بررسی مقایسه ای مفهوم عدالت و تاثیر آن بر ایده حکومت مطلوب از دیدگاه امام خمینی (س) و افلاطون

‏‏چکیده‏

‏‏برای بررسی مفهوم عدالت و تأثیر آن بر حکومت مطلوب با توجه به دو دیدگاهی که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته‌اند، یعنی دیدگاه افلاطون و امام خمینی، ابتدا باید به تحلیل ارزش‌ها پرداخت. چرا که هم مفهوم عدالت و هم ‌ایده حکومت مطلوب از نوع پدیده‌های ارزشی هستند که‌ این امر هم با روش هنجارگرایانه قابل بررسی می‌باشد. این مسأله که بهترین نوع حکومت،‌ حکومتی است که باید بر مبنای عدالت رفتار کند، از دیرباز مورد توجه بسیاری از ‌اندیشمندان سیاسی بوده است. حکومت مطلوب امام خمینی (ره) که تجسم خود را در شکل ولایت فقیه می‌یابد عمدتاً متأثر از درک ویژه ‌ایشان از مفهوم عدالت است. افلاطون نیز عدالت را ویژگی حکومت مطلوب می‌داند که باید حکومت را بر اساس آن بنیان نهاد. آرمان‌شهر افلاطون غایتی جز تحقق عدالت ندارد. از نظر افلاطون تنها کسی که شایستگی حکومت بر جامعه را دارد فیلسوف است،‌چون دارای صفت عدالت است. آرمان‌شهر افلاطون که در کتاب «الجمهوریت» به تصویر کشیده شده دارای نظم آرمانی مبتنی بر عدالت و حکومت نخبگان است. امام خمینی (ره) هم مفهوم عدالت را یک مفهوم معنوی و الهی می‌داند و به همین جهت عدالت را از خداوند حکیم آغاز می‌کند که به انسان کامل یعنی حضرت رسول اکرم (ص) سرایت می‌کند. بنابراین مفهوم عدالت در‌ اندیشه امام خمینی (ره) بیشتر رنگ و بوی عرفانی دارد. اما از نظر افلاطون آن‌چه محوریت دارد انسان است. از نظر وی اگر چه جهان آفرینش طی یک نظم خاص توسط خالق آفریده شده و جهان بر اساس نظم طبیعی استوار گردیده است،‌ اما انسان باید عدالت را ‌ایجاد کند تا بتواند به رفاه برسد. در مجموع هم ‌اندیشه‌ی امام خمینی (ره) و هم ‌اندیشه‌ی افلاطون اساساً عدالت محور هستند،‌ ولی با وجود قرابت‌های درک آن‌ها از عناصر گفتمانی عدالت، متفاوت بوده و در نتیجه حکومت مطلوب امام خمینی (ره) اساساً رنگ اخلاقی ـ دینی می‌یابد و مبتنی بر معرفت است، اما حکومت مطلوب افلاطون مبتنی بر معرفت اکتسابی است.‏

‏‎ ‎

‏‎