رکن اول

‏‏رکن اول‏

‏‏رکن اول‏‏ «تذکر» است که باید در ‏‏بسم اللّه الرحمن الرحیم‏‏ حاصل شود؛ و عبد‏‎ ‎‏سالک تمام دار تحقّق را به نظر اسمی که فنای در مسمّی است نظر کند. و قلب‏‎ ‎‏را عادت دهد که در همۀ ذرّات ممکنات حق جو و حق خواه شود، و فطرت‏‎ ‎‏تعلّم اسمایی را، که در خمیرۀ ذات او ثبت است به مقتضای جامعیّت نشئه و‏‎ ‎‏ظهور از حضرت اسم اللّه الاعظم ـ که اشاره به آن است در قول خدای تعالی:‏‎ ‎‏وَ عَلَّمَ آدَمَ الاَسْماءَ کُلَّها‏‎[1]‎‏ ـ به مرتبۀ فعلیّت و ظهور آورد. و این مقام، از خلوت‏‎ ‎‏با حق و شدّت تذکّر و تفکّر در شئون الهیّه حاصل شود، تا جایی رسد که قلب‏‎ ‎‏عبد حقّانی شود و در تمام زوایای او اسمی جز از حق نباشد.‏

‏‏     و این یک مرتبه از فنای در الهیّت است که قلوب منکوسۀ قاسیۀ جاحدین‏‎ ‎‏آن را به این بیان که ما کردیم نتواند انکار کرد، مگر آنکه جحود آن، جحود‏‎ ‎‏ابلیسی باشد؛ که آنطور قلوب ـ والعیاذ باللّه ـ از اسم و ذکر حق تنفّر طبعی‏‎ ‎‏دارند؛ و اگر حرفی از معارف الهیّه یا ذکری از اسماءاللّه پیش آید، منقبض‏‎ ‎‏شوند، و جز از شهوات بطن و فرج به چیزی دیگر چشم دل باز نکنند. و در این‏‎ ‎‏طائفه کسانی هستند که برای انبیاء و اولیاء علیهم السلام نیز جز مقامات‏‎ ‎‏جسمانی و بهشت جسمانی، که قضای وَتَر حیوانی در آن شود، قائل نیستند؛‏‎ ‎‏و بزرگی مقامات اخرویّه را چون بزرگی دنیایی به سعۀ باغات و انهار جاریه و‏‎ ‎‏زیادی حور و غلمان و قصور دانند. و اگر از عشق و محبّت و جذبۀ الهیّه کلامی‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏و ما حُبُّ الدِّیارِ شَغَفْنَ قَلْبی‏  ‏ ‏‏وَ لٰکِنْ حُبَّ مَنْ سکنَ الدِّیارا‏‎[4]‎

‏‏    ‏‏و الاّ علی بن ابی طالب علیه السلام با حور و قصور چه سر و کاری دارد؟ آن‏‎ ‎‏سرور را با هواهای نفسانیّه و شهوات حیوانیّه چه تناسب است؟ کسی که‏‎ ‎‏عبادتش عبادت احرار است، جزای او جزای تجّار نخواهد بود. عنان قلم‏‎ ‎‏گسیخته شد و از مطلب دور افتادم.‏

‏‏     بالجمله، کسی که خود را عادت داد به قرائت آیات و اسماء الهیّه از‏‎ ‎‏کتاب تکوین و تدوین الهی، کم کم قلب او صورت ذکری و آیه ای به خود‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏    ‏‏و در ‏‏وسائل‏‏ سند به حضرت صادق رساند که فرمود: ‏‏قٰالَ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ: یا‏‎ ‎‏بْنَ آدَمَ اَذْکُرْنی فی نَفْسِکَ، اَذْکُرْکَ فی نَفْسی. یَابْنَ آدَمَ اَذْکُرْنی فی خَلأٍ، اَذْکُرْکَ فی‏‎ ‎‏خَلإٍ. یابْنَ آدَمَ اَذْکُرْنی فی مَلإٍ اَذْکُرْکَ فی مَلإٍ خَیْرٍ مِنْ مَلإِکَ. وَ قٰال: ما مِنْ عَبْدٍ ذَکَرَ‏‎ ‎‏اللّه فی مَلإٍ مِنَ النّاسِ اِلاّ ذَکَرَهُ اللّه فی مَلإٍ مِنَ الْمَلائِکَة.‏‎[8]‎

‏‎ ‎

‏‎

• ))    پاورقی 332.
• )) «بر سر راه راست (آیین) تو در کمینشان خواهم نشست.» اعراف / 16
• )) «به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست / عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست». ـ سعدی
• )) «دوستی سرزمین (یار) دلم را نبرده است / بلکه دل در گرو دوستی آنکه در آن دیار ساکن است نهاده ام». ـ مجنون عامری. جامع الشواهد، ص 220، «باب الواو مع المیم».
• )) «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم.» (بقره / 152)
• )) «من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند.» اصول کافی، ج 4، ص 255، «کتاب الدّعاء»، «باب ما یجب من ذکر اللّه ...»، حدیث 4.
• )) «کسی که بسیار یاد خدا کند خدا او را دوست خواهد داشت.» منبع پیشین، حدیث 3.
• )) «امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزّ و جلّ فرمود: ای فرزند آدم، پیش خود مرا یاد کن تا تو را پیش خود یاد کنم. ای فرزند آدم، در خلوت مرا یاد کن تا در خلوت یادت کنم. ای فرزند آدم، در جمعیت مرا یاد کن تا در جمعی بهتر از جمع تو یادت کنم.`` همچنین آن حضرت فرمود: هیچ بنده ای در جمعیت یاد خدا نمی کند جز آنکه خداوند در جمع ملائکه او را یاد می کند.``» وسائل الشیعة، ج 4، ص 1185، «کتاب الصّلوة»، «ابواب الذّکر»، باب 7، حدیث 4.