استادان امام صدر

‏‏بد نیست در همین‌جا به درسهایی که امام صدر پیش آقاجون خواندند هم اشاره‌ای ‏‎ ‎‏داشته باشم. آقاجون نقل می‌کردند که وقتی امام صدر وارد طلبگی شد پدرشان معلمی ‏‎ ‎‏‌برای ایشان به خانه آورد، دایی جون (امام موسی صدر) مقدمات و صرف و نحو را ‏‎ ‎‏خیلی زود و به طور خصوصی در خانه خواند تا به شرح لمعه و قوانین رسید. آقاجون ‏‎ ‎‏تاکید داشت که امام موسی خیلی خوب درس می‌خواند و واقعاً به تحصیل علاقمند بود ‏‎ ‎‏و سعی می‌کرد هر کتابی را شب و روز بخواند تا تمام شود. حتی آقاجون نقل می‌کردند‏‎ ‎‏که وقتی تابستان به وشنوه ـ روستایی نزدیک قم ـ می‌رفتیم، آقا موسی ما را ول ‏‎ ‎‏نمی‌کرد و صبح و عصر درس می‌خواند. به همین ترتیب در همان تابستان امام صدر ‏‎ ‎‏شرح لمعه را تمام کرد. بعد‌ها امام موسی صدر شرح لمعه و قوانین را درس می‌داد که ‏‎ ‎‏مورد استقبال هم واقع می‌شد. از جمله شاگردان ایشان در درس قوانین، آیت‌الله آقای ‏‎ ‎‏حاج شیخ یوسف صانعی و دکتر غلامحسین دینانی بودند. دایی‌جان دروس رسائل و‏‎ ‎

‎

‎

‏‏مکاسب را هم نزد مرحوم پدرم خواند که در این درس آیت‌الله شبیری نیز شرکت ‏‎ ‎‏می‌کردند. آقاجون می‌گفتند ایشان در این دوره به قدری سریع پیشرفت کرد که در ‏‎ ‎‏مدتی کوتاه از غور در سطوح عالیه بی‌نیاز شد.‏

‏‏*لطفاً به دیگر اساتید و هم بحثهای ایشان هم اشاره‌ای بفرمایید.‏

‏‏از اساتید برجسته ایشان در قم می‌توان از آیت‌الله محقق داماد، آیت‌الله سیداحمد ‏‎ ‎‏خوانساری، آیت‌الله حجت کوه‌کمره‌ای، امام خمینی، علامه سید محمدحسین طباطبایی ‏‎ ‎‏نام برد. امام موسی صدر در سال 1334 شمسی به نجف رفتند و در درس خارج مراجع ‏‎ ‎‏بزرگ آیت‌الله العظمی ‌سیدمحسن حکیم، آیت‌الله العظمی ‌آل‌یاسین و آیت‌الله العظمی‌ ‏‎ ‎‏خویی شرکت کردند. در قم غیر از آقای شبیری زنجانی با آقای موسوی اردبیلی و ‏‎ ‎‏شهید بهشتی هم‌درس و هم‌بحث بودند.‏

‏‏* ظاهراً هم‌بحثیهای امام موسی صدر که هم اکنون جزء اعاظم حوزه هستند مطالبی را درباره استعداد و ذوق فقهی ایشان بیان کرده‌اند.‏

‏‏بله! آیت‌الله شبیری گفته‌اند فایده یک جلسه مباحثه با آقا موسی صدر به اندازه یک ‏‎ ‎‏هفته بحث با دیگران بود. همچنین آیت‌الله موسوی اردبیلی می‌گفتند که درایت، هوش، ‏‎ ‎‏دقت و تامل ایشان در مسائل علمی ‌او را بالاتر از بقیه دوستانشان قرار داده بود.‏

‏‏* آیا مرحوم آیت الله العظمی‌سلطانی در عرصه‌های عمده فکری و فقهی انقلاب، با آنچه که طی این سالها گذشت موافق بودند؟‏

‏‏اگر از برخی موارد بگذریم، بطور اجمال می‌گویم بله. اما از نظر اعتقادی و مبنایی، ‏‎ ‎‏ایشان نسبت به فقه حکومتی نظر خاصی داشتند. در مورد احکام فقهی معتقد بودند که ‏‎ ‎‏جز در مورد احکام عبادی که غالباً دیروز و امروز نمی‌شناسد؛ نماز صبح در صدر ‏‎ ‎‏اسلام دو رکعت بوده و امروز نیز دو رکعت است، که از منابع استخراج می‌شوند؛ ‏‎ ‎‏تمامی اموری که در زمان‌های مختلف حادث می‌شوند یعنی کلیه احکام اجتماعی شامل ‏‎ ‎‏اقتصاد و معاملات و سیاسیات و قوانین اجتماعی و حقوق جزا و روابط فرد و جامعه و ‏‎ ‎‏نظایر آنها همگی تابع عقل صلحا و کارشناسان همان فن است. مصلحت جامعه را ‏‎ ‎
‏‎

‏‏مت‏‏ا‏‏سفانه منافقین اخیراً فیلمی‌ساخته‌اند که ماجرای سنگسار کردن یک زن را نشان ‏‎ ‎‏می‌دهد! این فیلم ساختگی امروزه در جهان نشان داده می‌شود. تعدادی افراد در لباس ‏‎ ‎‏روحانی و نیروی انتظامی ‌را از پشت سر نشان می‌دهند که دور تا دور زن ایستاده‌اند و ‏‎ ‎‏شعار می‌دهند! شعارهایی با مضمون «الله اکبر! بزنید! ان‌شاءالله به بهشت می‌روید!» ‏‎ ‎‏صدای شعار حاضرین با آه و ناله‌های زن در هم آمیخته و در فیلم به گوش می‌رسد و ‏‎ ‎‏بسیار ناگوار و موهن است! مرحوم پدرم چنین کارهایی را از مصادیق خلاف شرع ‏‎ ‎‏می‌دانستند!‏

‏‎