حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدتقی جواهری
صحیفه دلجلد 2صفحه 51
صحیفه دلجلد 2صفحه 52
استفاده علمی اینجانب از امام امت در اوایل قیام امام بود و اینجانب مقداری از بحث اصول، بحث اقل و اکثر را در قم، و بحث ولایت فقیه را در نجف اشرف از محضرشان استفاده کردم و بیشترین استفاده اینجانب از آیات بزرگوار مرحوم آقای داماد و آقای حاج شیخ مرتضی حائری است.
اما خاطره ای که از امام بزرگوار دارم: یکی اینکه در زمانی که در نجف بودند یکی از مراجع فعلی حوزه علمیه قم به اینجانب مطلبی را گفتند که خصوصی خدمت امام عرضه بدارم؛ و خصوصی خدمتشان عرضه داشتم و پس از نقل آن مطلب که جز ارادت و حجت چیزی نبود، ایشان با لبخندی به جواب اکتفا کردند. آنگاه از وضعیت فقرای قم سؤال کردند، چون سرمای سختی در قم شده بود؛ که عرض کردم زغال که از طرف حضرت عالی داده شد بسیار به مورد بود.
خاطرۀ دیگر اینکه بعد از بحث در نجف اشرف که به نماز می رفتند بعضی از اشکالات به نظرم می آمد و ایشان با آغوش باز جواب می گفتند؛ به طوری که مرا بیشتر تحریک می کرد که به کتابهای بیشتری از قدما مراجعه کنم.
تعداد شاگردان امام چه در مسجد سلماسی و چه در مسجد اعظم بسیار خوب بود هم از نظر کیفیت و هم از جهت کمیت. در درس ایشان جناب آقای سبحانی اشکال می کردند و عده ای از فضلای بنام امروز در آن روز از ایشان استفاده می نمودند.
روش درس امام ـ رحمة الله علیه ـ بر این بود که در مکاسب به حرفهای مرحوم کمپانی توجه داشتند و آنها را ذکر می کردند و آنگاه ایرادی که به نظرشان می آمد، بیان می فرمودند و ورود و خروج امام [در بحث]، بسیار جالب و منظم بود؛ به طوری که انسان را به وجد می آورد.
صحیفه دلجلد 2صفحه 53
از مرحوم آیت الله العظمی آخوند ملاعلی همدانی (که در بعضی تابستانها که به همدان می رفتم از وجود ایشان استفاده می کردم) نقل می کنم که ایشان می فرمودند: امام در دورۀ متأخر از ما به بحث مرحوم حاج شیخ شرکت کردند و آن موقع که ما درس مرحوم حاج شیخ می رفتیم، امام کفایه می خواندند و می فرمودند بعد از آنکه به بحث حاج شیخ آمدند؛ روزی [امام] جزوه ای از تقریرات درس حاج شیخ را به من دادند و دیدم خوب نوشته اند. از بیان خود امام و از بیان مرحوم آخوند استفاده می شود که استاد اصولی و فقهی امام، حاج شیخ عبدالکریم بودند. البته امام در معقول از مرحوم آیت الله رفیعی که در تهران بودند، استفاده کرده، در عرفان از مرحوم آیت الله شاه آبادی؛ در اخلاق از مرحوم آیت الله حاج آقا جواد ملکی تبریزی؛ و در فقه از مرحوم آیت الله العظمی بروجردی استفاده کرده است.
صحیفه دلجلد 2صفحه 54