رَهبت به معنی خوف است؛ یقال رَهَِبَ ـ بکسر و فتح عین ـ رهبةً و رُهباً و رَهباً و رُهباناً و رَهَباناً: ای خاف. و رَهبان ـ به فتح راء ـ مثل خشیان مبالغ در خوف. و رُهبان، جمع راهب: و جمع رُهبان، رَهابین است. و رَهبانیت، کناره گیری از خلق است و اعتزال از لذائذِ دنیا است برای اشتغال به عبادت، و در اسلام نهی از آن شده است؛ فی الخبر: «لا رَهبانِیَّةَ فِی الاسلامِ»، و فی الحدیث: «انّی اُرِیدُ
کتابشرح حدیث جنود عقل و جهلصفحه 325
ان اتَرَهَّبَ. فَقالَ: «لا تَفعَل! وَ انَّ تَرَهُّبَ اُمَّتی القُعُودُ فِی المَساجِدِ».
و رهبانیّت به این معنی که ترک اجتماع و ترک نساء و بازداشتن قوای شریفه الهیّه که حق تعالی به انسان مرحمت فرموده ـ از عمل، از غایت جهل است که نوعاً بر آن مفاسد بسیاری مترتب شود. و خوف از حق تعالی که از جنود عقل است و از مصلحات نفوس است، و مقابل جرئت بر حق است که از جنود جهل است، ملازم با رهبانیت به آن معنی نیست. بلکه خلوت که در لسان اهل معرفت است، عبارت از گوشه نشینی و کناره از خلق نیست، گرچه خلوت به مصطلح اهل معرفت که عبارت از ترک اشتغالِ قلب است به غیر حق، گاهی یا نوعاً حاصل نشود مگر با یک مرتبه از اعتزال و ترک خلطه. و این معنی نیز رهبانیت نیست، بلکه مطلب راجحی است شرعاً و عقلاً.
بالجمله، رهبت که از جنود عقل است، عبارت از خوف از حق است، و آن نیز منافات با رجاء به رحمت ندارد. و لهذا، رجاء نیز از جنود عقل است که مقابل قنوط است، و پیش شرح آن داده شد.
کتابشرح حدیث جنود عقل و جهلصفحه 326