ریشه یابی گرایش امام خمینی (س) به برخی مفاهیم مدرنیته

‏‏چکیده‏

‏‏پایه‌های تمدن جدید غرب بر اصول و مفاهیم مدرنیته استوار شده است که پس از سده‌های میانه شکل گرفتند و به‌تدریج بر حوزه‌های سیاست، اقتصاد، فرهنگ و ... مسلط شدند. این مفاهیم عبارت بودند از: اومانیسم، سکولاریسم، عقل‌گرایی، علم‌گرایی، لیبرالیسم، دموکراسی و دولت مدرن که در شکل‌گیری تمدن غرب نقشی انکارناپذیر داشتند. اهمیت ‌این مفاهیم به حدی است که می‌توان گفت تمدن غرب بدون آن‌ها وجهه‌ای دیگر می‌یافت و مسیری متفاوت را می‌پیمود. همچنین باید اشاره کرد که ‌این مفاهیم آمیختگی زیادی با یکدیگر دارند به‌طوری که با حذف برخی از آن‌ها بقیه معنا و مفهوم خود را از دست می‌دهند. این مفاهیم با گذر زمان در مواجهه با تحولات مختلف تغییراتی پیدا کردند ولی ماهیت آن‌ها تغییر نکرد و همچنان به‌عنوان مفاهیم اصلی مدرنیته و تمدن غرب باقی مانده‌اند. مدرنیته و اصول آن که نام بردیم به مرزهای غرب محدود نمانده‌اند و با رسوخ به مناطق مختلف، بسیاری از فرهنگ‌های رقیب را با چالش مواجه نموده و در خود هضم کرده‌اند. ولی برخی فرهنگ‌ها رقیب را با چالش مواجه نموده و در خود هضم کرده‌اند. ولی برخی فرهنگ‌ها نظیر جوامع اسلامی‌ که از پشتوانه فکری قوی‌تری برخوردار بوده به مقاومت در برابر آن دست زده‌اند و حاضر به پذیرش کامل ‌این مفاهیم نشده و به گزینش ‌این مفاهیم دست زده‌اند. در میان کشاکش و مقابله جهان اسلام با سلطه مدرنیسم غربی انقلاب اسلامی ‌ایران به وقوع پیوست؛ وقوع انقلاب اسلامی ‌به رهبری امام خمینی که داعیه‌دار ‌اندیشه‌های جدید با محوریت احیای معنویت بود، دوره‌ای جدید در بیداری جهان اسلام را آغاز کرد که در آن معنویت و باور به توانایی‌های اسلام برای ساماندهی نظام فکری و سیاسی خاصی بود مورد توجه قرار گرفت. بدین ترتیب امام خمینی با احیای معنویت و توجه به تعالیم الهی و با محوریت خدامحوری به مقابله با سلطه مدرنیته غربی که بر پایه اومانیسم (انسان محوری) قرار دارد پرداخت. بررسی دیدگاه‌ها و نظرات امام خمینی نسبت به اصول و مفاهیم مدرنیته غرب، مورد توجه پژوهشگران مختلفی می‌باشد که پژوهش حاضر سعی در تبیین ‌این مسأله دارد. در‌ این راستا ابتدا محقق به بررسی مبانی و مفاهیم مدرنیته پرداخته و سپس به بررسی و تحلیل اصول و مؤلفه‌های ‌اندیشه امام خمینی در غالب‌هایی همچون اصل ضرورت حکومت، اصل پیوند دین و سیاست پرداخته است و پس از آن به مقایسه مفاهیم مدرنیته با‌ اندیشه امام خمینی توجه کرده و در‌ این راستا به تعریف مفاهیم مدرنیته اشاره دارد و در نهایت نیز به تحلیل موضوع دولت مدرن از نگاه امام خمینی پرداخته است.‏

‏‎ ‎

‏‎