کمیسیون تحقیق درباره جنایات شاه و امریکا

‏‏کمیسیون تحقیق درباره جنایات شاه و امریکا‏

‏‏آغاز فعالیت کمیسیون بین المللی تحقیق بررسی جنایات شاه و دخالتهای امریکا در‏‎ ‎‏ایران، که مورد نظر سازمان ملل بود. با تصویب شورای انقلاب و پیگیری وزارت امور‏‎ ‎‏خارجه حاصل شده بود، علاوه بر جریان انتخابات مجلس شورا، از مهمترین بحثهای‏‎ ‎‏آخرین ماه سال 58 بود. ‏

‏‏طبق گزارش آقای صادق قطب زاده (سرپرست وزارت امور خارجه)، کمیسیون‏‎ ‎‏مزبور به خاطر بررسی سه مسأله «نقض حقوق بشر توسط امریکا در ایران»، «جنایات‏‎ ‎‏شاه در ایران» و «ملاقات با گروگانها برای کسب اطمینان از سلامتی آنها»، با حضور چند‏‎ ‎‏شخصیت معتبر بین المللی که همه آنها به انتخاب دولت ایران بود، شکل گرفته و به ایران‏‎ ‎‏آمده بود. امام تشکیل این کمیسیون را قبول داشتند، به همین دلیل شورای انقلاب نیز،‏‎ ‎‏فعالیت و حضور آنها را در ایران تصویب و مقرر کرد، جلسه ای با دانشجویان برای‏‎ ‎‏هماهنگی بیشتر تشکیل شود. در این جلسه که با حضور آقای بنی صدر (در تاریخ‏‎ ‎‏15 اسفند 1358)، تشکیل شد و آقایان موسوی اردبیلی، مهندس سحابی، قطب زاده و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏من به نمایندگی از طرف شورای انقلاب، در آن حضور داشتیم، از دانشجویان خواسته‏‎ ‎‏شد که برای بستن راههای سوء استفاده امریکاییها و نیز گرفتن ابتکار عمل از دست آنها،‏‎ ‎‏با این هیأت همکاری کنند. ‏

‏‏دانشجویان شرطهایی برای این کار گذاشتند و چندان مایل به این همکاری نبودند،‏‎ ‎‏آنها بویژه می خواستند که بین قضیه بررسی جنایات شاه و امریکا در ایران با مسأله‏‎ ‎‏ملاقات با گروگانها، تفکیکی ایجاد شود، تا هم ملت ایران به حق خود برسد و هم از سوء‏‎ ‎‏استفاده های احتمالی جلوگیری شود. ‏

‏‏بنی صدر و قطب زاده، نظریات دانشجویان را نپذیرفتند و آن را رد کردند. ما تأکید‏‎ ‎‏داشتیم که باید کاری کرد که کمیسیون بدون نتیجه باز نگردد، و دولت ایران نیز تضعیف‏‎ ‎‏نشود. سرانجام چیزی عاید نشد و قرار شد مذاکره ادامه یابد. من با دانشجویان مسلمان‏‎ ‎‏پیرو خط امام، در دو جلسه طولانی دیگر هم صحبت کردم، آنها به ما گفتند که حاضریم‏‎ ‎‏جمعی از گروگانها را به عنوان شاهد جنایات شاه نشان دهیم، ولی دیدن تمامی گروگانها‏‎ ‎‏ضرورتی ندارد. اما در این طرف هم، مخالفتهایی با این طرح دانشجویان خصوصاً از‏‎ ‎‏طرف بنی صدر و قطب زاده بود که سرانجام آنها را مجبور به اتخاذ تصمیم دیگری کرد؛‏‎ ‎‏تصمیمی که به دنبال مصاحبه بنی صدر، نمود عینی یافت. ‏

‏‏بنی صدر پس از ناکامی در جلب نظر دانشجویان، در مصاحبه ای از آنان خواست که‏‎ ‎‏گروگانها را به دولت و شورای انقلاب تحویل دهند و مدعی شد که امام نیز با این طرح‏‎ ‎‏موافقت دارند. دانشجویان هم، که از پیش چنین طرحی داشتند، بلافاصله نامه ای به امام‏‎ ‎‏نوشتند و ضمن اشاره به موضعگیریهای رئیس جمهور و برخی از مقامات دولتی علیه‏‎ ‎‏آنها، درخواست کردند که گروگانها را از آنها تحویل بگیرند. امام هم با این پیشنهاد‏‎ ‎‏موافقت کردند و در حکمی خطاب به آقای (سید محمد) موسوی خوئینی ها، فرمودند:‏‎ ‎‏«مقتضی است تا (تعیین) تکلیف قطعی که به عهده مجلس شورای اسلامی است،‏‎ ‎‏حفاظت جاسوسان امریکایی را به عهده شورای انقلاب قرار داده و به خدمت خودتان‏‎ ‎‏در این امر خاتمه دهید.»‏‎[1]‎‏ و بعد هم از شورای انقلاب خواستند که گروگانها را تحویل‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏بگیرد. ‏

‏‏در این میان، چون حکم امام انتشار عمومی نیافته بود، تحویل گروگانها به شورای‏‎ ‎‏انقلاب، با مخالفتهای شدید مردم و برخی از سیاسیون همراه شد، تا جایی که کار به‏‎ ‎‏اعتصابها و تحصنهای اعتراضی نیز کشید و گروهی هم خواستار استعفای صادق‏‎ ‎‏قطب زاده از وزارت امور خارجه شدند. من شخصاً با تحویل گروگانها مخالف بودم، زیرا‏‎ ‎‏معتقد بودم که اصولاً مقامات رسمی نمی توانند، نگهدار گروگانها باشند و حق نیست که‏‎ ‎‏آنها به شورای انقلاب تحویل شوند. ‏

‏‏سرانجام شورای انقلاب (در تاریخ 20 اسفند 1358)، در حضور امام تشکیل جلسه‏‎ ‎‏داد و به دنبال بحث و بررسیهای صورت گرفته، امام پیامی صادر کردند که بر مبنای آن‏‎ ‎‏قرار شد کلیه مدارک مربوط به دخالت امریکا و شاه خائن در هیأت بررسی و تحقیق‏‎ ‎‏جنایات دولت امریکا و شاه قرار گیرد و هیأت برای بازجویی از گروگانها و ملاقات با‏‎ ‎‏آنهایی که در پرونده جنایات امریکا و شاه دخالت دارند، آزاد باشد. همچنین قرار شد‏‎ ‎‏اگر هیأت بررسی، نظر خود را در تهران درباره جنایات شاه مخلوع و دخالتهای امریکای‏‎ ‎‏متجاوز ابراز داشت، ملاقات با تمامی گروگانها، برایشان بلامانع باشد.‏

‏‏در زمینه تحویل گرفتن گروگانها هم اکثر اعضای شورای انقلاب گفتند که ما‏‎ ‎‏نمی خواهیم چنین کاری صورت بگیرد و آنها باید همچنان در اختیار دانشجویان باشند.‏‎ ‎‏امام هم، نظر دیگری ندادند و برایشان این مهم بود که جنایات شاه و امریکا، مورد‏‎ ‎‏بررسی قرار گیرد و نتیجه آن در ایران اعلام شود. ‏

‏‏به این ترتیب، شورای انقلاب هم گروگانها را تحویل نگرفت. این مسأله به سود‏‎ ‎‏دانشجویان خاتمه یافت و امریکاییها از حل و فصل سریع مسأله، کلاً ناامید شدند و به‏‎ ‎‏فکر کارهای دیگری از جمله اعمال تحریمهای اقتصادی و فشارهای بین المللی بیشتر و‏‎ ‎‏نیز، قطع رابطه با ایران افتادند. ‏

‏‏اعضای کمیسیون نیز، ایران را (در تاریخ 21 اسفند 1358)، بدون دستیابی به‏‎ ‎‏نتیجه ای خاص، ترک کردند. آنها مدعی بودند اجرای شرایط تعیین شده از سوی امام،‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ادامه کار کمیسیون را غیرممکن کرده است.‏‎[2]‎

‏‎ ‎

‏‎

‎

• . صحیفه امام؛ ج 12، ص 172.
• . انقلاب و پیروزی؛ صص 455ـ457.