اسلام سیاسی و تجدد (مدرنیزاسیون) در جمهوری اسلامی ایران

‏‏چکیده‏

‏‏هدف از این تحقیق، بررسی رابطه بین اسلام سیاسی و تجدد (مدرنیته) در نظام جمهوری اسلامی ‌ایران می‌باشد؛ با عنایت به ‌اینکه نظام حاکم در‌ ایران حاصل ‌اندیشه‌ها و آرا حضرت امام خمینی (ره) می‌باشد؛ لذا در این رساله سعی بر آن شده تا رابطه اسلام سیاسی و تجدد با نگاه به نظرات و ‌اندیشه حضرت امام (ره) در مواجهه با مظاهر تجدد در ابعاد مختلف فلسفی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد. از دیدگاه حضرت امام (ره) تجدد دارای دو بعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است. بعد سخت‌افزاری تجدد که همان جنبه علمی ‌و تکنولوژیکی و آثار و ثمرات ظاهری و عینی و بیرونی تمدن غربی است، به دلیل مفید واقع شدن برای جامعه بشری و موهبت الهی بودن آن مورد تأیید‌ ایشان می‌باشد ولی بعد نرم‌افزاری تجدد یا همان مبانی معرفت‌شناختی و فلسفی تفکر غربی است که به دلیل تعارض عمیق با مبانی دینی حضرت امام (ره) از ناحیه‌ ایشان رد شده و در مقابل مفاهیم مدرن اقدام به مفهوم‌سازی می‌نمایند و مفاهیم مدرن را در نظام معنایی خود مورد بازخوانی قرار می‌دهند. فرضیه‌ی پژوهش نشان می‌دهد که حضرت امام (ره) در برابر مظاهر تجدد و مدرنیته رویکردی انتخاب‌گرانه را اتخاذ نموده‌اند بدین معنی که چهارچوب ‌اندیشه دینی سیاسی حضرت امام (ره) بر پایه اصول و مبانی دین اسلام بنا نهاده شده است و در این راستا آن جنبه از مظاهر تمدن جدید غرب که با اصول و مبانی دین اسلام سازگار باشند مورد تأیید و پذیرش ‌ایشان می‌باشد و در غیر ‌این‌صورت یا به کلی نفی می‌گردد یا با مفهوم‌سازی و تغییر ماهوی مفهوم وارداتی و بومی‌سازی آن، اقدام به بکارگیری آن می‌نمایند. به طور کلی از دیدگاه حضرت امام (ره) تمامی ‌تجربیات بشری انسان غربی که از لحاظ مبانی فکری و اعتقادی خنثی بوده و قابلیت استفاده بهینه در زندگی اجتماعی مردم را دارا باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این رساله سعی شده ‌اندیشه حضرت امام (ره) در این مورد را بر اساس نظریه آقای الکساندر پیتیریم سوروکین درباره چگونگی تأثیرپذیری تمدن‌ها از یکدیگر مورد بررسی قرار دهیم. در خاتمه رساله به‌این ره‌آورد می‌رسیم که رویکرد حضرت امام (ره) در برابر مدرنیته را می‌توان بر مبنای روش سوم تأثیرپذیری تمدن‌ها از یکدیگر در نظریه آقای سوروکین مطالعه نمود. در این شیوه که شیوه وام‌گیری یا بارورسازی متقابل فرهنگی نامگذاری شده است، تمدن تأثیرپذیر، آن جنبه از مظاهر تمدن تأثیرگذار را مورد استفاده قرار می‌دهد که اولاً برای بارورسازی تمدن تأثیرپذیر مفید بوده و ثانیاً از لحاظ فرهنگی عنصر خنثی محسوب شده و بر مبانی و اصول تمدن تأثیرپذیر هیچ نوع کنش مخرب ندارد. این شیوه تأثیرپذیری تمدنها از یکدیگر را می‌توان بر رویکرد حضرت امام (ره) در قبال مدرنیته، منطبق نمود.‏

‏‎ ‎

‏‎