عضو هیات علمی و دینی مرکز اسلام شناسی استراسبورگ

‏‏* آیا ایشان با مرکز اسلام‌شناسی استراسبورگ نیز همکاری داشتند؟‏

‏‏بله، مرکز اسلامی ‌استراسبورگ تقریباً هر سال کنفرانس‌هایی برگزار می‌کرد که آقای ‏‎ ‎‏صدر در اغلب آنها شرکت می‌کرد. آقای صدر عضو هیئت علمی ‌و دینی مرکز ‏‎ ‎‏اسلام‌شناسی استراسبورگ نیز بود و مقام خیلی برجسته‌ای هم در آنجا داشت. خیلی ‏‎ ‎‏مورد عنایت استادان و بزرگان آنجا بود. ایشان در یکی از جلسات موضوعی را پیشنهاد ‏‎ ‎‏کرده بود که خیلی مورد استقبال اساتید آنجا واقع شده بود. ایشان مطلبی را به طور ‏‎ ‎‏مستند از امام صادق(ع) نقل کرده بود که آنها در جلسه بعد گفته بودند: «واقعیت آن ‏‎ ‎
‏‎

‏‏* آیا اخبار مربوط به برنامه‌ها و دیدارهای امام موسی صدر در اروپا، حتی سفرهای‏‎ ‎‏ دهة 60 میلادی در مطبوعات آنجا انعکاس می‌یافتند؟‏

‏‏بله، این اخبار را می‌توان از آرشیو روزنامه‌های اروپا درآورد. البته اخبار مربوط به ‏‎ ‎‏سفرهای رسمی ‌را. البته من الآن نام این روزنامه‌ها را درست به خاطر ندارم. اما یادم ‏‎ ‎‏هست که در حین جنگ‌های داخلی لبنان بود که مجله اشپیگل مقاله‌ای نوشت و به ‏‎ ‎‏سفرهای پیشین نیز اشاره کرده بود. البته این موضوع به دهه 70 میلادی برمی‌گردد. در ‏‎ ‎‏این مقاله تصریح شده بود که در مجموعه جنگ‌های داخلی لبنان یک شخصیت هست ‏‎ ‎‏که چهره‌نمایی می‌کند و مورد قبول اکثریت آزادیخواهان و روشنفکران جهان مسیحیت ‏‎ ‎‏نیز است. بعد در ادامه آمده که اگر قرار باشد کسی غیر از مسیحی‌ها جامعه لبنان را ‏‎ ‎‏اداره کند، آن شخصیت فقط موسی صدر است. این مقاله را در آرشیو مجله اشپیگل ‏‎ ‎‏می‌توان پیدا نمود. یک سفر دیگر هم الآن در خاطرم هست. این همان سفری است که ‏‎ ‎‏با اعضاء جامعه عرب نیز دیدار داشتند. و در این سفر دیدار از مجله اشپیگل نیز در ‏‎ ‎‏برنامه‌های ایشان پیش‌بینی شده بود. که این دیدار برای هیئت تحریریه اشپیگل خیلی ‏‎ ‎‏جالب بود.‏

‏
‏‎

‏‏خیر، این برنامه را سازمان «اینترناسیونس»‏‎[1]‎‏ تنظیم کرده بود. سازمانی است که بیشتر ‏‎ ‎‏جنبه فرهنگی و بین‌المللی دارد و مرکز آن در فرانکفورت است. این سازمان از ایشان ‏‎ ‎‏دعوت رسمی‌ کرده بود و من آن زمان هنوز در آخن بودم و دوران تخصصی شیمی‌آلی ‏‎ ‎‏را می‌گذراندم. من در سال 1971 به بوخوم آمدم و نتیجتاً این سفر قبل از این سال ‏‎ ‎‏است. آقای صدر به آلمان آمدند و چند ملاقات رسمی ‌در بن و ‌هامبورگ داشتند. ‏‎ ‎‏همانطوریکه گفتم، سازمان اینترناسیونس برنامه این سفر را تنظیم کرده بود و از جمله ‏‎ ‎‏بازدیدی از مجله اشپیگل نیز در نظر گرفته بود. یادم هست که در ‌هامبورگ در هتلی ‏‎ ‎‏برای ایشان جا رزرو کرده بودند که شاه نیز در سفرهای خود به آنجا می‌آمد. برخی از ‏‎ ‎‏برادران تندروی ایرانی توسط من پیغام داده بودند که شاه در سفر خود به‌ هامبورگ در ‏‎ ‎‏این هتل اقامت کرده بود و بهتر است که شما هتل خودتان را عوض کنید! آقای صدر ‏‎ ‎‏هم خیلی راحت جواب دادند که شاه دفعه بعد دیگر به این هتل نیاید! البته از این کلام ‏‎ ‎‏منظور خاصی داشتند وگرنه در اغلب موارد که به دعوت مقامات به آلمان می‌آمدند ‏‎ ‎‏اطاق کوچک دانشجویی با امکانات محدود من و خانمم را بر هتل‌های مجلل و بزرگ ‏‎ ‎‏ترجیح می‌دادند که در جای دیگر بدان اشاره کرده‌ام. در میان مجلات آلمانی تا آنجایی ‏‎ ‎‏که یادم هست، مجله اشترن‏‎[2]‎‏ نیز گفتگوی دیگری با ایشان داشت. در میان روزنامه‌ها، ‏‎ ‎‏روزنامه زوددویچه سایتونگ را به یاد دارم که با ایشان صحبت کرده بود. البته در آن ‏‎ ‎‏مقطع دیگر هر وقت ایشان از لبنان می‌آمد، تقریبا هر خبرنگاری سعی می‌کرد که با ‏‎ ‎‏ایشان ارتباط برقرار نماید. برای اینکه به عنوان یک چهره خیلی شاخصی در آرام کردن ‏‎ ‎‏اوضاع لبنان شناخته شده بودند. و به عنوان کارشناس مذهبی و سیاسی جهان اسلام و ‏‎ ‎‏خاورمیانه طبعاً حرفهای زیادی برای طرح کردن داشتند. ‏

‎

‏

• .Internationes.
• .Stern