مساله 1 ـ واجب است بر هر مکلف در احکام عبادات و معاملات و تمام کارهای دیگر، حتی مستحبات ـ مگر ضروریات از مسائل، مثل آنکه نماز واجب است و یا نماز مغرب سه رکعت است ـ یا از مجتهد تقلید کند؛ یعنی به دستور او عمل نماید، یا احتیاط نماید؛ یعنی طوری به وظیفه عمل کند که یقین نماید تکلیف خود را انجام داده است. ولی دانستن موارد احتیاط بسیار مشکل است، پس لازم است بر مکلفین برای آنکه یقین به رفع تکلیف نمایند، از مجتهد جامع الشرایط تقلید نمایند.
مساله 2 ـ عمل به احتیاط جائز است هرچند محتاج به تکرار عمل باشد.
مساله 3 ـ تقلید در احکام؛ عمل کردن به دستور مجتهد است و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و عادل و پرهیزکار باشد، و بنابر احتیاط واجب، حریص به دنیا و جاه و مقام آن نباشد.
مساله 4 ـ اگر کسی از مجتهدی تقلید نمود، بنابر احتیاط واجب، در مسائلی که از آن تقلید نموده نمی تواند زمان حیات آن مجتهد به مجتهد دیگر که در علم با او مساوی است رجوع نماید، ولی در مسائلی که به فتوای آن عمل ننموده جایز است از مجتهد دیگر تقلید نماید، و اگر مجتهد دیگر اعلم باشد، بنابر احتیاط واجب، در تمام مسائل باید به آن رجوع نماید.
مساله 5 ـ بنابر احتیاط واجب، باید از مجتهد اعلم تقلید نمود، مگر آنکه
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 9
تشخیص آن ممکن نباشد، و اگر دو مجتهد در علم با یکدیگر مساوی باشند و یا نشود تشخیص داد یکی از دیگری اعلم است یا نه، مکلف می تواند هر یک از آنها را که می خواهد اختیار نماید، بلکه جایز است بعضی از مسائل را از یکی و بعض دیگر را از دیگری تقلید نماید، ولی اگر یکی از آنها ورع و پرهیزکاریش بیشتر باشد، بهتر آن است که از او تقلید نماید.
مساله 6 ـ تقلید مجتهد میت ابتداءً جایز نیست، امّا اگر در زمان حیاتش از او تقلید نموده و عمل به فتوای او کرده، جایز است بعد از وفات آن مجتهد بر تقلید او باقی بماند، حتی در مسائلی که در زمان حیات او عمل نکرده.
مساله 7 ـ اگر مکلف مدتی کارهای خود را بدون تقلید به امید موافقت آن با واقع عمل نماید، چنانچه بفهمد عملش مطابق با واقع بوده و یا موافق فتوای مجتهدی که جایز است بر او به او رجوع نماید، عملش صحیح است.
مساله 8 ـ به دست آوردن فتوا؛ یعنی دستور مجتهد، چهار راه دارد: اوّل: شنیدن از خود مجتهد. دوم: شنیدن از دو نفر عادل و یا یک نفر که فتوای مجتهد را نقل کنند. سوم: شنیدن از کسی که راستگو و موثق باشد. چهارم: دیدن در رسالۀ مجتهد، در صورتی که انسان به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد.
مساله 9 ـ مسائلی که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد واجب است یاد بگیرد، مگر آنکه کسی اطمینان پیدا کند که هرگز به آنها احتیاج پیدا نمی کند.
مساله 10 ـ اگر مجتهد اعلم در مساله ای فتوا نداشته باشد و احتیاط نماید، مقلد می تواند در آن مساله به مجتهد دیگر که از سایر مجتهدین اعلم است رجوع نماید، امّا اگر در مساله ای فتوا دهد بعد احتیاط مستحبی کند، جایز نیست به فتوای مجتهد دیگر عمل نماید.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 10