آیا آقای صدر با شاه مدارا می کرد ؟

‏‏* یکی از انتقادات مخالفین آن است که می‌گویند، آقای صدر با رژیم شاه مدارا‏‎ ‎‏ می‌کردند! آیا حضرتعالی هیچگاه صحبتی در این مورد از ایشان شنیده بودید؟‏

‏‏آقای صدر می‌گفتند که من در لبنان در وضعیتی قرار گرفته‌ام که باید بطور همزمان ‏‎ ‎
‏‎

‏‏* یعنی تا این حد به مردم اعتماد داشتند؟‏

‏‏بله. دقیقاً، همانطوریکه قبلاً تعریف کردم، ایشان در موقع خداحافظی‌شان با آقا سید ‏‎ ‎‏محمدباقر صدر گفته بودند که ما باید 100 سال به عقب برگردیم و برخی از اشتباهات ‏‎ ‎‏مرحوم سید جمال را اصلاح کنیم! اشتباه سید جمال، که خودش هم در آخر عمر بدان ‏‎ ‎‏اشاره داشت، این بود که به سران اعتماد کرده و از بالا کار را شروع نموده بود! آقای ‏‎ ‎‏صدر می‌گفتند که ما باید از پایین و از دل مردم کار را شروع نماییم...‏

‏‏مخالفت آخوندهای لبنان را می‌گفتم! آقای صدر می‌گفتند آخوند‌های لبنان ایران را ‏‎ ‎‏یک کشور شیعه و شاه را تنها رئیس شیعه می‌دانستند که می‌تواند در بحران‌های مختلف از آنها حمایت به عمل آورد. آخوندهای مرتبط با سفارت ایران نیز طی سال‌ها تبلیغات، اذهان مردم فقیر را در این جهت شکل داده‌اند. ایشان می‌گفتند که اگر من در اوایل کارم علناً با شاه درگیر می‌شدم، اینها تصور می‌کردند من آنها را از کمک‌های شاه ‏‎ ‎‏محروم کرده‌ام. و می‌پنداشتند که شاه برای آنها سفره‌ای گسترده انداخته و من مانع آنها ‏‎ ‎‏در استفاده از این سفره هستم! به همین جهت زمان می‌خواست تا من به اینها حالی ‏‎ ‎‏کنم، که هر یک ریالی که شاه به فرض محال برای شما خرج کند، صد ریال برای ‏‎ ‎‏خودش عواید و تبلیغات خواهد خواست، وانگهی همین یک ریال را هم به شما ‏‎ ‎‏نخواهد داد! آقای صدر می‌گفتند که آشنا کردن مردم با واقعیات، زمان می‌برد. به همین ‏‎ ‎‏جهت هم چاره‌ای نداشتند جز اینکه یک مقداری با اعتدال بیشتر در لبنان حرکت ‏‎ ‎‏نمایند. به هر حال طبیعی بود که در اینجا برخی پیدا شوند، مثل مولف کتاب «نهضت ‏‎ ‎
‏‎

‏‏* این تعبیر مربوط به قبل از انقلاب است و یا بعد از آن؟‏

‏‏خیر، این تعبیر مربوط به قبل از انقلاب و دورانی است که احمد آقا به نجف آمده بود.‏

‏‏* یکی از مسائلی که موجب گله‌مندی برخی شده بود، ملاقات امام موسی صدر با‏‎ ‎‏ شاه است! آیا ممکن است زمینه‌ها و مقدمات این ملاقات را قدری بیشتر برای ما باز ‏‎ ‎‏بفرمایید؟‏

‏‏البته! پس از صدور حکم اعدام کادر مرکزی سازمان مجاهدین خلق (حنیف‌نژاد، ‏‎ ‎‏بدیع‌زادگان، سعید محسن، علی باکری و ناصر صادق) در سفری که آقای صدر به ایران ‏‎ ‎‏آمده بود، به درخواست آقایان مطهری، بهشتی، بازرگان، سحابی و خانواده‌های آنها با ‏‎ ‎‏شاه در مورد تخفیف حکم اعدام آنها گفتگو کرد. آقای صدر این موضوع را برای من و ‏‎ ‎‏عده زیادی از دوستان نقل کردند و حتی در نامه‌ای خطاب به مرحوم علی حجتی ‏‎ ‎‏کرمانی هم نوشته‌اند. ماجرا از این قرار بود که خانواده این افراد در منزل خاله من با ‏‎ ‎‏آقای صدر دیدار کردند. آقایان بهشتی و بازرگان به امام موسی صدر می‌گویند: ‏‎ ‎‏روحانیت ایران در حال حاضر با شاه درگیر هستند اما شما به عنوان روحانیت ایران ‏‎ ‎‏مطرح نیستید. از طرفی دارای اعتبار جهانی می‌باشید، اگر می‌توانید ملاقاتی با شاه بکنید و به او فشار بیاورید که احساس کند به مصلحت او نیست که تقاضای شما را برآورده نکند شاید حکم اعدام اجرا نشود. آقای صدر می‌گویند من بعید می‌دانم که شاه موافقت بکند و اگر به من قول هم بدهد بعید می‌دانم که پایبند به قولش باشد. اما با پافشاری ‏‎ ‎
‏‎

‏‏* موضع شهید بهشتی درباره این ملاقات چگونه بود؟‏

‏‏من موضع خاصی از ایشان به یاد ندارم؛ ولی اشاره کردم که ایشان هم در زمره ‏‎ ‎‏کسانی بودند که اصرار بر انجام این دیدار داشتند.‏

‏‎