در اردیبهشت 1357 شاه قرار بود به اتفاق ملکه از کشورهای حوزه بالکان دیدار کنند و در اولین مرحله قرار بود به بلغارستان برود. رشد مبارزات مردم او را از رفتن منصرف کرد. سخنگوی دربار اعلام کرد که سفر اعلیحضرتین به دلیل سرماخوردگی شاهنشاه به بعد موکول شده است. پرویز راجی، سفیر شاه و از یاران غار اشرف پهلوی ـ به اعتراف خود راجی در کتاب خاطراتش که در لندن منتشر و در ایران نیز ترجمه شده است ـ در مورد لغو سفر ملوکانه به دلیل سرماخوردگی نوشت، احتمالاً میکرب این سرماخوردگی از قم شایع شده بود.
در صفحات پیشین ذکر کردم که در این مقطع در نجف بودم. در همان جا از احمد
خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 1صفحه 326
آقا که از اوضاع ایران لحظه به لحظه اطلاع پیدا می کرد شمه ای از حوادث قم و حدود 30 شهر ایران و از جمله ادامه اعتصابات دانشگاه، و استادان را شنیدم. در همان زمان امام سخنرانی معروف خود را در تشویق و دعوت مردم به قیام سراسری در سالروز پانزدهم خرداد ایراد کردند. از همان جا با دکتر رضا صفاتی یکی از دبیران اتحادیه تماس گرفتم و متن پیام و شمه ای از سخنرانی امام را برای او در تلفن خواندم که ضمن ارسال آن برای تمام واحدهای تابعه و و انتشار ترجمه آن برای تنویر افکار عمومی اروپا، از تمام اعضای انجمن های اسلامی بخواهد که در تجلیل پانزدهم خرداد برنامه های گسترده ای سامان دهند.
در ایران به موازات آماده شدن مردم برای بزرگداشت قیام پانزدهم خرداد و سرکوب خونین و روزمره تظاهر کنندگان که دیگر رفته رفته ترجیع بند مرگ بر شاه را پیوسته در راهپیمایی ها فریاد می زدند، شاه همچنان شعار آزادی های اجتماعات و آزادی های مطبوعات را بر زبان می راند. در این زمان اعلام شد که اعلیحضرتین عازم زیارت مشهد مقدس هستند، شاه به زیارت آستان قدس رفت و در اجتماعی ساختگی نوید!! پایان نفت ایران را در چند سال دیگر داد. در حرم عده ای از وعاظ السلاطین و به قول امام آخوندهای درباری به مداحی از شاه پرداختند. امام در نجف در همین سخنرانی شان که بدان اشاره کردم، این اظهارات شاه را تحلیل کردند و معنای وصول به دروازه تمدن بزرگ را بیان داشتند. امام در همین سخنرانی تلویحاً از مهندس بازرگان که قبل از این در مصاحبه با تلویزیون بلژیک گفته بود، تا شاه در این مملکت هست، ایران روی آزادی نخواهد دید، یاد کردند و گفتند همان طوری که یکی از بزرگان سیاسیون گفته است، که یکی از دو راه ـ را ـ دارند مسلمین، ایرانی ها: یا آزادی یا بودن این ـ اشاره به شاه.
خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 1صفحه 327