آنهایی که آن طرف را می بینند و این طرف را نمی بینند ناقصند- اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِیمَ ، غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِم ، غیرِ ضالین. در یک روایتی هست- من نمی دانم وارد است یا نه- هست؛ می گویند، نقل می کنند که قضیه مغضوب علیهم- به حَسَب قول مفسرین- عبارت از یهود است و ضالین عبارت از نصارا. در یک روایتی نقل می کنند- من نمی توانم تصدیق کنم، من نقل می کنم از آنهایی که نقل کرده اند- که رسول الله- مثلًا فرموده است: کانَ اخی مُوسی عَینُهُ الیُمنی عَمیاء و اخی عیسی عَینُهُ الیُسری عَمیاء وَ انَا ذُو العَینَینِ آنهایی که می خواهند تاویل کنند، می گویند:
چون تورات بیشتر توجه به مادیات و امور سیاسی و دنیوی داشته است- یهود هم که می بینید دو دستی چسبیده اند و دارند می خورند دنیا را و باز هم بسشان نیست، امریکا هم آنها دارند می خورند، ایران هم الآن آنها دارند [می خورند] باز هم بسشان نیست، همه جا و همه را می خواهند- و در کتاب حضرت عیسی [علیه السلام ] توجه به معنویات و روحانیت بیشتر
کتابتفسیر سوره حمدصفحه 255
بوده است؛ از این جهت «عین یسرا» یش که عبارت از طرف طبیعتش است عمیاء بوده است- البته من نمی توانم بگویم این از پیغمبر صادر شده لکن گفته اند این را- یعنی توجه به این جهت «یسار» که عبارت از «طبیعت» است نداشته و کم داشته است؛ و او هم به حَسَب شریعتش توجهش به مادیات زیاده بوده. «و انا ذو العینین»، هم جهات معنوی، هم جهات مادی. شما احکامش را که ببینید شهادت بر این مطلب است.
احکامش احکامِ- عرض می کنم که- سیاسیاتش [را] ملاحظه می کنید.
صحیفه امام؛ ج 3، ص 226- 227
***
کتابتفسیر سوره حمدصفحه 256