مساله 1 ـ در چند مورد به جای وضو و غسل باید تیمم کرد:
اگر انسان در آبادی باشد باید برای پیدا کردن آب جهت غسل یا وضو به قدری جستجو کند تا از پیدا شدن آب نومید شود، و اگر در بیابان باشد چنانچه زمین آن پست و بلند است، باید در هر یک از چهار جانب به قدر پرتاب یک تیر که با کمان انداخته می شود، جستجوی آب نماید و اگر زمین آن نشیب و فراز ندارد، در هر طرف به اندازۀ پرتاب دو تیر جستجو کند.
مساله 2 ـ در هر طرفی که یقین دارد آب در آنجا نیست، جستجو لازم نیست.
مساله 3 ـ اگر بعضی از اطراف زمین پست و بلندی دارد و بعضی اطراف آن نیز هموار است، طرفی که نشیب و فراز دارد به اندازۀ پرتاب یک تیر و در طرف هموار به اندازۀ پرتاب دو تیر باید برای پیدا کردن آب جستجو نماید.
مساله 4 ـ واجب نیست که خود انسان به جستجوی آب برود، بلکه می تواند کسی را که به او اطمینان دارد، برای جستجوی آب بفرستد.
مساله 5 ـ اگر به اندازۀ کافی جستجو کرد و آب پیدا ننمود و با تیمم نماز خواند و پس از خواندن نماز، آب در همان جایی که بوده پیدا شد، یا در قافله اش بود، نمازش صحیح و قضا و اعاده ندارد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 65
مساله 6 ـ اگر وقت نماز تنگ باشد، یا از دزد و درنده بر خود یا بر ناموس یا بر مال قابل اعتنایی بترسد، جستجو لازم نیست.
دیگر از مواردی که باید تیمم کند جایی است که استعمال آب برای انسان ضرر داشته باشد، به واسطۀ مرض یا درد چشم یا زخم به طوری که نشود با چنین زخم وضوی جبیره ای کرد و چنانچه بترسد بر شدت بیماری یا زیادتی آن و یا طولانی شدن مرض یا زیادی درد به نحوی که تحمل آن دشوار باشد، باید تیمم نماید.
مساله 7 ـ دیگر از مواردی که باید تیمم کند، جایی است که اگر آب را جهت وضو یا غسل استعمال کند خوف داشته باشد که خود او یا عیال و اولاد او یا مومن دیگری از تشنگی بمیرد یا مریض می شود یا به قدری تشنه می شوند که تحمل آن دشوار است، و همچنین است اگر بترسد بر حیوانی که حفظ آن لازم است.
مساله 8 ـ دیگر از مواردی که باید تیمم کند، جایی است که پیدا کردن آب مشقت زیادی دارد و عادتاً تحمل آن دشوار است، مثلاً اگر گرفتن آب احتیاج به زیر بار منت کسی رفتن که عادتاً دشوار است، داشته باشد، لازم نیست تهیۀ آب. و همچنین اگر تهیۀ آب وابسته به دادن مال زیادی است که به حال او ضرر دارد، لازم نیست، و امّا اگر پرداختن چند برابر قیمت آب به حال او ضرری ندارد، باید آب تهیه نموده و تیمم کفایت نمی کند.
مساله 9 ـ دیگر از مواردی که باید تیمم نمود، جایی است که وقت برای تهیۀ آب یا استعمال آن تنگ باشد، یعنی اگر وضو بگیرد یا غسل کند نمازش در خارج از وقت واقع می شود.
مساله 10 ـ اگر کسی تیمم کند، می تواند تمام نماز را در وقت بخواند، ولی اگر وضو بگیرد یا غسل کند، بعض نماز در غیر وقت واقع می شود، باید تیمم کند و نماز بخواند، ولی احتیاطاً نمازش را قضا کند.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 66
مساله 11 ـ اگر کسی برای تنگی وقت تیمم نماید و نمازش را بخواند و بعد از نماز آبی که داشته از دستش برود، با این تیمم نمازهای بعدی را نمی تواند بخواند.
مساله 12 ـ جایز است برای نماز میّت با داشتن آب، تیمم نمودن؛ چه محدث به حدث اکبر باشد در صورتی که بترسد بر فوت نماز بر میت، یا محدث به حدث اصغر، و همچنین تیمم کردن با داشتن آب برای خوابیدن، در صورتی که محدث به حدث اصغر باشد و اما اگر محدث به حدث اکبر باشد تیمم را رجاءً بجا آورد، و همین طور اگر خوف فوت نماز میت ندارد رجاءً تیمم کند.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 67