رهبری و بسیج سیاسی: مورد انقلاب اسلامی ایران

‏‏چکیده‏

‏‏انقلاب اسلامی ‌ایران در سالهای 1357-١٣٥٧ معماهای مختلفی را پیش روی محققان علوم اجتماعی و علم سیاست قرار داد. از جمله‌ این معماها، مسئله رهبری انقلاب بود. سؤال اصلی در‌ این مورد عبارت است از: امام خمینی چرا و چگونه توانست مردم را در یک جنبش اجتماعی کاریزمایی بسیج کند؟ برای پاسخ به ‌این سؤال،مناسب‌ترین رهیافتی که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، رهیافت رهبری کاریزمایی ماکس وبر و روایت‌های بازسازی شده آن توسط محققان بعدی است. مطابق‌ این رهیافت،قدرت بسیج‌کنندگی امام خمینی و هر رهبری انقلاب مانند وی ناشی از نفوذ ‌ایشان برای مثال، نفوذ پیامی ‌که فرضیه رساله حاضر نیز هست بر قلب‌ها و اذهان مردم است. در مورد انقلاب اسلامی ‌ایران، اسطوره اساسی و فرهنگ شیعی، امام است، و در میان ائمه، حضرت علی (ع)، امام حسین (ع) و امام مهدی (عج)، از امامانی هستند که بیشترین حضور را در فرهنگ و ادبیات مذهبی توده‌های مردم دارند. در جریان بسیج انقلابی سال‌های 57 و 56 موارد متعددی از فرآیند همانندسازی شخصیت‌ها و رخدادهای معاصر با‌ این اسطوره‌های فرهنگی در سخنان و پیام‌های امام خمینی و دیگر سخنرانان انقلابی دیده می‌شود. حاصل ‌این فرآیند همانندسازی آن بود که رهبر کاریزمایی ‌ایمان آوردند.‏

‏‎ ‎

‏‎