مساله 1 ـ واجب است دفن کردن میت در زمین به نحوی که بدن او در زمین پنهان شود، و احوط آن است که طوری دفن کنند که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون بیاورند، اگرچه اقوی دفن میت است به
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 59
نحوی که گفته شد، در صورتی که درنده ای پیدا نشود و از بویش کسی صدمه نبیند.
مساله 2 ـ اگر کسی در کشتی بمیرد، چنانچه بودن او در آنجا بی مانع باشد و یا جسد او فاسد نمی شود، باید صبر کنند تا به خشکی برسند و او را دفن نمایند، ولی در صورتی که بودن میت در کشتی مانعی داشته باشد و یا فاسد می شود، باید او را غسل بدهند و کفن نموده و حنوط کنند و بر آن نماز گزارده و او را در ظرفی مثل خمره گذاشته و درش را بسته به دریا انداخته و یا چیز سنگینی به پای او بسته به دریا بیندازند، و بهتر آن است که اگر خمره و یا مثل آن باشد او را در خمره گذارند. و همچنین اگر بر میت بترسند از جهت نبش قبر یا مثله نمودن (به معنی بریدن گوش و بینی و یا عضو دیگر) باید به نحوی که گفته شد او را در دریا بیندازند.
مساله 3 ـ واجب است میت را در قبر به پهلوی راست به نحوی که سرش به طرف مغرب و پایش به طرف مشرق باشد بخوابانند، امّا اگر زن کافره ای بمیرد و بچه در شکم او مرده و پدر آن طفل مسلمان باشد، باید این چنین زن را در قبر به پهلوی چپ، پشت به قبله بخوابانند که روی بچه به طرف قبله باشد.
مساله 4 ـ مخارج دفن میت و همچنین مخارج محکم کردن قبر میت در صورت لزوم و مخارج دریا انداختن او از اصل مالش برداشته می شود.
مساله 5 ـ چیزهایی که از میت جدا می شود از قبیل مو و دندان و ناخن باید دفن شود، و احتیاط واجب آن است که آنها با بدن میت دفن شود، اگر ممکن شود.
مساله 6 ـ اگر کسی در چاه بمیرد و بیرون آوردنش ممکن نباشد و همچنین نشود او را رو به قبله قرار داد، چنانچه ملک غیر نباشد باید درب (دهانه) چاه را ببندند و همانجا را قبر او قرار بدهند، و اگر ملک غیر باشد و اجازه بدهد نیز باید همان جا را قبر او قرار داد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 60
مساله 7 ـ اگر بچه ای در رحم مادر بمیرد و بودنش در رحم برای مادر خطر داشته باشد، باید به آسانترین راه اگرچه به ریزه ریزه کردن بچه هم شد بیرون آورد، در مرتبۀ اول شوهر باید مباشر بیرون آوردن شود، اگر ممکن نشد به وسیلۀ زنی که استاد باشد و اگر ممکن نشد به وسیلۀ محارم زن، چنانچه ممکن نشد به وسیلۀ نامحرم باید بچه را بیرون آورد. اگر مادر بمیرد وبچه دررحم او زنده باشد، واجب است بچه را بیرون بیاورند، به این طریق: جایی را که می شود بچه را سالمتر بیرون آورد شکافته و بعد از بیرون آوردن طفل آنجا را بدوزند و اگر برای بیرون آوردن، همۀ مواضع مساوی باشد احوط بیرون آوردن ازطرف چپ است.
مساله 8 ـ جایز نیست میت را در جای غصبی دفن کنند و اقوی جایز نبودن دفن در مساجد است.
مساله 9 ـ جایز نیست دفن کردن کفّار در قبرستان مسلمانان، و چنانچه دفن کردند باید او را بیرون بیاورند. و همچنین جایز نیست دفن کردن مسلمان در قبرستان کفار و چنانچه عمداً یا سهواً دفن شد، اقوی جواز بیرون آوردن او است، امّا در صورتی که نسبت به میت بی احترامی باشد واجب است از آنجا بیرون آورند.
مساله 10 ـ مستحب است گودی قبر تا چنبرۀ گردن، یا به اندازۀ قامت انسان متوسط باشد. و نیز مستحب است اگر میت مرد است قبل از داخل نمودن در قبر، نزدیک قبر به نحوی که سر میت در پایین قبر و اگر زن است در طرف قبله قبر بگذارند و یک دفعه داخل قبر ننمایند، بلکه در دو سه ارشی قبر به زمین گذاشته و کمی صبر نموده، پس از آن به نحوی که گفته شد کنار قبر بگذارند و سپس داخل در قبر کنند. و نیز مستحب است که بندهای کفن را بعد از گذاشتن در قبر باز کنند، و صورت میت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سرش قرار دهند و به پشت میت خشتی یا کلوخی قرار دهند که بر پشت برنگردد، و مستحب است کسی که میت را در قبر می گذارد با طهارت و سر برهنه و پا برهنه
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 61
باشد و تکمه های جامه را باز کند، و چنانچه میت زن است، شوهر یا محارم او در قبرش بگذارند، و چنانچه محرمی نباشد خویشانش او را در قبر قرار دهند. و نیز مستحب است، میت را به دعاهای ماثوره بعد از گذاشتن لحد و قبل از پوشاندن، تلقین کنند. و مستحب است قبر را به اندازۀ چهار انگشت بسته و یا باز از سطح زمین بلند کنند و قبر را مربّع و مسطح بسازند و آب بر آن بپاشند و بهتر آن است از طرف سر قبر شروع نموده تا به پایین قبر پاشیده و از آنجا دور زده به بالای سر برسند و بعد از پاشیدن آب انگشتها را باز نموده و بر روی قبر فرو برند به نحوی که اثر انگشت باقی باشد و هفت بار سورۀ مبارکۀ «انا انزلناه» را بخوانند و بعد از تمام شدن دفن و مراجعت تشییع کنندگان، ولی میت یا به دستور ولی میت، او را به دعاهای ماثوره، تلقین کنند. و مستحب است قبر را محکم بسازند. و مستحب موکّد است بعد از دفن، صاحبان عزا را تسلیت گفته و تا سه روز برای اهل خانۀ میت غذا بفرستند.
و نیز مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت به طریق زیر بخوانند: در رکعت اول بعد از حمد سورۀ توحید دو بار و در رکعت دوم بعد از حمد سورۀ «الهیکم التکاثر» ده بار خوانده شود و بعد از سلام بگوید: «اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و ابعث ثوابها الی قبر فلان بن فلان» و به جای آن نام میت و پدرش را ببرد.
به طریق دیگر می توان نماز وحشت را خواند و آن طریق این است که در رکعت اول بعد از حمد آیة الکرسی را تا «فیها خالدون» بنابر احتیاط یک بار خوانده و در رکعت دوم بعد از حمد سورۀ «انّا انزلناه» ده بار خوانده شود و بعد از سلام بگوید: «اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و ابعث ثوابها الی قبر فلان بن فلان» و به جای آن نام میت و پدرش را ذکر کند. و نماز وحشت را می توان در هر موقع از شب اول دفن خواند، ولی بهتر آن است که در اول شب بخوانند. و اقوی جواز اجرت گرفتن برای نماز وحشت است.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 62
مساله 11 ـ مکروه است دو میت را در یک قبر بگذارند، و نیز مکروه است پدر در قبر پسر وارد شود، و همچنین کراهت دارد که خویشاوندان میت بر روی قبر او خاک بریزند. و بعد از خراب شدن قبر و کهنگی آن، کراهت دارد که آن را تعمیر نمایند، مگر قبور انبیاء و صلحاء و علماء. و نیز مکروه است بلند کردن قبر بیش از چهار انگشت به نحوی که ذکر شد. گذاشتن میتی در قبر میت دیگر در صورتی که صدق نبش قبر کند، حرام است و در غیر این صورت، یعنی میت قبلی خاک شده باشد، اشکالی ندارد.
مساله 12 ـ کراهت دارد انتقال دادن میت به بلد دیگر غیر از مشاهد مشرفه، و امّا انتقال به مشاهد مشرّفه فضیلت دارد، ولی اگر در مدت انتقال به بلد دیگر غیر از مشاهد یا برای مشاهد نیز فاسد می شود یا موجب بی احترامی میت و یا سبب اذیت دیگران می شود، احتیاط واجب در ترک انتقال است به مشاهد مشرّفه و حرام است انتقال به غیر مشاهد.
مساله 13 ـ جایز نیست نبش کردن قبر میت جهت انتقال به بلدی که غیر از مشاهد مشرّفه است و برای مشاهد مشرّفه نیز اینکه در زمان ما متعارف و معمول شده، میت را بر غیر وجه شرعی به خاک می سپارند که بعداً او را به مشاهد مشرفه انتقال دهند، مورد اشکال است، بلکه اقوی وجوب دفن میت است بر وجه و طریق شرعی که مذکور گردید.
مساله 14 ـ جایز نیست انسان در مرگ کسی، صورت یا بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند و احتیاط واجب آن است در گریه بر میت صدا را خیلی بلند نکند. دریدن پیراهن در مرگ غیر پدر و برادر جایز نیست. اگر زن در عزای میت صورت خود را بخراشد که خون بیاید باید یک بنده آزاد کند، یا به ده فقیر طعام داده و یا آنان را بپوشاند، و همچنین است بنابر احتیاط واجب اگر بخراشد و خون نیاید، و اگر مرد در مرگ زن خود یا فرزند خود جامه اش را بدرد نیز بر او همین امور واجب است.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 63