فصل هفتم: مکان مصلّی

‏‏فصل هفتم در مکان مصلّی است‏

‏‏ ‏

‏‏     ‏‏و آن پیش عامه، مشهور است و شرایط آن در کتب فقهیه مسطور.‏

‏‏     و در نزد اهل معرفت، همۀ عالم است و مصلی تمام موجودات است؛ و‏‎ ‎‏ ‏

‏
‏‎

‏‏    ‏‏و در نزد اهل ولایت، جمیع تعینات اسمایی و افعالی، معبد حقّ تعالی‏‎ ‎‏است و مصلّی خود ذات مقدس است. پس، در تعینات اسمایی و صفاتی،‏‎ ‎‏مصلی حقّ است و مکان صلوتش نفس تعینات، و تعین اسم اعظمْ کعبه‏‎ ‎‏است؛ و فی الحدیث: ‏‏لاٰ اُحْصی ثَنٰاءً عَلَیْکَ اَنْتَ کَمٰا اَثْنَیْتَ عَلیٰ نَفْسِک؛‏‎[4]‎‏ و در‏‎ ‎‏تجلّی فعلی به فیض مقدس اطلاقی، مکان مصلی تعین عالم است، و حقّ‏‎ ‎‏تعالی مصلّی است در این تجلی فعلی؛ و فی الحدیث:‏‏ اِنَّ رَبَّک یُصَلّی یَقُولُ‏‎ ‎‏سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلٰئِکَةِ وَ الرّوح؛‏‎[5]‎‏ و انسان کامل و نبی ختمی ـ صلّی الله علیه‏‎ ‎‏و آله کعبه است؛ و فی القدسیات: ‏‏لاٰ یَسَعُنی اَرْضی و لاٰ سَمٰائی وَلٰکِنْ یَسَعُنی‏‎ ‎‏قَلْبُ عَبْدِی الْمؤْمِن.‏‎[6]‎

‏‏ ‏

‏
‏‎

‏‏     ‏‏وصل:‏‏ عَنْ مِصْبٰاحِ الشَّریعَةِ، قٰالَ الصّادِقُ، عَلَیْهِ السَّلامُ:‏‏ اِذٰا بَلَغْتَ بٰابَ‏‎ ‎‏الْمَسْجِدِ، فَاعْلَمْ اَنَّکَ قَصَدْتَ مَلِکاً عَظیماً ‏‏[‏‏خ ل:باب مَلِکٍ عظیم‏‏]‏‏ لاٰیَطَأُ بِسٰاطَهُ‏‎ ‎‏اِلاَّالْمُطَهَّروُنَ، ولاٰ یُؤْذَنُ لمجٰالَسَتِهِ إلاِّالصِّدیقونَ. فَهَبِ القُدُومَ اِلی بِساطِ خِدمتهِ ‏‎ ‎‏هَیْبَةَ المَلِکِ، فَانَّکَ عَلیٰ خطرٍ عَظیمٍ إنْ غَفَلْتَ. و اعْلَمْ، أنّه قٰادرٌ علیٰ مٰا یَشٰاءُ‏‎ ‎‏منَ العَدْلِ وَ الفَضْلِ مَعَکَ و بِکَ؛ فاِنْ عَطَفَ علَیْکَ فَبِفَضْلِهِ وَ رَحْمَتِهِ قَبِلَ مِنْکَ‏‎ ‎‏یسیَر الطّاعَةِ و أجْزَلَ لَکَ عَلیْهٰاثَواباً کَثیراً؛ وَ إنْ طٰالَبَک بِاسْتِحقٰاقِهِ الصّدْقَ و‏‎ ‎‏الاْخْلاٰصَ، عَدْلاً بِک، حَجَبَک وَ رَدَّ طٰاعتَک وَ إنْ کَثُرَتْ؛ فَهُوَ فَعّالٌ لِمٰا یُریدُ. وَ‏‎ ‎‏اعتَرِفْ بِعَجْزِک وَ تَقْصیرِکَ‏‏] ‏‏و إنْکِسٰارِکَ‏‏]‏‏ وَ فَقْرِکَ بین یَدَیْهِ؛ فَانَّک قَدْ تَوَجَّهْتَ لِلْعِبٰادةِ‏‎ ‎‏لَهُ و الْمُؤٰانَسَةِ بِه. وَ اَعْرِضْ اَسْرارَکَ عَلَیه، و لِتَعْلَمْ اَنَّهُ لاٰ یَخْفیٰ علیه اَسْرٰارُ الْخَلْقِ‏‎ ‎‏اَجْمَعینَ وَ علاٰنِیَتُهُمْ. وَ کُنْ کَاَفْقَرِ عِبٰادِهِ بَیْنَ یَدَیْهِ. وَ اخْلُ قَلْبَکَ عَنْ کُلِّ شٰاغِلٍ‏‎ ‎‏یَحجُبُکَ عَنْ ربِّک فَاِنَّهُ لاٰیَقْبَلُ الاَّ الاطْهَرَ وَ الاخْلَصَ. ‏‏[‏‏ وَانْظُرْ مِن اَیِّ دیوٰانٍ یَخْرُجُ‏‎ ‎‏اِسْمُک‏‏]‏‏. فَاِن ذُقْتَ مِنْ حَلاٰوةِ مُنٰاجٰاتِهِ ‏‏[‏‏ وَ لَذیذِ مُخٰاطَبٰاتِه‏‏]‏‏ وَ شَرِبْتَ بِکأسِ رَحمتهِ و‏‎ ‎‏کرامٰاتِه مِنْ حُسْنِ إقباله ‏‏[‏‏عَلَیْکَ‏‏] ‏‏ وَ إجٰابٰاتِه فَقَدْ صَلَحْتَ لِخِدْمَتِهْ، فَادْخُلْ فَلَک الاِْذْنُ‏‎ ‎‏وَ الاْمٰانُ، والاّ فَقِفْ وُقُوف مُضْطَرٍّ‏‏] ‏‏ مَنْ‏‎ ‎‏[ ‏‏قَدْ اِنْقَطَعَ عَنْهُ الْحِیَلُ وَ قَصُرَ عنهُ الاَمَلُ و‏‎ ‎‏قَضیٰ علیهِ الاَجَلُ. فاِذا عَلِمَ الله مِنْ قَلْبِکَ صِدْقَ الالْتجاء الیهِ نَظَرَ الیْک بعَیْنِ الرَأْفَةِ وَ‏‎ ‎‏الرَّحْمةِ ‏‏]‏‏ وَ اللُّطْفِ‏‎ ‎‏[ ‏‏و وَفَّقَکَ لِمٰا یُحِبُّ وَ یَرْضیٰ. فاِنَّهُ کریمٌ یُحِبُّ الکَرامةَ لعبادهِ‏‎ ‎‏المُضْطرِّینَ الیهِ‏‏] ‏‏المُحترقینَ علیٰ باِبِهِ لِطَلَبِ مَرْضٰاتِه‏‏]‏‏. قٰالَ الله تَعٰالیٰ: «اَمَّنْ یُجیبُ‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏    ‏‏و اینکه این کلام شریف را تماماً نقل نمودم، برای آن است که برای‏‎ ‎‏ارباب مجاهده و ریاضتْ تعلیمی است جامع، و برای اهل معرفت و اصحاب‏‎ ‎‏سلوکْ بابی است واسع.‏

‏‏     و اهل معارف الهیّه چون مشاهده کردند که عالمْ مسجدِ ربوبیّت است،‏‎ ‎‏باید مراقبت کنند که با طهارت و صفای ظاهر و باطن در آن قدم نهند، که بساط‏‎ ‎‏مقدس حقّ را غیر مطهرین نتوانند پای نهاد، و بار مجالست با او را جز به‏‎ ‎‏صدیقین مخلصین ندهند. پس، آنها در جمیع احوالْ خود را در خطر عظیم‏‎ ‎‏می بینند و از غفلت محضر مقدس مالک الملوک در وحشت هستند، و دل آنها از‏‎ ‎‏ ‏

‏
‏‎

‏‏     و آنان که این اذن و امان را تحصیل ننمودند، غاصب بیت الله و ظالم به‏‎ ‎‏حقّ تعالی هستند. پس، آنها باید اضطرار خود را استشعار کنند، و حیله و وسیلۀ‏‎ ‎‏خود را منقطع دانند، و آرزوی خود را کوتاه شمارند، و صادقانه به مقام مقدّس‏‎ ‎‏حقّ ـ جلّ شأنه ـ از این تقصیر و قصور و نقص و فتور ملتجی شوند، و زبان حال‏‎ ‎‏و قلب آنها ‏‏اَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ اِذٰا دَعٰاه‏‎[8]‎‏ شود؛ و چون حقّ تعالی صدق لهجۀ‏‎ ‎‏آنها را دید، نقص آنها را به رحمت خود جبران فرماید و توفیق تحصیل رضای‏‎ ‎‏خود را به آنها مرحمت نماید. ‏‏فَاِنَّهُ کَریمٌ یُحِبُّ الْکَرٰامَةَ لِعِبٰادِهِ الْمُضْطَرّینَ اِلَیْه.‏‎[9]‎

‏‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎

• )) از هاتف اصفهانی است.
• )) «آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است او را تسبیح می گویند.» (حشر/ 24)
• )) «هیچ چیزی نیست مگر آنکه با حمد و سپاس او تسبیح گوید، اما شما تسبیح آنان را نمی فهمید.» (اسراء/ 44)
• )) «هیچ ستایشی تو را نتوانم کرد؛ تو همان گونه هستی که خود خویشتن را ستودی.» نقل از رسول الله  (ص). مصباح الشّریعة، باب 5، عوالی اللّئالی، ج 1، ص 389، حدیث 21.
• )) «همانا پروردگار تو نماز می گزارد و می فرماید: "منزّه و مقدّس است پروردگار ملائکه و روح".» اصول کافی، ج 2، ص 329، «کتاب الحُجّة»، «باب مولد الّنبی»، حدیث 13.
• )) در احادیث قدسی آمده است: «نه زمینِ من و نه آسمانِ من گنجایش مرا ندارد، اما قلب بندۀ مؤمنم گنجایش مرا دارد.» عوالی اللّئالی، ج 4، ص 7، حدیث 7. المحجّة البیضاء، ج 5، ص 26، «کتاب شرح عجائب القلب».
• )) «امام صادق علیه السلام فرمود: چون به در مسجد رسیدی، بدان که پادشاه بزرگی [نسخه: درگاه پادشاه بزرگی ]را قصد کرده ای که بر دربار او جز «مطهرین» گام ننهند و برای مجالست با او جز به «صدّیقین» اجازه داده نمی شود؛ بیمناک پای بر آستان او نه، بسان بیم از پادشاه، که اگر غفلت کنی در خطری بزرگ افتی. و بدان که او بر هر چه بخواهد تواناست: می تواند با تو به مقتضای عدالت رفتار کند، یا به تو فضل و کرم کند، پس اگر به تو مهر کند، به فضل و رحمت خود طاعت اندک را از تو قبول کند و در برابر آن پاداشی فراوان دهد؛ و اگر به مقتضای عدالت با تو صدق و اخلاصی را که شایستۀ آن است از تو طلب کند، محجوبت سازد و طاعتت را هر چند بسیار باشد رد می کند. که او هرچه اراده فرماید انجام می دهد. و به ناتوانی، تقصیر [و شکسته دلی] و نیازمندیت در پیشگاه او اعتراف کن، زیرا که تو برای عبادت او و انس با او رو آورده ای و رازهای خود را بر او عرضه دار. و باید بدانی که نهان و آشکار هیچیک از خلایق بر او پوشیده نیست. و در برابر او چونان نیازمندترین بندگانش باش و دل از هر امر بازدارنده ای که تو را از پروردگارت محجوب کند تهی ساز که او جز پاکترین و خالصترین (عمل) را نمی پذیرد [نسخه: و بنگر که نام تو از کدام دفتر بیرون می آید]. پس اگر از شیرینی مناجات او [نسخه: و لذّت گفتگوی با او] چشیدی و با جام رحمت و کرامات او از اقبال و اجابتش نوشیدی، شایستۀ ورود به خدمت او شده ای؛ پس در آی که اذن و امان یافته ای؛ ورنه همچون درمانده ای [نسخه: کسی] که راههای چاره بر او بسته شده به آرزو نرسیده و مهلتش [نسخه: بر او] پایان یافته است، بایست. پس، اگر خدا بداند که قلباً از سر صدق بدو پناه برده ای، به دیده مهر و رحمت [نسخه: و لطف ]بر تو نظر کند و تو را بدانچه دوست می دارد و بدان راضی است موفق گرداند؛ که او بزرگواری است که کرامت بر بندگانی که اضطرار خود نزد او برده اند [نسخه: و در طلب رضای او به درگاهش رو نهاده اند] را دوست می دارد. خداوند تعالی فرموده است: "کیست که درمانده را زمانی که او را بخواند اجابت می کند".» نمل/ 62 مصباح الشّریعة، باب 12. بحارالانوار، ج 80، ص 373، «کتاب الصّلوة»، باب 30، حدیث 40.  
• )) «آیا آن کیست که دعای بیچارگان مضطر را به اجابت می رساند.». نمل/ 62
• )) قسمتی از روایت مصباح الشّریعة.        پاورقی شمارۀ 88.