* آیا آقای صدر در سفرهای خود به اروپا از موسسات علمی، صنعتی، فرهنگی یا کارخانجات هم دیدن می‌کردند؟
در همه سفرها خیر، ولی در اغلب سفرها خیلی علاقمند بودند به تناسب وقت و زمان سفر این نوع دیدارها را هم داشته باشند. در سال 1969 طی سفری ده روزه به آلمان ترتیب دیدار ایشان را از کارخانجات بایر دادم. من در آن موقع در دانشکده شیمی دانشگاه آخن مشغول بودم و طبعاً دانشکده ما با کارخانجات شیمیایی بایر ارتباط علمی‌و پژوهشی داشت. از این موقعیت بهره گرفتم و یک دیدار چند ساعته به دعوت مدیرعامل کارخانجات انجام دادند. حضور ایشان با آن جبروت روحانیت و سیمای دلپذیر و کاریزمای دلنشین هم برای کادر علمی کارخانه و هم برای تکنسینها و کارگران فوق‌العاده جالب بود. سوالات و گفتگوهایی که با دست‌اندکاران، بویژه کارگران مطرح می‌کردند، بسیار جذاب بود و چهره‌ای فوق‌العاده عاطفی و روحانی از یک شخصیت مذهبی مسلمان در اذهان بجای گذارد. به هنگام پذیرایی ناهار و بعد از خوشآمدگویی دکتر گرهارد، دایی‌جان طی سخنان کوتاهی نظم و شکوه کارخانه را ستودند واز گستردگی لابراتوارهای پژوهشی در کنار کارگاههای بزرگ تولیدی نام بردند و ضمناً تاریخچه کوتاهی از تلاشهای مسلمانان در تدوین شیمی مدرن ذکر کردند. و از جابربن حیان که شاگرد مستقیم امام صادق(ع) بود و نیز زکریای رازی نام بردند و اظهار داشتند، در واقع به ابتکار مسلمانان علم شیمی از کیمیاگری به صورت علم تجربی در آمد و شاخه‌ای از علم و فرهنگ و تمدن عظیم اسلامی شد. و به اعتراف محققین بزرگ غرب، مانند سایر رشته‌های دیگر علمی به غرب آمد و در تکوین فرهنگ و تمدن غرب نقش‌آفرین بود. و این در حالی بود که شرق به دلایل مختلف از راه ایستاد و بعد هم گرفتار حملات اقوام بیگانه و سرانجام استعمار و استثمار غرب شد. از این که یک عالم مذهبی از علم و تاریخ علم و فلسفه علم آن هم از شیمی مطالبی عنوان کند شگفتی
خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 2صفحه 135
حاضران را موجب شده بود. بعد از ناهار بازدید را ادامه دادند و از قسمت تهیه و تولید فیلم عکاسی و نوار‌های مغناطیسی دیدن کردند. در این قسمت تعدادی کارگران مسلمان ترک کار می‌کردند. وقتی نگاه آنها به دایی‌جان افتاد بی اختیار به طرف ایشان دویدند و حلقه‌ای را گرداگرد ایشان بوجود آوردند. هنگامی‌که ایشان، ضمن احترام به عواطف و تقدیر از کار و کوشش و تلاش آنها، قید کردند که کار را به عنوان عبادت خدا تلقی کنید و قصد قربت داشته باشید، اضافه کردند این صحیح نیست محل کار خود را ترک کنید و خداوند راضی‌تر خواهد بود که مقررات و ضوابط کار را رعایت کنید. با این تذکر اثر بسیار مثبتی در چهره چند تن از مدیران که ایشان را هدایت و همراهی می‌کردند نمودار شد. قرار شد جمعه شب همان هفته در محل اجتماع برادران ترک در شهر لورکوزن جلسه دیداری با آقای صدر تشکیل گردد، که چنین هم شد. علاوه بر این از کارخانجات اتومبیل‌سازی فورد، ذوب آهن و فولادسازی کروپ، کشتی‌سازی ورفت در شهر کیل، یک کارخانه تولید شومینه‌های بهداشتی نیز در دو سه سفر بعد دیدار کردند.
خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 2صفحه 136