تنبیه اشراقی

‏‏تنبیه اشراقی‏

‏‏     ‏‏از بیانات این رساله معلوم شده است نکتۀ عدول از غیبت به خطاب. و‏‎ ‎‏این گرچه خود یکی از محسّنات کلام و مزیّتهای بلاغت است که در کلام‏‎ ‎‏فصحاء و بلغاء بسیار و موجب حسن کلام، و خود التفات از حالی به حالی‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏     و شاید نکتۀ این که با ضمیر «اِیّاکَ» تأدیۀ این مقصد را می کند، برای آن‏‎ ‎‏باشد که این ضمیر را راجع به ذات است مضمحلاً فیه الکثرات؛ پس، سالک را‏‎ ‎‏ممکن است در این مقام حالت توحید ذاتی دست دهد و از کثرت اسماء و‏‎ ‎‏صفات نیز منصرف و وجهۀ قلبْ حضرت ذات بی حجب کثرات شود. و این‏‎ ‎‏آن کمال توحید است که امام موحّدان و سر حلقۀ عارفان و پیشوای عاشقان و‏‎ ‎‏سر سلسۀ مجذوبان و محبوبان، امیر المؤمنین صلوات اللّه علیه و اولاده‏‎ ‎‏المعصومین فرماید: ‏‏و کَمالُ التَّوْحیدِ نَفْیُ الصِّفاتِ عَنْه.‏‎[1]‎‏ زیرا که صفت را‏‎ ‎‏وجهۀ غیریّت و کثرت است، و این توجّه به کثرت - ولو کثرت اسمائی – از‏‎ ‎‏سرائر توحید و حقایق تجرید بعید است؛ و لهذا شاید سرّ خطیئۀ آدم علیه‏‎ ‎‏السلام توجّه به کثرت اسمائی است که روحِ شجرۀ منهیّه است. ‏

‏‎ ‎

‏‎

• )) «کمال توحید عبارت است از نفی صفات از او.» اصول کافی، ج 1، ص 191، «کتاب التوحید»، «باب جوامع التوحید»، حدیث 6.