فصل هشتم در اباحۀ مکان است
و آن نزد خاصه، خروج از تصرف شیطان است به تعدی نکردن از حدود الهیّه.
کتابسر الصلوة معراج السالکین و صلوة العارفینصفحه 59
و پیش اهل معرفت، خروج از تصرف نفس است به عدم رؤیت حول و قوه خود.
و در نزد اولیا، خروج از تصرف مطلق است در ذات و اسما و صفات.
پس، مادامی که اعضا و قلب در تصرف شیطان یا نفس است، معبد حقّ و جنود الهیّه مغصوب است و عبادت حقّ تعالی در آنها صورت نگیرد و جمیع عبادات برای شیطان یا نفس واقع شود؛ و به هر اندازه که از تصرف جنود شیطان خارج شد، مورد تصرف جنود رحمانی شود تا آنکه فتوحات ثلاثه واقع شود یعنی: فتح قریب؛ که پیش ما فتح اقالیم سبعه است به اخراج جنود شیطانی از آنها، و نتیجۀ آن تجلی به توحید افعالی است: نَصْرٌ مِنَ الله وَ فَتْحٌ قَریب؛ و فتحِ مبین؛ که فتح کعبۀ قلب است به اخراج شیطان موسوس از آن: اِنّا فَتَحْنٰا لَکَ فَتْحاً مُبینٰا؛ و فتحِ مطلق؛ که ترک رسوم خلقیه و افنای تعینات شهادتیه و غیبیه است: اِذٰا جٰاءَ نَصْرُالله وَ الْفَتْح؛ و پس از این، فتح تمام تصرفات الهیّه شود و نتیجۀ قرب نوافل حاصل شود؛ و تفصیل آن از حوصلۀ این اوراق خارج است.
کتابسر الصلوة معراج السالکین و صلوة العارفینصفحه 60