شیوه های مبارزه : روش های انقلابی یا اصلاح طلبی

‏‏* در مورد امام موسی صدر دو جور قضاوت کرده‌اند! گروه اول که نوعاً ایرانی بوده‏‎ ‎‏ و با اقدامات ایشان در لبنان چندان آشنا نیستند، معتقدند که ایشان یک شخصیت انقلابی تند و تیز نبود! اینها می‌گویند که آقای صدر یک شخصیت اصلاح‌گری بود که ترجیح می‌داد با لطافت و روشهای آرام به اهداف مورد نظر خویش دست یابد!...‏

‏‏آقای صدر در مقطعی از دوران مبارزات خود علیه دولت لبنان، شعار «فلیسقط ‏‎ ‎‏النظام» را سر داده بودند. آیا این مساله دال بر انقلابی بودن روش برخورد ایشان ‏‎ ‎‏نیست؟‏

‏‏* گروه دوم ـ لبنانی‌ها ـ که صحنه‌هایی چون اعتصاب بیروت، تظاهرات مسلحانه‏‎ ‎‏ بعلبک، صور و عملیات شهادت‌طلبانه جوانان حر‏‏کة‏‏المحرومین را مشاهده کرده‌اند، ایشان را شخصیتی بسیار انقلابی ارزیابی می‌نمایند! نظر شما چیست؟‏

‏‏آقای صدر هیچگاه استراتژی را فدای تاکتیک نمی‌کرد. ایشان تاکتیک را برای ‏‎ ‎‏رسیدن به هدف به کار می‌برد. من در مناسبت‌های مختلف گفته‌ام که آقای صدر ‏‎ ‎‏لجبازی را به معنای قاطعیت تلقی نمی‌کرد. لجبازی یک امر است، و قاطعیت امری ‏‎ ‎‏دیگر. چه بسا که در برخی مواقع، نشان دادن یک خلق‌وخوی نرم، انقلابی‌ترین روش ‏‎ ‎‏باشد، در همین زمینه خاطره‌ای را برایتان تعریف کردم که خیلی در من اثر گذاشت. ‏‎ ‎‏قبلاً گفتم که در یک مقطعی می‌خواستند فلسطینی‌ها را به عناوین مختلف تحریک کنند ‏‎ ‎‏تا لبنان را به آشوب بکشانند. این قضیه در ابتدای جنگ داخلی لبنان بود. فالانژیست‌ها ‏‎ ‎‏یک اتوبوسی حامل فلسطینی‌ها را به رگبار بسته بودند و می‌خواستند آنها را به ‏‎ ‎
‏‎

‏‏* گروه اول معتقدند که اگر آقای صدردر ایران می‌بودند، به این شدت با آمریکا در‏‎ ‎‏ نمی‌افتادند! البته این گروه اذعان دارند که ایشان نهایتاً کار را به همان‌جایی می‌رساندند که مطلوب است! منتها نه با درگیری و روشهای معمول انقلابی!...‏

‏‏این دقیقاً بیانگر قدرت عقل و شیوه موفق تعامل ایشان بود. ببینید! اگر در برابر ‏‎ ‎
‏‎

‏‏آقای صدر مجموعاً دارای طبعی بود که کمتر نیاز پیدا می‌کرد تا از خشونتش ‏‎ ‎‏استفاده نماید. ایشان نوعاً از قدرت بیان و استدلال خود، از اخلاق و همچنین از آن ‏‎ ‎‏ابهت و کاریزمایی که داشت، برای حل مسائل استفاده می‌نمود. اگرچه گاهی اوقات هم ‏‎ ‎‏پیش می‌آمد که ایشان مجبور می‌شد، از روشهای تندتر و به قول شما «انقلابی» استفاده نماید. بسیاری از اقدامات ایشان در لبنان، از جمله مواردی را که در سوالتان بر ‏‎ ‎‏شمردید، از مصادیق رفتار انقلابی بودند! در رابطه با مسائل ایران نیز برخورد‌های ‏‎ ‎‏انقلابی فراوانی داشتند! اینجا هم در حقیقت زمان و مکان هستند که نوع حرکت و ‏‎ ‎‏تاکتیک را تعیین می‌کنند! اسناد ساواک که خوشبختانه سه جلد آن در ارتباط با ایشان ‏‎ ‎‏منتشر شده است نشان از همین خلق و خوی کارساز و انقلابی و در عین‌حال ‏‎ ‎‏مصلحت‌اندیشانه و هدفمندانه ایشان دارد.‏

‏‏* ظاهراً به دنبال این قضیه، مطبوعات ایران نیز حملات گسترده‌ای علیه ایشان تنظیم نمودند؟‏

‏‏یکی از همین مجلاتی که به ایشان حمله کرده بود، به من نیز اشاره نموده بود. ‏‎ ‎‏نوشته بود که خواهرزاده ایشان در آلمان نیز از همان آبشخوری آب می‌خورد که دایی ‏‎ ‎‏او. نوشته بودند که ایشان در مناسبتی به جای عنوان «خلیج فارس» از عنوان «خلیج» ‏‎ ‎‏استفاده نموده و بنابراین به منافع ملی ایران بی‌اعتناست! آقای صدر هم در رد این اتهام ‏‎ ‎‏و تصحیح تحریف مطالبشان جواب داده بودند که این فضولی‌ها و غلط‌ها به شما نیامده ‏‎ ‎‏است! گفته بودند که شما‌ها وابسته‌تر از آن هستید که بتوانید وانمود کنید که ملی ‏‎ ‎‏هستید! در هر حال مطبوعات وابسته به ساواک هم با ایشان درافتاده بودند.‏

‏‏* به اعتقاد حضرتعالی اگر امام موسی صدر در طول این سالها حضور می‌داشتند،‏‎ ‎
‏‎

‏‏من اعتقاد دارم که اگر ایشان می‌بود، اصلاً قضیه به اینجاها نمی‌کشید. یعنی با آن ‏‎ ‎‏نگرش و نفوذی که ایشان داشت، بسیاری از اتفاقاتی که به وقوع می‌پیوستند اصلاً رخ ‏‎ ‎‏نمی‌دادند. مثلاً اگر ایشان می‌بود، هیچگاه فلسطینی‌ها را اینطور از لبنان اخراج ‏‎ ‎‏نمی‌کردند! اگر ایشان می‌بود، هیچگاه ماجرای صبرا و شتیلا پیش نمی‌آمد! اگر ایشان ‏‎ ‎‏می‌بود، هیچگاه مذاکرات ذلت‌بار صلح تا این حد پیش نمی‌رفتند. همین ماجرای کمپ ‏‎ ‎‏دیوید بعد از ناپدید شدن آقای صدر پیش آمد... .‏

‏‏* یعنی اگر امام موسی صدر در صحنه باقی می‌ماندند، آیا می‌توانستند جلوی روند صلح خاورمیانه و به عنوان مثال قرارداد کمپ دیوید را بگیرند؟‏

‏‏قطعاً. نظیر این حوادث و البته نه در مقیاس کمپ دیوید، بارها اتفاق افتادند و ایشان ‏‎ ‎‏جلوی اغلب این توطئه‌ها و انحرافات را گرفتند. سفرهایی که آقای صدر به کشورهای ‏‎ ‎‏عربی داشتند بسیار موثر بودند. ایشان بر سران کشور‌های عربی و رهبران سیاسی و ‏‎ ‎‏مذهبی آنها نفوذ بسیاری داشتند. اگر آقای صدر می‌بودند، یقیناً نه فلسطینی‌ها به آن ‏‎ ‎‏حالت ضعف کشیده می‌شدند، و نه سادات به چنین راهی می‌افتاد. شما همین جمال ‏‎ ‎‏عبدالناصر را در نظر بگیرید، او در زمان خودش وزنه عظیمی ‌در جهان عرب بود که ‏‎ ‎‏همه را زیر چتر خود جمع کرده بود. من در زمان ملاقات آقای صدر با جمال ‏‎ ‎‏عبدالناصر همراه ایشان در مصر بودم. آقای صدر حتی او را هم تحت‌تاثیر قرار داده ‏‎ ‎‏بود!‏

‏‏بد نیست در اینجا خاطره ملاقات با جمال عبدالناصر را نقل کنم. تا بیشتر با میزان ‏‎ ‎‏ت‏‏ا‏‏ثیرگذاری آقای صدر بر رهبران عرب آشنا شوید.‏

‏‎