با قیام روحانیت به رهبری امام و حوادثی که منجر به کشتار پانزدهم خرداد گردید، معادلات سیاسی داخل کشور و به تبع آن جنبش دانشجویی خارج از کشور یکسره دچار تحول اساسی گردید.
در داخل کشور روحانیت شیعه که خود را به کلی از ماجراهای سیاسی کشور به دور نگاه داشته بود، با خروش امام بیدار شد. عدم تمایل بخش اعظم روحانیت به دخالت در امور سیاسی، گرچه با همگامی اولیه مراجع تقلید از مشی اعتراض آمیز امام به برنامه های دولت، تا حدودی به شرکت در مبارزات سیاسی بدل یافته بود، ولی با کشتار بی رحمانه مردم توسط عوامل رژیم در 15 خرداد، در شهرهای قم و تهران و مشهد و دستگیری و تبعید امام، رهبری مبارزات مردم در انحصار شاگردان و یاران ایشان قرار گرفت. شاگردان جوان ایشان در حوزه با جدا کردن صفوف خود از اکثریت روحانیت خاموش و تاسیس نهاد روحانیت مبارز در داخل و خارج کشور، عملاً وارد میدان مبارزه علیه رژیم پهلوی گشته و در کنار دانشجویان دانشگاه ها و همگام با تنی چند از بازاریان مسلمان و متعهد، جبهه اسلامی کارزار علیه نظام سلطنتی را سامان دادند.
رهبران جبهه ملی، حتی از صدور اعلامیه در حمایت از مردم در وقایع پانزدهم
خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 1صفحه 205
خرداد خودداری کردند. بعدها که مورد اعتراض واقع شدند، زندانی بودن رهبران جبهه و بی اطلاعی از اوضاع خارج، را دلیل آورده و به توجیه بی عملی خود پرداختند. سران نهضت آزادی نیز در پی اعلامیه های متعدد و دعوت از مردم برای شرکت در مبارزات، در زندان به سر می بردند. در همین زمان تعدادی از مسلمانان مبارز و رهبران حرکت های دانشجویی دانشگاه ها به خارج از کشور آمدند تا در فضای باز سیاسی، پیام آور مبارزات رهایی بخش و استقلال طلبانه ملت ایران و دانشجویان مسلمان سراسر کشور شوند.
دولت اتحاد جماهیر شوروی، قیام مردم مسلمان را «شورش کور و مرتجعانه» نامید و اعضاء و هواداران حزب توده در تشکیلات دانشجویی خارج از کشور به نقد قیام پرداخته و آن را محکوم می کردند.
خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 1صفحه 206