‏‏تتمة در ذکر بعض روایات که در فضل «لیلة القدر» وارد شده‏

‏‏تتمة در ذکر بعض روایات که در فضل «لیلة القدر» وارد شده‏

‏‏     ‏‏از آن جمله روایاتی است که عارف باللّه ، سیدبن طاووس رضی اللّه عنه‏‎ ‎‏در کتاب شریف ‏‏اقبال‏‏ نقل فرموده، می فرماید: «در کتاب ‏‏یواقیت،‏‏ تألیف‏‎ ‎‏ابوالفضل بن محمد الهروی، یافتم اخباری در فضل لیلة القدر.» تا آن که‏‎ ‎‏می گوید از پیغمبر نقل است که فرمود: «موسی گفت: "الهی من قرب تو را‏‎ ‎‏می خواهم." فرمود: "قرب من از برای کسی است که بیدار باشد در شب‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏     و هم از آن کتاب از پیغمبر منقول است که فرمود: «گشوده شود درهای‏‎ ‎‏آسمان در شب قدر؛ پس، نیست بنده ای که نماز بخواند در آن مگر آن که‏‎ ‎‏بنویسد خداوند تعالی از برای او به هر سجده ای درختی در بهشت که اگر سیر‏‎ ‎‏کند سواری در سایۀ آن صد سال، تمام نکند آن را. و به هر رکعتی (رکوعی)‏‎ ‎‏خانه ای در بهشت از دُرّ و یاقوت و زبر جد و لؤلؤ. و به هر آیه ای تاجی از تاجهای‏‎ ‎‏بهشت. و به هر تسبیحی مرغی از نفایس مرغها. و به هر جلسه ای درجه ای از‏‎ ‎‏درجات بهشت. و به هر تشهّدی غرفه ای از غرفه های بهشت. و به هر سلامی‏‎ ‎‏حُلّه ای از حُلّه های بهشت. و وقتی منفجر شود عمود صبح، عطا کند او را‏‎ ‎‏خداوند از زنهای با الفت و انس که پستانهای آنها از زیر جامع برجسته و پیدا‏‎ ‎‏باشد، و از کنیزهای خوش خلق مهذّب، و از پسرهای مخلّد، و از طائرهای‏‎ ‎‏نجیب، و از ریحانهای معطّر، و نهرهای جاری، و نعمتهای رضایت بخش،‏‎ ‎‏و تحفه ها و هدیه ها و خلعتها و کرامتها، و آنچه نفس اشتها داشته باشد و چشم‏‎ ‎‏لذّت یابد. و شماها در آن مخلّد هستید.‏

‏‏     و هم از آن کتاب از حضرت باقر علیه السلام نقل است که: «کسی که‏‎ ‎‏احیاء کند شب قدر را، آمرزیده شود گناهان او گرچه به عدد ستارگان آسمان  و‏‎ ‎‏وزن کوهها و کیل دریاها باشد.»‏‎[1]‎‏ و اخبار در فضل آن بیش از آن است که‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏*‏

‏‏     قوله تعالی: ‏‏و مَا اَدْریٰکَ مٰا لَیْلَةُ الْقَدْر‏‏ این ترکیب برای تفخیم و تعظیم و‏‎ ‎‏بزرگی مطلب است و عظمت حقیقت، خصوصاً به ملاحظۀ متکلّم و‏‎ ‎‏مخاطب. با آن که حق تعالی جلّت قدرته متکلّم است و رسول اکرم صلّی اللّه ‏‎ ‎‏علیه و آله مخاطب است، با این وصف، به قدری گاهی مطلب با عظمت‏‎ ‎‏است که اظهار آن در نسج الفاظ و ترکیب حروف و کلمات ممکن نیست؛ کانّه‏‎ ‎‏می فرماید: لیلة القدر نمی دانی چه حقیقت با عظمتی است؛ حقیقت آن را‏‎ ‎‏نتوان بیان نمود و نسج و نظم حروف و کلمات در خور آن حقیقت نیست. و‏‎ ‎‏لهذا با آن که کلمۀ «ما» برای بیان حقیقت است، از بیان آن صرف نظر فرمود و‏‎ ‎‏فرمود: ‏‏لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْر‏‏: به خوّاص و آثار آن معرفی آن را فرمود،‏‎ ‎‏چه که بیان حقیقت ممکن نیست. و از این جا نیز می توان حدس قوی زد به‏‎ ‎‏اینکه حقیقت «لیلة القدر» و باطنش غیر از این صورت و ظاهر است. گرچه‏‎ ‎‏این ظاهر نیز با اهمیّت و عظمت است، ولی نه به آن مثابه که نسبت به رسول‏‎ ‎‏اللّه ، ولیّ مطلق و محیط به کلّ عوالم، این نحو تعبیر شود.‏

‏‏     اِن قُلْتَ: بنابر آن احتمال که مذکور شد که باطن «لیلة القدر» حقیقت و‏‎ ‎‏بنیۀ خود رسول مکرّم باشد که در آن محتجب است شمس حقیقت به تمام‏‎ ‎‏شئون، اشکال بالاتر شود، زیرا که به خود آن سرور نتوان گفت که تو‏‎ ‎‏نمی دانی که «لیلة القدر» که صورت مُلکی خود تو است چیست.‏

‏‏     قلتُ: این مطلب را سرّی و این لطیفه را باطنی است، و ذلک ‏‏لِمَنْ اَلْقَی‏‎ ‎‏السّمْعَ وَ هُوَ شَهید.‏‎[2]‎‏ ای عزیز، بدان که چون در باطن «لیلة القدر» حقیقی،‏‎ ‎‏یعنی بنیه و صورت مُلکی یا عین ثابت محمّدی صلّی اللّه علیه و آله، جلوۀ‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏     ان قلت: لیلة القدر نفس بنیۀ  احمدی است به اعتبار احتجاب شمس‏‎ ‎‏حقیقت در آن، نه نفس شمس تا این توجیه صحیح باشد.‏

‏‏     قلتُ: به لسان اهل نظر، شیئیّتِ شی ء به صورت کمالیّۀ آن شی ء‏‎ ‎‏است؛ و اشیاءِ ذواتِ اسباب، خصوصاً سبب الهی، شناخته نشود به حقیقت‏‎ ‎‏مگر به شناختن اسباب آنها. و به لسان اهل معرفت، نسبت ظاهر و باطن و‏‎ ‎‏جلوه و متجلّی نسبت دو امر مفارق نیست، بلکه یک حقیقت گاهی جلوۀ‏‎ ‎‏ظهوری کند و گاهی جلوۀ بطونی؛ چنانچه عارف معروف فرماید:‏

‏‏ ‏

‏‏ما عدمهاییم هستی ها نما‏  ‏ ‏‏تو وجود مطلق و هستی ما‏

‏‏ ‏‏     این سخن به قول عارف رومی پایان ندارد و صرف نظر از آن اولی‏‎ ‎‏است.‏

‏
‏‎

‏‏     قوله تعالی: ‏‏لَیْلَةُ القَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلفِ شَهْر‏‏ اگر ملاحظۀ صورت ظاهر‏‎ ‎‏مُلکیّۀ «لیلة القدر» را کنیم، خیریّت آن از «الف شهر» یعنی هزار ماهی که در‏‎ ‎‏آن لیلة القدر نباشد. یا «لیلة القدر» و عبادت و طاعت در آن بهتر است از هزار‏‎ ‎‏ماه که اسرائیلی ها حمل سلاح می کردند و در راه خدا جهاد می کردند. یا آن‏‎ ‎‏که «لیلة القدر» بهتر است از هزار ماه سلطنت بنی امیه لعنهم اللّه ؛ چنانچه در‏‎ ‎‏روایات شریفه است.‏‎[5]‎

‏‏    ‏‏و اگر ملاحظۀ حقیقت «لیلة القدر» شود، «الف شهر» ممکن است کنایه‏‎ ‎‏از جمیع موجودات باشد، به اعتبار آن که «الف» عدد کامل است، و مراد از‏‎ ‎‏«شهر» انواع است. یعنی، بنیۀ شریفۀ محمّدیّه که انسان کامل است از هزار‏‎ ‎‏نوع که جمیع موجودات می باشد بهتر است؛ چنانچه بعضی از اهل معرفت‏‎ ‎‏گفته است.‏‎[6]‎

‏‏    ‏‏و احتمال دیگری به نظر نویسنده آمده. و آن آن است که «لیلة القدر»‏‎ ‎‏اشاره باشد به مظهر اسم اعظم؛ یعنی، مرآت تامّ محمّدی صلّی اللّه علیه و‏‎ ‎‏آله. و «هزار شهر» عبارت باشد از مظهر اسماء دیگر. و چون از برای حق‏‎ ‎‏تعالی هزار ‏‏[‏‏و‏‏]‏‏ یک اسم است، و یک اسم «مستأثر» در علم غیب است، از این‏‎ ‎‏جهت «لیلة القدر» نیز مستأثر است، و لیلۀ قدرِ  بنیۀ محمّدی نیز اسم مستأثر‏‎ ‎‏است. از این جهت، بر اسم مستأثر کسی جز ذات مقدّس رسول ختمی صلّی‏‎ ‎‏اللّه علیه و آله اطلاع پیدا نکند.‏

‏‎ ‎

‏‎

• )) بحارالانوار، ج 98، ص 168.
• )) «برای کسی که با شهادت (توجه کامل) گوش فرا دهد.» مقتبس از آیۀ لِمَنْ کٰانَ لَهُ قَلْبٌ اَوْاَلْقَی السَّمْعَ وَ هُوَ شَهید. (ق/ 37)
• )) «هرگز مرا نخواهی دید ای موسی.» (اعراف / 143)
• ))  پاورقی 401.
• )) بحارالانوار، ج 94، ص 8. از مجالس شیخ، تفسیر علی بن ابراهیم، ص 732. تفسیر برهان، ج 4، ص 486، کافی (روضه)، ص 222، حدیث 280.
• )) مأخذ یافت نشد.