام‏

‏‏ ‏

‏

‏‏ ‏‏‏ ‏

‏‏مردم ایران به خاطر دارند که بعد از پیروزی انقلاب‏‎ ‎‏اسلامی، رادیوهای بیگانه و عوامل داخلی بیگانگان مرتباً از‏‎ ‎‏سرنگونی سریع نظام نوپا و عدم امکان استقرار نظام اسلامی‏‎ ‎
‏‎

‏
‏‎

‏

‏‏

‏
‏‎

‏‏هیهات که در این لحظات سخت، سفارشات و وصایای‏‎ ‎‏عمومی و خصوصی امام را فراموش کند و تحت تأثیر سنگینی‏‎ ‎‏داغ فراقِ پدر، بیتابی و انزوا پیشه کند. او فرزند کسی است که‏‎ ‎‏وقتی عزیزترین عزیزانش «مصطفی» را که امید آینده انقلاب‏‎ ‎‏بود و مراتب علم و کمال و جهاد و تدبیرش تردیدی باقی‏‎ ‎‏نمی‌گذاشت که شایسته‌ترین فرد برای ادامۀ راه پدر است،‏‎ ‎‏وقتی دشمنان انقلاب او را از امام گرفتند با آنکه تمام عمر با‏‎ ‎‏ امام و همدم و انیس امام بوده و در روزهای تنهایی تبعید در‏‎ ‎‏ترکیه و ایام غربت نجف تمام ساعات عمرش را در کنار پدر‏‎ ‎‏و در رابطه‌ای عمیقاً عاطفی و سرشار از محبت به او سپری‏‎ ‎‏کرده است، در آن مصیبت بزرگ، حضرت امام خم به ابرو‏‎ ‎‏نیاورد و حسین‌گونه ‏‏«الهی رضاً برضائک»‏‏ گفت و شورانگیزتر‏‎ ‎‏از قبل، انقلاب الهی خویش را هدایت کرد. احمد فرزند‏‎ ‎‏چنین پدری است و جز این انتظاری از او نیست که بعد از‏‎ ‎‏امام سرسختانه از راه و مشی پدر و ارزشها و آرمانهای او و‏‎ ‎‏ نظام مستقر و مقدسی که او با خون دل برپا داشته است‏‎ ‎‏حمایت کند و تا پایان عمر بر سر پیمانش با امام و عمل به‏‎ ‎
‏‎

‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏‏‏وصیت جاودانۀ او وفادار بماند، و حقیقتاً که جز این نکرد.‏

‏‏آن مرحوم دقایقی پیش از وداع سوزناکش در شب چهارده‏‎ ‎‏خرداد 68، تنی چند از یاران و اعضای دفتر را فراخواند و‏‎ ‎‏چگونگی انجام مراسم پرشکوه وداع ملت ایران با پیکر مطهر‏‎ ‎‏امام در مصلای تهران و مراسم تشییع و خاکسپاری را به‏‎ ‎‏بحث و مشورت گذاشت و پس از تنظیم برنامه‌ها و بازدید از‏‎ ‎‏مادر داغدار و خواهران و اهل بیت مصیبت دیده‌اش دوباره‏‎ ‎‏در کنار پیکر مطهر امام حاضر شد تا از روح مطهّر آن مرد‏‎ ‎‏خدا و سیمای دل‌آرایی که اینک در آرامشی ابدی فرو رفته‏‎ ‎‏است نیرو بگیرد و خود را برای امتحان بسیار مهمی که‏‎ ‎‏ساعاتی بعد فراروی خویش دارد آماده کند. من در آن‏‎ ‎‏نیمه شب سرشار از مصیبت و اندوه و با آن حالی که وصفش‏‎ ‎‏را فقط دلدادگان کوی ولایت در آن شب مصیبتِ عظمی‏‎ ‎
‏‎

‏‏حقیقتاً در آن اندوه کشنده و در آن داغ فراقی که‏‎ ‎‏شعله‌هایش هر دم از درون زبانه می‌کشید و جان و روانمان را‏‎ ‎‏می‌سوخت وقتیکه چشممان به چهره‌های مصمّمی می‌افتاد که‏‎ ‎‏عزم آن کرده‌اند تا راه خمینی همچنان فروزنده و حیات‌آفرین‏‎ ‎‏ادامه یابد، تحمل مصیبت و توجه به مسئولیتِ بودنمان در‏‎ ‎‏عصر بعد از امام خمینی، آسان می‌شد. فردای آن روز‏‎ ‎‏هنگامیکه خبر انتخاب رهبر آینده انقلاب اسلامی را از‏‎ ‎‏بلندگوهای – تازه نصب شدۀ – مصلای بزرگ تهران  شنیدم‏‎ ‎‏غریو تکبیر در فضای غم گرفته پیچید. خبرگان ملت ایران‏‎ ‎‏تکلیف خویش را در پیشگاه خدا و در برابر مردم و در قبال‏‎ ‎‏دینی که به امام و انقلاب داشتند ادا کردند. هنوز جلسات‏‎ ‎
‏‎

‏‏حضرت آیةالله خامنه‌ای در رابطه با نقش مرحوم حاج‏‎ ‎
‏‎

‏‏ ‏

‏‏«در مورد مسأله رهبری، ایشان کاملاً نظرشان با آنچه از طرف‏‎ ‎‏رهبری ابراز می‌شد، موافق اعلام می‌شد و موافق هم بود. مقصود‏‎ ‎‏اینست که در برهۀ بعد از امام ایشان یکی از بهترین مواضعی را که‏‎ ‎‏ممکن است کسی مثل ایشان داشته باشد، در دفاع از اصول‏‎ ‎‏انقلاب و موازین انقلاب داشتند، و از آن چهره حقیقی خط امام از‏‎ ‎‏جان و دل دفاع می‌کردند؛ و از جمله: ایشان از رهبری خیلی دفاع‏‎ ‎‏می‌کردند و دفاع جانانه‌ای که ایشان از رهبری کردند که از اساس‏‎ ‎‏ و اصل رهبری و هم از شخص حقیر، خیلی دفاع می‌کردند، تأثیر‏‎ ‎‏زیادی داشت در بعضی روحیه‌هایی که ممکن بود جور دیگری‏‎ ‎‏ فکر کنند یا احساس کنند.‏

‏‏در هر حال موضعی که ایشان بعد از رحلت امام اتخاذ‏‎ ‎‏کرده بودند، خیلی ارزشمند بود و من معتقدم که یکی از بهترین‏‎ ‎‏فصول زندگی ایشان عندالله همین فصل اخیر است که واقعاً راه‏‎ ‎‏خدا را، راه حق را و راه صحیح را متقرباً الی الله پیمودند. با آنکه‏‎ ‎‏یقیناً از ایشان توقعات گوناگونی بود و وسوسه‌هایی بود... اما‏‎ ‎‏ایشان محکم ایستاده بود و همان اصولی را که مورد نظر شریف‏‎ ‎‏امام رضوان‌الله تعالی علیه بود، با قاطعیت تمام ابراز می‌کرد».‏‎[1]‎

‏‏ ‏

‏‏مهمترین اصلی که بر رفتار و گفتار و زندگی سیاسی و‏‎ ‎
‏‎

‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏‏جهان و جنبشهای اسلامخواهی در جهان، دفاع از تقویت‏‎ ‎

‏‎

‏‏کتاب دیدگاهها (منتخبی از مواضع حجت‌الاسلام والمسلمین‏‎ ‎‏حاج سید احمد خمینی) که به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار‏‎ ‎‏حضرت امام منتشر شده است، خطوط کلی اندیشۀ آن مرحوم‏‎ ‎‏و چگونگی تلاش بی‌وقفۀ او در حراست از آرمانهای امام را‏‎ ‎‏آشکار می‌سازد. از ویژگیهای فرزند امام، همانگونه که خود‏‎ ‎‏در مصاحبه‌ای در سال 58 تصریح کرده است‏‎[2]‎‏ آن بود که‏‎ ‎‏هیچگاه اعتقادش را با مصلحت‌اندیشیهای ریاکارانه معامله‏‎ ‎‏نکرد. در برخورد با نابسامانیها و مشکلات مردم و‏‎ ‎‏ناراضی‌تراشیهای دستگاههای اجرائی و قضایی، صریح و‏‎ ‎‏بی‌پروا انتقاد می‌کرد. نمونه‌هایی بارز از دیدگاههای انتقادی‏‎ ‎‏او را در همان کتاب (دیدگاهها) می‌توان ملاحظه نمود. همواره‏‎ ‎‏بر آن بود تا به مخاطبانش این حقیقت را منتقل کند که بین‏‎ ‎‏انتقاد سازنده و تخریب و تضعیف مرزی ظریف است که اگر‏‎ ‎‏بدرستی بازشناسی نشود، یا به محروم ساختن جامعه از روح‏‎ ‎‏سازندۀ انتقادگری و امر به معروف و نهی از منکر و تعمیم‏‎ ‎‏فرهنگ تملق و چاپلوسی و نفی آزادیهای مردم منتهی می‌شود‏‎ ‎‏و یا به سست نمودن اصول ارزشها و مبانی انقلاب‏‎ ‎
‏‎

‏‏یادگار امام، بعد از رحلت حضرت امام نیز همچون‏‎ ‎‏گذشته با وجود شایستگیهایی که داشت براساس‏‎ ‎‏مصلحتهایی که خود تشخیص داده بود و قبلاً نیز امام بدان‏‎ ‎‏توصیه کرده بود از پذیرفتن سِمَتهای رسمی اجرایی امتناع‏‎ ‎‏می‌ورزید و همواره می‌گفت اگر کسی بخواهد، و باانگیزه و‏‎ ‎‏هدف باشد، بدون سِمَت رسمی هم می‌تواند خدمت مؤثر به‏‎ ‎‏نظام و انقلاب بکند و چه بسا که در چنین وضعیتی راحت‌تر‏‎ ‎‏و مؤثرتر بتوان خدمت کرد. بارها می‌فرمود می‌خواهم مثل‏‎ ‎‏گذشته، فرزند امام و مدافع ارزشها و آرمانهای او باقی بمانم.‏‎ ‎‏او بر اساس معتقداتی که داشت به نظر و خواست مقام‏‎ ‎‏معظم رهبری به دیدۀ یک تکلیف شرعی و واجب عینی‏‎ ‎‏می‌نگریست و بر همین مبنا نیز بر اساس نظر مقام معظم‏‎ ‎‏رهبری عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای‏‎ ‎‏عالی امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور که از‏‎ ‎‏حساسترین و عالیترین مراکز شورایی نظام جمهوری اسلامی‏‎ ‎‏می‌باشند را پذیرا شد. با توجه به تجربه و بینشی که داشت‏‎ ‎‏حضور وی در این نهادهای عالی بر اطمینان از صحت‏‎ ‎‏تصمیم‌گیریها در انطباق با خط امام و غنای مباحث جلسات‏‎ ‎‏ می‌افزود و پشتوانه‌ای برای دیگر اعضا بود. عضویت ایشان‏‎ ‎‏در نهادهای مذکور تا زمان رحلتشان ادامه داشت. علاوه بر‏‎ ‎‏اینها وی بر مبنای روحیه‌‌ای که در حمایت از محرومین داشت‏‎ ‎
‏‎

‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏‏و بر اساس سفارشات اکید حضرت امام از زمان حیات‏‎ ‎‏ایشان داوطلبانه و با افتخار، عضویت در هیئت امنای مرکزی‏‎ ‎‏کمیته امداد امام خمینی را پذیرفته بود.‏

‏‏ایشان در نخستین سالی که – بعد از رحلت حضرت امام‏‎ ‎‏ – راه بیت‌‌الله الحرام در پی سه سال توقف، به روی حجاج‏‎ ‎‏ایرانی گشوده شد، در تاریخ 17 فروردین 1370 طی حکمی‏‎ ‎‏از سوی رهبر انقلاب اسلامی به عنوان نمایندۀ ولی فقیه و‏‎ ‎‏سرپرست حجاج ایرانی برگزیده شدند. در قسمتی از این‏‎ ‎‏حکم آمده بود:‏

‏‏ ‏

‏‏«اینجانب با تأسی به آن بزرگوار [: حضرت امام خمینی] که‏‎ ‎‏جنابعالی را با اعتمادی کم‌نظیر از همگنان ممتاز ساخته بود، با‏‎ ‎‏اطمینان و اعتماد کامل به دانش و بصیرت و هوشمندی همراه با‏‎ ‎
‏‎

‏‏لازم می‌دانم از جناب حجةالاسلام والمسلمین آقای کروبی‏‎ ‎‏رئیس محترم مجلس شورای اسلامی که با توجه به مسئولیت‏‎ ‎‏سنگین خود در کشور امکان ادای این مسئولیت را نداشتند به‏‎ ‎‏خاطر زحمات بی‌دریغ در حج سالهای گذشته تشکر کنم...»‏‎[3]‎

‏‏ ‏

‏‏یادگار امام نیز این مسئولیت را با طیب خاطر و فروتنی‏‎ ‎‏پذیرفت و در پی تمهید مقدمات آن بود که با ابراز عدم تمایل‏‎ ‎‏مادر گرامی خویش، آن بانوی نمونۀ انقلاب اسلامی، که‏‎ ‎‏از سالیانی دراز در رنجهای خمینی کبیر سهیم بوده و حضرت‏‎ ‎‏امام سفارش او را و وجوب جلب رضایت او را در نامه‌ها و‏‎ ‎‏وصایای شخصی به فرزندان، و بخصوص احمد، بارها یادآور‏‎ ‎‏شده است، مواجه گردید. فرزند برومند امام، موضوع را طی‏‎ ‎‏نامه‌ای خطاب به مقام معظم رهبری منعکس نمود؛ در‏‎ ‎‏قسمتی از این نامه آمده است:‏

‏‏ ‏

‏‏«پس از صدور حکم با کمال شوق کار را دنبال نمودم و‏‎ ‎‏پیشرفتهایی هم در بعضی زمینه‌ها حاصل شد. ولی امروز در‏‎ ‎‏ملاقات با مادر بزرگوارم با مسئله‌ای مواجه شدم که تنها فرد را رهبر‏‎ ‎‏عزیزم دانستم تا موضوع را با او در میان بگذارم چرا که  جنابعالی‏‎ ‎
‏‎

‏‏احمد خمینی – 23/1/1370‏

‏‏ ‏

‏‏طبعاً رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی که خود از فرزندان‏‎ ‎‏معنوی و شایسته حضرت امام می‌باشند و حفظ حرمت مادر‏‎ ‎‏صبور و رنجدیدۀ انقلاب اسلامی را فریضه می‌دانند بدین امر‏‎ ‎‏رضایت دادند و طی نامه‌ای به تاریخ 25/1/1370 و با‏‎ ‎‏اعلام اینکه: «... رعایت حال همسر مکرمه حضرت امام‏‎ ‎‏ قدس الله نفسه الزکیه را لازم و مشارالیها را دارای حق عظیمی‏‎ ‎‏نسبت به خود و همه مخلصان آن عزیز راحل می‌شمارم، با‏‎ ‎‏استعفای جنابعالی موافقت می‌نمایم» مسئولیت را به دیگری‏‎ ‎‏واگذار کردند.‏

‏‏همسر گرامی حضرت امام، اخیراً طی گفتگویی، این‏‎ ‎‏موضوع را چنین توضیح داده‌اند:‏

‏‏ ‏

‏‏«... یکروز [احمد] آمد اینجا...، بعد از احوالپرسیها گفت:‏‎ ‎‏خانم، من امیرالحاج شده‌ام. گفتم: چرا؟ قضایا را تعریف کرد که‏‎ ‎‏آقای خامنه‌ای به من گفته‌اند که این مسئولیت را قبول کنم. من به‏‎ ‎
‏‎

‏‏ ‏

‏‏سئوال: با شناختی که از شما داریم کسی‏‎ ‎‏نیستید که در مقابل این مسائل ناراحتی کنید آیا‏‎ ‎‏صرفاً مصلحت نظام را در نظر گرفته بودید؟‏

‏‏جواب: «هر دو. مصالح سیاسی که جداست. ولی من هم‏‎ ‎‏سنّم بالاست و در طول این انقلاب خیلی عزیزانم را از دست‏‎ ‎‏داده‌ام؛ دو پسر، شوهر، داماد؛ پدر، مادر و بیشتر عزیزانم رفته‏‎ ‎‏اند دیگر توان تحمّل مسائل شدید را ندارم که البته خواست‏‎ ‎‏خدا هر چه باشد با تمام این داغها که دیدم، این آخری (داغ‏‎ ‎‏احمد آقا) را هم دیدم، من نمی‌دانم که خداوند انسان را‏‎ ‎‏چگونه آفریده و تا چه اندازه توان در او قرار داده است. من در‏‎ ‎‏طول زندگی زناشویی با امام و مسائل مختلفی که پیش آمد،‏‎ ‎‏چه تبعید، چه هجوم کماندوهای شاه به خانه امام، و چه‏‎ ‎‏غمهای پسرهایم هیچگونه اعتراضی به آقا نکردم.‏

‏‏... [در زمان جنگ و بمبارانها] یادم می‌آید که احمد آقا‏‎ ‎‏نزد آقا آمده بود و اصرار داشت که امام را به زیر سقفی‏‎ ‎
‏‎

‏‏ ‏

‏‏مرحوم حاج احمد آقا بعد از رحلت حضرت امام علاوه بر‏‎ ‎‏شرکت در جلساتِ مجامعی که قبلاً نام بردم و دیدار و‏‎ ‎‏گفتگو با مقام معظم رهبری و مراوداتی که با مسئولین بالای‏‎ ‎‏نظام و بخصوص آقای هاشمی رفسنجانی – که سابقه رفاقت‏‎ ‎‏دیرینه داشتند و مرتباً تلفنی و بعضاً حضوری با یکدیگر‏‎ ‎‏گفتگو می‌کردند و در مسائل مهم کشور به مشورت‏‎ ‎‏می‌پرداختند – و علاوه بر مطالعه منظم اکثر روزنامه‌ها و‏‎ ‎‏بولتنها و گزارِشات واصله به دفتر و مطالعه ‌نامه‌های فراوان‏‎ ‎‏مردم و حضور در جمع دوستان و اعضای دفتر، و همچنین‏‎ ‎‏دیدارهای فراوانی که با مسئولین و شخصیتهای خارجی‏‎ ‎‏در حرم و جماران داشت و دیدارهای روزانه با اقشار‏‎ ‎‏مختلف مردم در حسینیه جماران و حرم حضرت امام، بعد از‏‎ ‎‏رحلت امام بخش عمده‌ای از اوقاف فراغت را صرف‏‎ ‎‏خودسازی و مطالعه و مباحثه و تدریس می‌کردند و ساعاتی‏‎ ‎‏را نیز با علاقمندیِ تمام به بررسی مسائل مؤسسه تنظیم و نشر‏‎ ‎
‏‎

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎ ‎

‏‎ ‎

‏‎ ‎

‏‎ ‎

‏‏ ‏

‏‏آثار حضرت امام و آستان امام خمینی – که تولیت این دو‏‎ ‎‏مرکز با ایشان بود – می‌پرداختند. ایشان مقید بودند که در‏‎ ‎‏اوقات حضور در جماران همه روزه و با کمال ادب و احترام‏‎ ‎‏خدمت مادر گرامیشان برسند و از ایشان احوال بپرسند و‏‎ ‎‏رسم فرزندی به جای آرند. دقایقی از روز را به قدم زدن (در‏‎ ‎‏حیاط منزل) می‌پرداخت و در حال راه رفتن ذکر حق‏‎ ‎‏می‌گفت.‏

‏‏برخی از ایام ماه مبارک رمضان را در بخش پاسخ به‏‎ ‎‏سئوالات شرعی دفتر امام که از دیرباز و به ابتکار ایشان در‏‎ ‎‏زمان حیات حضرت امام دایر شده و به سئوالات تلفنی مردم‏‎ ‎‏پاسخ گفته می‌شد، بی‌تکلف حاضر می‌گشت و به عنوان‏‎ ‎‏یک فرد ناشناس سئوالات شرعی مردم را پاسخ می‌گفت، او‏‎ ‎‏می‌فرمود ماه رمضان ماه خدا و احکام خداست و اینهم راهی‏‎ ‎
‏‎

‏‏حضور متناوب آن عزیز در حرم مطهر امام – علیرغم‏‎ ‎‏ دوری راه – و برگزاری نماز جماعت و سخنرانیهای روشنگر‏‎ ‎

‏

‏‏ ‏

‏‏‏ ‏

‏‏در گردهمآیی هایِ  دلسوختگان انقلاب در حرم، گرمابخش آن‏‎ ‎‏محفل روحانی بود. دلبستگی عجیبی به حرم و جماران‏‎ ‎‏داشت، گویی که ایندو، صفا و مروۀ دل سرگشتۀ اویند. چند‏‎ ‎‏سالی ظهر پنج‌شنبه‌ها در حسینیه جماران در جمع دوستان‏‎ ‎‏و اهالی نماز جماعت می‌خواند و بین دو نماز تفسیر قرآن‏‎ ‎‏کریم و شرح چهل حدیث امام می‌گفت. تکیه کلامش در‏‎ ‎‏سخنرانیها و در جمع عمومی و خصوصی: «راه امام و خط‏‎ ‎‏امام» بود. برای رعایت امانت در نقل مطالب امام عین‏‎ ‎‏فرمایشات ایشان را قرائت می‌کرد. او که از نزدیک، مراتب‏‎ ‎‏اخلاص حضرت امام را سالها دیده بود، و انگیزه‌های‏‎ ‎
‏‎

‏‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎

• . گنجینۀ دل، مصاحبه با حضرت آیةالله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب.
• . مجموعه آثار یادگار امام / مصاحبه با خبرگزاری پارس، 30 مهر 58.
• . روزنامه اطلاعات 18 فروردین 1370.
• . روزنامه اطلاعات 24 / 1 / 1370.
• . گنجینۀ دل، گفتگو با همسر گرامی حضرت امام.