فصل هشتم در ذکر مختصری برای علاج غضب

‏‏بدان که ما درکتاب ‏‏«اربعین»،‏‏ درشرح حدیث هفتم، تا اندازه ای بسط و‏‎ ‎‏تفصیل در موضوع غضب و علاج آن دادیم‏‎[1]‎‏. از این جهت، در این کتاب به‏‎ ‎‏طور اختصار شمه‏‏[‏‏ ای‏‏]‏‏ از حاصل آن کتاب را مذکور می داریم تا این جا نیز خالی از‏‎ ‎‏فایده نباشد.‏

‏
‏‎

‏‏و در روایت ‏‏کافی‏‏ شریف نیز وارد است که حضرت ‏‏صادق‏‏ ـ سلام اللّه علیه ـ‏‎ ‎‏فرمود: «وحی فرستاد خداوند به سوی بعض انبیاء خود که: ای پسر آدم! یاد کن‏‎ ‎‏مرا هنگام غضب خود تا یاد کنم تو را نزد غضب خودم، پس هلاک نکنم تو را در‏‎ ‎‏جملۀ آنان که هلاک می کنم. و اگر گرفتار ظلمی شدی، راضی شو به یاری کردن‏‎ ‎
‏‎

‏‏و در حدیث شریف ‏‏کافی،‏‏ حضرت ‏‏باقر العلوم‏‏ ـ علیه السلام ـ دستور‏‎ ‎‏می دهند که: «وقتی خوف غضب بر خود داشتید و از جمرۀ شیطان ترسناک‏‎ ‎‏شدید، به زمین بچسبید که پلیدی شیطان از شما می رود در این هنگام».‏‎[5]‎

‏‏و نیز از حضرت ‏‏باقر ‏‏ـ سلام اللّه علیه ـ روایت نموده که: «همانا مرد غضب‏‎ ‎‏می کند و راضی نمی شود هرگز، مگر آن که داخل آتش شود. پس هر کس بر‏‎ ‎‏قومی غضب کرد، فوراً بنشیند اگر ایستاده است؛ زیرا که رجز شیطان از او می رود‏‎ ‎‏و هر کس بر خویشاوندان خود غضب کرد، نزدیک او برود و او را مسّ کند؛ زیرا‏‎ ‎‏که رحم وقتی مسّ شود، ساکن شود».‏‎[6]‎

‏‏و از طرق «عامّه» منقول است که: «رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله ـ هر‏‎ ‎‏وقت غضب می نمود، اگر ایستاده بود، می نشست و اگر نشسته بود، به پشت‏‎ ‎‏می خوابید، غضبش فرو می نشست».‏‎[7]‎

‏‏اینها که مذکور شد، علاج صاحب غضب است از خودش.‏

‏‏و اما اگر دیگران بخواهند او را در حال غضب و اشتعال آن علاج کنند،‏‎ ‎‏بسیار مشکل است؛ مگر در اوّل امر که شدت نکرده و اشتعال آتش جهنّمش زیاد‏‎ ‎‏نشده، به یکی از طرقی که ذکر شد؛ والاّ شاید به ترساندن او، خصوصاً تخویف‏‎ ‎‏صاحب قوّه و قدرتی او را؛ که نوعاً آتش غضب به واسطۀ ترس در باطن محتقن‏‎ ‎
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• )) شرح اربعین حدیث، امام خمینی(ره)، ص 139.
• )) این تعبیر متّخذ از حدیث امام باقر (علیه السلام) است که فرمودند: «انَّ هذا الغَضَبَ جَمرَةٌ مِنَ الشَّیطانِ» این غضب پاره ای از آتش است که از شیطان می باشد. (اُصول کافی، ج 2، ص 231، کتاب الایمان و الکفر، باب الغضب، ح 12).
• )) وسایل الشیعه، ج 15، کتاب الجهاد، ابواب جهاد النفس و ما یناسبها، باب 54، ص 364، (باب  وجوب ذکر الله عند الغضب).
• )) اُصول کافی، ج 2، ص 230، کتاب ایمان و کفر، باب غضب، ح 8.
• )) همان مصدر و همان باب، ص 231، ح 12.
• )) همان مصدر و همان باب، ص 229، ح 2.
• )) کنز العُمّال، ج 7، ص 141، ح 18404.