مساله 1 ـ آنچه از حیوانات در دریا است حرام است، مگر ماهی با شرطی که می آید و بعض مرغهای آبی.
مساله 2 ـ شرط است در حلال بودن ماهی آنکه دارای فلس باشد در اصل خلقت، اگرچه ریخته شده باشد به واسطۀ عوارض، چنانچه از اهل اطلاع نقل می شود که بعضی از اقسام ماهی خود را به سنگ و غیر آن می زند و فلسش می ریزد؛ اگر صحیح باشد آن نیز حلال است. و در ماهی فلس دار فرقی نیست بین اقسامش، چنانچه در ماهی بی فلس نیز فرقی نیست و هر فلس داری حلال و بی فلس حرام است.
مساله 3 ـ تخم ماهی حلال، حلال است و تخم ماهی حرام، حرام است؛ چه نرم باشد یا غیرنرم و در صورت اشتباه که آیا از حلال است یا حرام مانع ندارد خوردنش و احتیاط واجب آن است که در صورتی که نرم است نخورند.
مساله 4 ـ از حیوانات اهلی حلال است تمام اقسام گوسفند و گاو و شتر، و کراهت دارد اسب و استر و الاغ، و حرام است سگ و گربه و غیر اینها.
مساله 5 ـ از حیوانات وحشی حلال است اقسام آهو و گاو وحشی و قوچ
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 335
کوهی و گورخر وحشی، و حرام است اقسام درندگان؛ چه مثل شیر و پلنگ و گرگ باشد که قوی هستند و چه مثل روباه و شغال باشد که ضعیف هستند، و خرگوش نیز حرام است گرچه درنده نیست، و تمام حشرات نیز حرامند مثل مار و موش و سوسمار و خارپشت و کاسه پشت و امثال آنها.
مساله 6 ـ از پرندگان حلال است تمام اقسام کبوترها چه خانگی و چاهی و چه غیر آنها، و حلال است دراج و کبک و تیهو و قطا و بط و مرغابی و کلنگ و ماهیخوار و قمری و مرغها به همۀ انواع و گنجشکها به همۀ اقسام مثل گنجشک معروف و بلبل و قبره، و کراهت دارد هدهد و پرستو، و حرام است خفاش و طاوس و هرچه دارای مخلب است، یعنی چنگال، چه قوی باشد مثل باز و عقاب و شاهین و چه ضعیف باشد مثل کرکس.
مساله 7 ـ بعید نیست که کلاغ به همۀ انواع حرام باشد چه سبع باشد، مثل کلاغ سیاهی که مردارخوار است و چه نباشد، مثل کلاغهایی که در شهرها است و مثل زاغی، که کلاغ دم بلند است.
مساله 8 ـ در جاهایی که بخصوص حرام بودن و حلال بودن معلوم نشده مثل آنهایی که گفته شد، دو علامت در پرندگان وارد شده است برای تشخیص حلال از حرام:
اول: آنکه هر پرنده ای که در وقت پریدن بیشتر، پرهای خود را صاف نگه می دارد و بهم نمی زند حرام است و اگر به عکس، بیشتر، پرها را بهم می زند حلال است.
دوم: آنکه یا چینه دان داشته باشد و آن چیزی است که در آن حبه جمع می شود یا سنگ دان و آن جایی است که در آن سنگهایی که خورده جمع می شود یا آنکه در عقب پای آن چیزی باشد مثل خار؛ پس هر مرغی که یکی از این سه را داشت حلال است و هر چه در آن اینها یافت نشد حرام است، چه پرندۀ هوایی باشد یا دریایی و چه ماهی خوار باشد یا نباشد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 336
مساله 9 ـ هر مرغی که حالش معلوم نشد چه از راه مخالفت دو علامت با هم و چه از جهت آنکه پر زدن و نزدنش مساوی و یا از جهت دیگر، ظاهر آن است که حلال است.
مساله 10 ـ حیواناتی که حلال هستند گاهی به واسطۀ اموری حرام می شوند:
اول: آنکه حیوان نجاست خوار باشد به طوری که در عرف بگویند غذای او نجاست است و مراد از نجاست فقط عذرۀ انسان است و حکم مذکور جاری است در پرندگان و ماهیها نیز.
مساله 11 ـ شیر و تخم حیوانی که به واسطۀ نجاست خواری حرام است، حلال می شود به همان که خود حیوان حلال می شود.
مساله 12 ـ حیوانی که حرام شد به جهت نجاست خواری حلال می شود به آنکه نجاست نخورد مدتی که مقرر شده و آن در شتر چهل روز و در گاو بیست روز و به احتیاط مستحب سی روز و در گوسفند ده روز و در اردک پنج روز و در مرغ خانگی سه روز، و در غیر اینها باید به قدری نخورد که به او نجاست خوار نگویند و بگویند غذای آن غیر نجاست است.
مساله 13 ـ دوم: از مواردی که حیوان حلال، حرام می شود آن است که انسان با آن جمع شود، چه از پیش و چه از پس اگرچه انزال او نشود، و فرقی نیست در نزدیکی کننده آنکه بالغ باشد یا نباشد، عالم باشد یا نباشد، از روی اختیار باشد یا اکراه و اجبار، و فرقی نیست در حیوان آنکه نر باشد یا ماده و ظاهر آن است که این حکم مخصوص بهمیه است نه سایر حیوانات.
مساله 14 ـ چنانچه گوشت حیوان به این عمل حرام می شود، نسل حیوان ماده بنابر اقوی و حیوان نر بنابر احتیاط واجب حرام می شود، و مراد از نسل آن نسلی است که بعد از این عمل پیدا شود و شیر آن نیز تابع است، بلکه مو و پشم نیز تابع می باشد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 337
مساله 15 ـ حیوانی که با او نزدیکی شده، اگر مقصود از آن حیوان، خوردن آن است به حسب عادت مثل گاو و شتر و گوسفند، واجب است آن را سر ببرند پس از آن آتش بزنند و باید نزدیکی کننده غرامت آن را به صاحبش بدهد اگر خودش مالک آن نیست. و اگر مقصود از آن سواری یا باربری است به حسب عادت مثل اسب و استر و الاغ باید آن را از محلی که عمل در آن واقع شده به محل دیگر اخراج کنند و به فروش برسانند و پولش را به شخصی که با آن نزدیکی کرده بدهند و باید اگر این شخص مالک نباشد غرامت حیوان را بدهد.
مساله 16 ـ اگر بره یا بزغاله یا گوساله شیر خنزیر بخورد تا قوی شود و از آن گوشت بروید و استخوانش محکم شود، حرام می شود گوشت آن و گوشت نسل آن و شیر آنها نیز.
مساله 17 ـ اگر حیوان حلال گوشت شراب بخورد تا مست شود و در حال مستی آن را ذبح کنند گوشت آن حلال است، لکن به احتیاط واجب باید گوشت را شستشو کرد پس از آن خورد، و امّا اعضاء درونی مثل دل و جگر و شکنبه و غیر آن را نمی شود خورد اگرچه شسته شود.
مساله 18 ـ از حیوان حلال گوشت که ذبح شرعی شده چهارده چیز حرام است: اول: خون، دوم: مدفوع، سوم: سپرز، چهارم: آلت نری، پنجم: فرج چه ظاهر آن و چه باطنش، ششم: خایه ها، هفتم: مثانه یعنی محل بول، هشتم: زهره، نهم: نخاع یعنی مغز حرام، دهم: غده هایی که در جسد است و گرد است غالباً، یازدهم: دو پی پهن زرد که از پس گردن تا به دم کشیده شده، دوازدهم: مردمک چشم و آن حبه ای است که با آن اشیاء دیده می شود، سیزدهم: مهره ای است که در مغز سر است و به قدر نخود می باشد، چهاردهم: بچه دان است که به احتیاط واجب حرام است، بلکه به احتیاط واجب باید جفت را هم نخورد و آن نیز حرام است.
مساله 19 ـ در ماهی و ملخ اگر چیزی از اینها که ذکر شد پیدا شود حرام
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 338
نیست، غیر از مدفوع و خون که احتیاط واجب آن است که آنها را نخورند.
مساله 20 ـ در پرندگان اگر از اینها چیزی یافت شد، احتیاط واجب آن است که اجتناب شود، بلی اشکال نیست در حرام بودن خون و فضلۀ آنها.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 339