بررسی تطبیقی اندیشه های امام خمینی (س) و میرزای نائینی (س) در رابطه با ولایت فقیه

‏‏چکیده‏

‏‏علامه نائینی (ره ) و امام خمینی (ره ) دو تن از چهره‌های شاخص فقه سیاسی شیعی و از نظریه‌پردازان شامخ نظریه ولایت‌فقیه می‌باشند. نائینی اگر چه ولایت‌فقیه را در عصر غیبت می‌پذیرد اما معتقد است که تحقق آن رد‌ این مقطع امکان‌پذیر نیست و لذا بر اساس قاعده الزام از باب ضرورت به لحاظ کاهش ظلم نسبت به مردم، طرح حکومت مشروطه به عنوان نظریه ثانوی مطرح کرد. نائینی اولین فقیه شیعی است که ضرورت تبدل نظام استبدادی به نظام ولایتیه یعنی نظامی ‌که مبتنی بر اصول اسلام می‌باشد، را مطرح ساخت. در نظریه سیاسی امام خمینی (ره) سرپرستی و ولایت جامعه اسلامی ‌در عصر غیبت بر عهده فقهای جامع الشرایط است و از دیدگاه وی مشروعیت ولایت‌فقیه بر مبنای نصب الهی است. و مردم نقش تثبیت، و فعلیت‌بخشی به‌ این ولایت را بر عهده دارند. بنابراین مهمترین وجوه افتراق آرا سیاسی آن دو فقیه عبارت است از: 1) حدود و اختیارات ولایت‌فقیه که امام راحل (ره) معتقد به ولایت مطلقه و نائینی معتقد به ولایت محدود است. 2) مبنای مشروعیت که امام راحل معتقد به مشروعیت بلا واسطه الهی و نائینی به مشروعیت الهی ـ مردمی‌ باور دارند.3) ماهیت حاکم اسلامی‌، که امام راحل حاکمیت حاکم را از باب ولایت می‌داند و نائینی از باب وکالت. 4) شکل حکومت که امام خمینی (ره ) جمهوری اسلامی‌ و نائینی حکومت مشروطه. و همچنین عمده‌ترین وجوه اشتراک نظریه سیاسی آن دو فقیه عبارت از: 1) ‌اندیشه تشکیل حکومت اسلامی‌، با زعامت فقها است. 2) نگرش واحد از منشأ حاکمیت. 3) نقش و اراده مردم در تحقق نظام سیاسی می‌باشد.‏

‏‎ ‎

‏‎