مساله 1 ـ چیزی که از اجزاء نماز فراموش شده باشد، اگر بعد از نماز ملتفت بشود قضا ندارد، مگر سجده و تشهّد بنابر احوط، لکن لازم نیست قضاء اجزاء تشهد؛ مثل صلوات بنابر اقوی.
مساله 2 ـ در قضای سجده و تشهّد باید شرایط نماز، مانند پاک بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرایط دیگر مراعات شود، بلکه جایز نیست فاصله میان آنها و نماز به چیزی که منافی نماز است، لکن اگر منافی بجا آورد لازم نیست اعادۀ نماز؛ گرچه سزاوار نیست ترک احتیاط در صورت ترک عمدی.
مساله 3 ـ اگر سجده یا تشهد را چند دفعه فراموش کند، باید بعد از نماز قضای هرچه را که فراموش کرده بجا آورد، و لازم نیست که معیّن کند که قضای کدام یک آنها است و همچنین لازم نیست مراعات ترتیب.
مساله 4 ـ اگر سجده و تشهد را با هم فراموش کرده باشد قضای آنچه که اوّل فوت شده مقدّم بدارد بنابر احتیاط وجوبی، و اگر نداند کدام اوّل فراموش شده، باید احتیاطاً آنچه را که اوّل به جا می آورد بعد تکرار کند، پس اگر اوّل سجده را قضا کرد بعد تشهّد را، دوباره سجده را قضا کند و اگر اوّل تشهد را قضا کرد بعد سجده را دوباره، تشهّد را نیز قضا کند.
مساله 5 ـ سلام دادن درقضای تشهّد لازم نیست، کمااینکه تشهّد و سلام در سجده قضائی واجب نیست، بلی اگر فراموش شده تشهّد اخیر باشد، پس احوط آوردن آن است به قصد قربت مطلقه ـ بدون نیّت اداء و قضاء ـ و آوردن سلام بعد از آن و احوط آوردن سجدۀ سهو است در آن، کمااینکه اگر فراموش
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 120
شده سجدۀ اخیره از رکعت اخیره باشد سجده را اتیان کند به قصد قربت مطلقه و تشهّد و سلام و سجدۀ سهو به جا آورد بنابر احوط؛ اگرچه اقوی آن است که تشهد و سجده به عنوان قضا است، و تشهد و سلامی که گفته هر یک در محلّ خود واقع شده.
مساله 6 ـ اگر معتقد شود فراموشی سجده و تشهّد را بعد از گذشتن محلِ تدارک در حال نماز، و بعد از فراغ از نماز شک کند که آیا اتیان کرده بود یا نه قضا نماید بنابر احوط، گرچه واجب نیست قضا بنابر اقوی.
مساله 7 ـ اگر شک کند که آنچه از او فراموش شده یک سجده بوده یا بیشتر، بنا را بر کمتر گذارد.
مساله 8 ـ اگر فراموش کند قضاء سجده و تشهّد را، و بعد از داخل شدن در نماز مستحبی یادش بیاید، نماز را قطع کرده و قضاء سجده و تشهد می نماید، و امّا اگر داخل نماز واجبی شده مشکل است قطع نماز، مخصوصاً اگر فراموش شده تشهّد اخیر باشد.
مساله 9 ـ اگر فراموش کند قضای سجده و تشهّدی را که از نماز ظهر مثلاً بر او واجب شده بود، و داخل در نماز عصر شد، نمی تواند نماز عصر را قطع کند بنابر اقوی، اگرچه وقت آن موسع باشد، و اگر نماز احتیاط بر او لازم شده بود از ناحیۀ نماز ظهر و آوردن نماز احتیاط از یادش رفت و داخل در عصر شد، در صورتی که وقت تنگ باشد نمی تواند نماز را قطع کند، لکن با مقدم داشتن عصر احتیاط نماید در اعادۀ ظهر ایضاً بعد از آوردن نماز احتیاط.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 121